کنشگرانی مدنی که با زبان خوشایند بازار سخن می‌گویند

به گزارش خبرنگار مهر، دومین چاپ کتاب «پیمانکاران اعتراض: چگونه سرمایه‌داری از کنش‌گری مدنی کسب‌وکاری سودآور می‌سازد» هفتمین مجلد از مجموعه «اقتصاد سیاسی» نشر افکار، در ۲۵۲ صفحه و بهای ۱۲۵ هزار تومان منتشر شد. چاپ نخست این کتاب بهار سال گذشته (۱۴۰۰) با شمارگان ۵۰۰ نسخه و بهای ۷۵,۰۰۰ تومان منتشر شده بود.

این‌کتاب با نام Protest Inc: The Corporatization of Activism به قلم پیتر دووِرن (Peter Dauvergne) و جانِویو لابرن (Genevieve LeBaron) که سال ۲۰۱۴ در نشر پالیتی منتشر شده بود. مترجم فارسی این اثر نیکزاد زنگنه است.

بنا بر مقدمه مؤلفان «بسیاری از کنش‌گرانی که در سازمان‌های مدافعه‌گری بزرگ فعالیت می‌کنند، اکنون با زبان خوشایندِ بازار سخن می‌گویند. آنها خواهان نسخه ملایم‌تری از سرمایه‌داری هستند؛ خواستار تجارت منصفانه، گواهی‌نامه‌ها و بوم‌بازارها. بازار شایعه و همهمه درباره کمک‌های ستارگان راک و سخاوتمندی میلیاردرها داغ است. راه‌حل مشکلات جهانی به کارزارهای «خرید اخلاقی» ختم می‌شود: اعطای برند به حرکت‌های اجتماعی و فروشِ احساس «کار خوب انجام دادن» به «طبقه کاپوچینو.»… بزرگ‌ترین سازمان‌های مدافعه‌گری جهان سرمایه‌گذاری، اموال و گردش سود میلیارد دلاری خود را از دفاتر مرکزی لندن، نیویورک، آمستردام و واشنگتن دی. سی مدیریت می‌کنند. این پول‌ها برای اهدافی هزینه می‌شوند که تعداد کمی از افراد با آنها مشکل دارند. چه کسی نمی‌خواهد وضعیت سلامت و توسعه فقیرترین مردم دنیا بهبود یابد یا از محیط زیست جهانی یا حقوق بشر حمایت کند؟

مشارکت در اقتصاد «ایجادِ تغییر» هزینه‌بر است؛ با این حال درآمد و دارایی‌های سازمان‌های کنش‌گری در سراسر جهان در حال افزایش است و برخورداری از بودجه‌های صدها میلیون دلاری رواج فراوانی دارد. این سازمان‌های کنش‌گری نه تنها مثل اَبرشرکت‌ها خرج می‌کنند، بلکه به صورت فزاینده‌ای از سرمایه‌گذاری‌های راهبردی برای گسترش اقدامات خود استفاده می‌کنند. خرید سهام و مستغلات اقدام متعارفی است. حتی تعداد اندکی از آنها در پی کسب بازده قوی، در مورد محصولات مالی پرمخاطره دست به قمار می‌زنند. بدون شک زمانی که کارل مارکس در ۱۸۶۷ سرمایه‌داران را برای آن‌که تمام‌وقت گرفتار کسب عایدی بیشتر هستند، سرزنش کرده بود - «انباشت کنید، انباشت کنید؛ این است موسی و پیامبران شما.» - هرگز تصور نمی‌کرد که روزی سازمان‌های کنش‌گری هم مانند سرمایه‌دارها این‌گونه به انباشت روی بیاورند.»

دوورن و لابرن این کتاب را در آغاز دوره افول جنبش «اِشغال وال‌استریت» آن را نوشته‌اند. آقای دوورن استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه بریتیش کلمبیای کانادا است و آثار متعددی درباره جنبش‌های زیست‌محیطی دارد. خانم لابرن هم به تازگی کتاب دیگری درباره چرایی و چه‌بایدی افول دولت‌های چپ‌گرا منتشر کرده است.

نیکزاد زنگنه در پیش‌گفتاری بر ترجمه، درباره مشکله (پروبلماتیک) کتاب چنین آورده است: «امروزه جنبش‌های اجتماعی جدید - به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین شیوه‌ها برای تغییر وضعیت موجود در نیم‌قرن گذشته - به صدها خرده‌جنبش، کارزار و حرکت مختلف تقسیم شده است. سوژه‌زدایی از عامل انسانی مبارزه و فروکاستن آن به یک هویت خُرد مجازی باعث شده که کنش‌گری به «فعالیت از زیر لحاف» و «کلیک‌گری» تبدیل شود. به نظر می‌رسد تغییرات‌ِ این عصر قرار است از دامنِ بازنشر مطالب، هشتگ‌ها و توفان‌های شبکه‌های اجتماعی پا بگیرد. کارمندان سازمان ملل، کنش‌گران حقوق بشر، سلبریتی‌های دنیای مُد، ورزش یا سینما از پشت همه تریبون‌های موجود درباره امکان ایجاد دنیای بهتر صحبت می‌کنند و جنبش‌ها و کارزارهای رنگارنگ مجموعه‌ای از کنش‌های مختلف را تدارک می‌بینند و به مشتریان خود عرضه می‌کنند.»

بنا به گفته مترجم، این کتاب، «نقد نظریِ مختصر اما مستدل ایده مسلط «تغییر» و بازوهای اصلی آن - با تمرکز بر اَبرشرکت‌ها - در دنیای امروز است. این نقد با نگاهی تاریخی و مستند به وصلت تحمیلی ایده نوع‌دوستی (یعنی چیزی که نولیبرالیسم اصرار دارد به‌عنوان رانه‌ی تغییر به ما تحمیل کند) با بنگاه اقتصادی (‌به‌عنوان یکی از قوی‌ترین و متمرکزترین اهرم‌های دستگاهیِ موجود) می‌پردازد؛ پیوندی که با هدف پوشاندن نقش مستقیم دستگاه در احیا و تعمیق نابرابری‌های افسارگسیخته کنونی انجام شده است و به‌زعم نویسندگان طی فرآیندی بلندمدت اتفاق افتاده که شامل هزینه‌تراشی برای مخالفت، خصوصی‌سازی زندگی اجتماعی، نهادینه‌سازی کنش‌گری و در نهایت اَبرشرکتی‌سازی کامل نظم جهانی می‌شود.»

نیکزاد زنگنه که دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد مطالعات فرهنگی در دانشگاه علامه است، پیش از این کتاب «تاریخ سیاسی زنان: مبارزات طبقاتی و جنبش آزادی‌خواهی» از تونی کلیف را ترجمه کرده و همچنین زندگی‌نامه این متفکر و پژوهشگر چپ‌گرای ضداستالینیست و یهودی ضدصهیونیست در دست ترجمه دارد.