جنگ اوکراین یا انقلاب پهپادهای جنگی

به گزارش خبرگزاری مهر، پایگاه آمریکایی نشنال اینترست در مطلبی نوشت که به واسطه جنگ میان اوکراین و روسیه، ماهیت به‌کارگیری سخت‌افزارهای نظامی در میدان جنگ دستخوش تغییرات اساسی شده است.

نویسنده نشنال اینترست در ابتدای مطلب خود متذکر می شود هواپیماهای بدون سرنشین پیشرفته، که از آنها اختصاراً با عنوان پهپاد نام برده می شود، بخش جدایی‌ناپذیر تسلیحات نظامی در دو دهه گذشته بوده اند.

کوزوو؛ اولین میدان محک هواپیماهای بدون سرنشین

اولین باری که رسماً هوایپماهای بدون سرنشین وارد میدان جنگ شدند به دوران جنگ کوزوو برمی گردد. آنجا که آمریکا با استفاده از پهپادهایPredator ماموریت های شناسایی را علیه نیروهای صرب اجرایی کرد. البته درآن زمان کمتر کسی به ظرفیت بالای این جنگ افزار نظامی نوین برای تغییر معادلات در جنگ آگاه بود. اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی آمریکا به استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین نه تنها برای مأموریت‌های اطلاعاتی، نظارتی و شناسایی، بلکه برای اجرای حملات دقیق در افغانستان روی آورد.

در ابتدای ورود پهپادها به عرصه تسلیحات نظامی این آمریکا و به دنبال آن رژیم صهیونیستی بودند که برای مدتی هم عملیات نظامی با کمک هواپیماهای بدون سرنشین وهم بازار این نوع هواپیماها را به انحصار خود درآورده بودند.

در حالی که واشنگتن و تل آویو درآن دوره از مزیت نظامی ناشی از بکارگیری پهپادها بهره می بردند، دیگر کشورها از توسعه پهپادهای نظامی با قابلیت های مشابه پهپادهای Predator، Reaper یا Heron بی نصیب بودند. اما این روزها دیگر خبری از آن دوران انحصار پهپادی آمریکا و متحد صهیونیست آن نیست.

پهپادها خیلی زود اثربخشی خود را در میدان نبرد نشان دادند و همین موضوع دیگر کشورها را بر آن داشت تا گام در عرصه توسعه هواپیماهای بدون سرنشین نهند. ترکیه از جمله کشورهایی بود که در توسعه هواپیماهای بدون سرنشین بومی و پیشرفته خود موفق عمل کرد. و به این ترتیب دومین عصر هواپیماهای بدون سرنشین، عصری که فناوری هواپیماهای بدون سرنشین دیگر انحصاری نبود، آغاز شد.

جنگ اوکراین؛ عرصه نبرد پهپادها

نویسنده این مطلب معتقد است حضور گسترده پهپادها در میدان های جنگ، مفاهیم عملیاتی نظامی را در عرصه بین الملل دستخوش تغییر تدریجی کرده و درگیری‌های مسلحانه نیز به شدت تحت تاثیر این مسئله قرار گرفته است. این امر به ویژه در جنگ روسیه و اوکراین به وضوح خود را نشان داده است.

نظامیان اوکراینی و روسی از هواپیماهای بدون سرنشین برای مأموریت های شناسایی و نیز حمله بهره برده و خیلی طول نکشید تا پهپادها در این جنگ جایگاه ویژه ای برای خود پیدا کنند.

در این میان برخی می گویند روسیه تلاش فزاینده ای را برای مقابله با پهپادهای اوکراینی صورت داده و به این منظور به سازماندهی بهتر لجستیکی و پدافند هوایی خود، از جمله بکارگیری سامانه های دفاع موشکی و قابلیت‌های جنگ الکترونیک روی آورده است و در نتیجه پهپادهای اوکراینی کارایی خود را به تدریج از دست داده اند. صرف نظر از درست یا غلط بودن این موضوع، روسیه هم در راه اندازی کارزار جنگی پهپادی خود تعلل نکرده است. پهپادهای روسی هم به اهداف اوکراینی حمله می کنند هم ماموریت های شناسایی را در خاک اوکراین برای ارتش روسیه آسان کرده اند.

