پایه ریزی فرهنگ و مکتب تشیع و ایجاد جنبش علمی توسط امام باقر (ع)

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: امام محمد باقر (ع) پنجمین پیشوای شیعیان معروف به باقرالعلوم، در یکم ماه رجب سال ۵۷ هجری قمری در شهر مدینه دیده به جهان گشودند. پدر امام محمد باقر (ع)، امام زین العالدین (ع) و مادر ایشان فاطمه دختر امام حسن (ع) است و بنابراین امام باقر (ع) از سلاله پدر و مادری هاشمی علوی و فاطمی به شمار می‌آید.

مشهورترین لقب آن حضرت؛ باقر است که پیامبر اکرم (ص) به واسطه جابربن عبداللّه انصاری، آن حضرت را به این عنوان ملقب کرد و به ایشان سلام رساند.

آن حضرت در واقعه کربلا حضور داشته و ۴ ساله بودند و امام محمد باقر (ع) پس از شهادت امام سجاد (ع) در سال ۹۵ هجری قمری به امامت رسید و تا سال ۱۱۴ هجری قمری به مدت ۱۹ سال پیشوای شیعیان بودند.

امام باقر (ع) توانست در عصر خود جنبش علمی در جامعه اسلامی ایجاد کنند و این جریان در دوران امام صادق (ع) به نقطه اوج خود رسید.

آن حضرت که در علم، زهد و اخلاق با فضیلت ترین عصر خود بود؛ احادیث فراوانی در حوزه‌های علوم دینی، علوم قرآنی و نیز در عرصه‌های سنت نبی مکرم اسلام و مباحث اخلاقی داشتند و در حقیقت مکتب تشییع در زمان آن حضرت، فرهنگ خود در ابعاد مختلف از جمله فقه، تفسیر، کلام و اخلاق را تدوین و پایه ریزی کرد.

آن حضرت به تربیت شاگردان بسیاری همت گماشت و روایانی همانند محمد بن مسلم ۳۰ هزار، جابر جعفی تا ۷۰ هزار روایت از ایشان بیان و آن را ثبت کردند و در کتب فقهی و روایی آمده است.

اوج ظهور مسلک‌های فقهی و انحرافی در زمان امام باقر (ع)

در دوران حیات امام محمد باقر (ع) ظهور مسلک‌های فقهی و انحرافی اوج گرفت و هر یک برای ترویج عقاید خود در جامعه تلاش می‌کردند که در این راستا امام محمدباقر (ع) با بیان عقاید اهل بیت عصمت و طهارت، با این مکاتب انحرافی و حتی فرق اسلامی مرزبندی می‌کرد و در این مسیر از جمله فعالیت‌های فرهنگی ایشان، انجام مناظرات با افراد مختلف از جمله مناظره با اسقف مسیحیان، مناظره با حسن بصری، مناظره با هشام بن عبدالملک، مناظره با محمد بن منکدر، مناظره با نافع بن ازرق، مناظره با عبدالله بن معمر لیثی، مناظره با قتاده بن دعامه بوده است.

امام محمد باقر (ع) در تربیت شاگران نیز اهتمام ویژه ای داشت و در برخی از کتب تاریخی همانند مسند الام الباقر (ع) شمار اصحاب، شاگردان و راویان آن امام را تا ۶۵۴ نفر نیز اعلام کردند که شش نفر از آنان از جمله زُرارَة بن اَعین، مَعروفِ بنِ خَرَّبوذ، بُرَید بن معاویه، فُضَیل بن یسار، محمد بن مُسلِم و ابوبصیر اَسَدی به عقیده بزرگان و علمای شیعه فقیه‌ترین فقهای صدر اسلام بوده اند.

حجت الاسلام سید محمد واعظ موسوی در گفتگو با مهر با تبریک فرا رسیدن ماه رجب و میلاد با سعادت امام محمد باقر (ع) اظهار داشت: ماه رجب از جمله ماه‌های با عظمت است که زمینه برای خودسازی و تقرب به پروردگار در آن بسیار فراهم است و از ین منظر در زمره ماه‌های استثنایی و ممتاز قرار دارد.

استاد حوزه علمیه قم بیان داشت: ماه‌های شعبان و رجب در حقیقت مقدمه‌ای برای رسیدن به ماه مبارک رمضان این ماه محبوب الهی است و انسان باید در این دو ماه خود را با مراقبه‌های اخلاقی و عملی برای مهمانی در ماه خدا آماده کند.