روسیه با حمله پهپادی به زیرساخت‌های حیاتی، به‌ویژه زیرساخت‌های انرژی در کنار اهداف نظامی اوکراین، نبرد هواپیماهای بدون سرنشین در این کشور را وارد مرحله تازه ای کرد. حملاتی که به گفته مقامات اوکراینی از اواسط سپتامبر کلید خورده است.

نشنال اینترست به استناد برخی گفته ها، روی آوردن روسیه به حمله پهپادی را نتیجه کاهش توانمندی های حمله دقیق دوربرد این کشور می داند و مدعی می شود که گزارش های اطلاعاتی نشان داده روسیه با کمبود موجودی موشک های هدایت شونده دقیق روبروست و پهپادها قرار است این کمبود را جبران کنند.

نویسنده این مطلب بر این باور است که جنگ اوکراین نشان داده که اگر قرار به یک درگیری مسلحانه درازمدت باشد، ذخایر عظیمی از پهپادها ضروری است. از همین رو بسیاری از کشورها یا به توسعه توانمندی پهپادی خود یا به عقد قرارداد خرید آن از کشورهای دارنده پهپاد روی آورده اند. افزایش شمار کشورهایی که خواهان پهپادهای ترکیه شاهدی بر این مدعاست.

در حالی که استفاده از پهپادهای نظامی قواعد درگیری در اوکراین را تا حد زیادی تغییر داده، یک سوال قابل تامل این است که آیا سومین عصر هواپیماهای بدون سرنشین در راه است؟

عصر سوم هواپیماهای بدون سرنشین

روی آوردن به استفاده از پهپادهای غیرنظامی برای مقاصد نظامی، از ویژگی های جنگ اوکراین است که قواعد نبرد نظامی مرسوم را تغییر داده است. در این میان مقامات اوکراینی گفته اند که قصد دارند ناوگانی از هواپیماهای بدون سرنشین بسازند و از شهروندان اوکراینی خواستند تا پهپادهای تجاری خود را به ارتش اهدا کنند. علاوه بر این، اوکراین نه تنها هواپیماهای بدون سرنشین تجاری را در عملیات خود گنجانده است، بلکه خود غیرنظامیان نیز نقش مهمی را در این میان ایفا می کنند. دقیقاً این نوع اقدامات هستند که منجر به تغییرات بیشتر در نحوه اجرای عملیات جنگی از سوی دولت ها شده و بدین ترتیب بر تغییر ماهیت جنگ تأثیر گذاشته است.

سناریو محتمل در این میان الگوبرداری دیگر کشورها از نسخه فعلی است که در جنگ اوکراین استفاده می شود یعنی روی آوردن به پهپادهای کوچکتر، ارزان تر و البته با روند تولید آسانتر. نمونه ای از این سناریو اوایل ماه جاری در کره شمالی اجرا شد. وقتی که این کشور پنج پهپاد کوچک خود را برای اولین بار از سال ۲۰۱۷ برای یک ماموریت شناسایی راهی خاک کره جنوبی کرد. کره جنوبی که در رهگیری این پهپادها ناکام ماند، اعلام کرد که واحد پهپادی خود را راه اندازی می کند.

نشنال اینترست در پایان می نویسد: جنگ روسیه و اوکراین ثابت کرد که ماهیت جنگ در دنیا متاثر از پیشرفت های تکنولوژیکی، به طور اساسی در حال تغییر است. پهپادهای نظامی و تجاری از بعد مقرون به صرفه بودن از هواپیماهای جنگنده گران قیمت یا دیگر اداوات نظامی اقبال بیشتری دارند. همین مفاهیم، عملیاتی نوآورانه ای را باعث شده که قدرت فناوری های ساده، ارزان و با بکارگیری آسان را در برابر جریان مرسوم نظامی گران قیمت را به رخ می کشاند.