حجت الاسلام واعظ موسوی عنوان داشت: در نخستین روز از ماه رجب سال ۵۷ هجری میلاد با سعادت امام محمدباقر (ع) قرار دارد که آن حضرت در مدینه به دنیا آمدند و لقب باقر (ع) نیز به معنای شکافنده است که آن حضرت این لقب شکافنده علوم را از جدشان پیامبر اسلام دریافت کردند.

امام باقر (ع) در کنار امام سجاد (ع) پیام رسان واقعه کربلا بودند

وی با بیان اینکه امام محمدباقر (ع) در خردسالی در واقعه کربلا حضور داشتند و پس از واقعه عاشورا در مدینه در کنار پدرش امام زین العابدین (ع) پیام رسان قیام عاشورای حسینی بودند و به پرورش اخلاقی و معنوی امت سلام در آن زمان می‌پرداختند.

وی با اشاره به اینکه امام باقر (ع) حدود ۱۸ سال امامت شیعیان و رهبری جامعه اسلامی را بر عهده داشت افزود: امامت آن حضرت با دوره پنج تن از خلفای بنی‌امیه از جمله ولید بن عبدالملک، سلیمان بن عبدالملک، عمر بن عبدالعزیز، یزید بن عبدالملک و هشام بن عبدالملک همزمان بود که در این دوران به دلیل ظلم و جور دستگاه بنی امیه جنگ‌هایی پدید می‌آمد و اختلافات بسیاری در بین خاندان اموی وجود داشت که البته این امر مانع از تعرض آنان نسبت به اهل بیت عصمت و طهارت می‌شد و از سویی دیگر مظلومیت سیدالشهدا (ع)، یاران و خاندانش در صحرای کربلا موجب شد تا مسلمانان نسبت به اهل بیت (ع) رو بیاوند و مجذوب این حضرات شوند.

استاد حوزه علمیه قم عنوان داشت: با روشنگری و رساندن پیام واقعه کربلا به امت اسلام پس از عاشورای حسینی، بسیاری از افرادی که در این زمینه دچار غفلت شدند و در یاری رساندن امام حسین (ع) برابر یزدیان کوتاهی کردند برای جبران مافات تلاش می‌کردند.

پویایی و بالندگی امروز اسلام مرهون تلاش‌های علمی امام محمد باقر (ع) و امام جعفر صادق (ع) است

حجت الاسلام واعظ موسوی در ادامه با اشاره به کامل بودن ابعاد شخصیتی امام محمدباقر (ع) اظهار داشت: امام باقر (ع) در عرصه علمی مطالب بسیاری را برای شیعیان بازگو کردند که باید بیان داشت که پویایی و بالندگی امروز اسلام و مکتب تشییع مرهون تلاش‌های علمی امام محمد باقر (ع) و همچنین امام جعفر صادق (ع) است و علما و بزرگان حوزه‌های علمیه در طول قرن‌ها از این مطالب استفاده و الهام گرفتند.

وی عنوان داشت: اخلاص بسیار در برابر ذات اقدس الهی از جمله ویژگی‌های امام محمد باقر (ع) در روایات بیان شده و آن حضرت را به دلیل آنکه از پدر و مادر علوی متولد شدند لقب مولود علوییون نیز داده اند.

مبارزه امام باقر (ع) با دستگاه ستمگر اموی

استاد حوزه علمیه قم عنوان داشت: امام محمد باقر (ع) در عین حالی که در عرصه‌های علمی، معرفتی و اخلاقی برای امت اسلام تلاش می‌کرد در مسیر مبارزه با دستگاه ستمگر اموی نیز در میدان حضور داشت و به فعالیت‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی می‌پرداخت.

حجت الاسلام واعظ موسوی افزود: امام پنجم شیعیان نه تنها در مسیر انحرافات اعتقادی بلکه در برابر انحرافات سیاسی حاکمان عصر خود ایستادگی می‌کرد.

وی عنوان داشت: حاکمان جور در آن زمان نسبت به بیت المال بی توجه بودند و به گونه‌ای در آن دخل و تصرف داشتند که گویی اموال شخصی خودشان است که حضرت در این زمینه حساسیت داشتند برای جلوگیری از انحرافات اقتصادی امویان نیز تلاش می‌کردند.

وی افزود: امام محمد باقر (ع) در تمامی ابعاد برای جامعه امروز ما نیز الگو هستند و مسلمین باید ضمن شناخت با معرفت نسبت به ساحت آن امام، در عرصه‌های مختلف زندگی از ایشان درس بگیرند.