احتمال تخریب خانه‌های تاریخی پیرامون حرم شاهچراغ

آفتاب‌‌نیوز :

در پی انتشار نامه یکی از اساتید دانشگاه به استاندار فارس برای جلوگیری از تخریب احتمالی خانه‌های تاریخی در جریان اجرای «طرح توسعه حرم شاهچراغ»، ‌استانداری فارس با شرح مواضع خود، توضیحاتی به این شرح ارائه کرد: «به اطلاع عموم مردم شریف و فرهنگ‌دوست میهن عزیز اسلامی بویژه شهروندان فرهیخته استان فارس می‌رساند که استاندار فارس بارها مخالفت خود را با هرگونه تخریب و تعرض به بافت تاریخی شیراز و خانه‌های ارزشمند این بافت را اعلام کرده است.

محمد هادی ایمانیه، استاندار فارس حدود یک سال قبل هم در پی انتشار این اخبار در فضای مجازی تاکید کرد که شایعه تخریب تعدادی از خانه‌های ارزشمند بافت تاریخی شیراز هیچ مبنایی ندارد.

بهبود شرایط سکونت در بافت تاریخی شیراز و ایجاد محیط شاداب و متناسب با فرهنگ غنی شیراز، از جمله برنامه‌های جدی مدیریت استان محسوب می‌شود و دستگاه‌های مسؤول در حوزه بافت تاریخی مانند میراث فرهنگی و گردشگری و راه و شهرسازی و شهرداری باید طرح‌های کارشناسی برای حراست از این بافت و ارتقاء سطح کیفی زندگی در آن ارائه دهند.

لذا با بررسی‌های انجام شده استانداری فارس و ادارات مرتبط با موضوع بافت تاریخی بر اساس وظیفه ذاتی و مطابق با ضوابط قانونی با هر گونه تخریب خانه تاریخی مخالف بوده و هیچ‌گونه مجوز یا پاسخ استعلام مثبتی که منجر به تخریب خانه میراثی و از بین رفتن تاریخ، فرهنگ و هویت شیراز شود صادر نشده است.

انتظار است دستگاه‌های مسؤول در این حوزه برای پاسخگویی شفاف به مردم واکنش مناسب در این عرصه داشته باشند.

در آخر این‌که ابلاغ هر نوع مصوبه‌ای از پژوهشگاه میراث کشور و شورای عالی معماری و شهرسازی به اطلاع عموم خواهد رسید و به شایعه و احیانا نقل قول‌های شخصی استناد نشود.»

نامه یک استاد دانشگاه به بذرپاش

گفتنی است که یک استاد دانشگاه با اشاره به آغاز برخی تحرکات در شیراز که احتمال تخریب بخش دیگری از بافت تاریخی این شهر را قوت بخشیده است، ‌در نامه‌ای به وزیر راه و شهرسازی گفت:‌ با این اقدام، پاک‌سازی تاریخی گسترده‌ای مانند شهر مشهد و چندین شهر دیگر روی خواهد داد بنابراین ‌از این اقدام ضدفرهنگی جلوگیری کنید.

غلامحسین معماریان ـ استاد دانشگاه علم و صنعت و دکتری معماری از دانشگاه منچستر انگلستان ـ در ادامه پیگیری‌ها برای توقف تخریب بخش بزرگی از بافت تاریخی شیراز، در نامه‌ای خطاب به مهرداد بذرپاش ـ‌وزیر راه و شهرسازی ـ‌ درخواست کرد از این اقدام ضرفرهنگی جلوگیری و در ازای آن برای مرمت، ‌احیاء‌ و استحکام‌بخشی بافت تاریخی شیراز تلاش شود.

در این نامه که به شورای عالی معماری و شهرسازی رونوشت شده و نسخه‌ای از آن در اختیار ایسنا قرار گرفته، ‌ خطاب به وزیر راه و شهرسازی، آمده است: «احتراماً همانگونه که مستحضرید شهرهای تاریخی ایران شواهدی عینی از زندگی مردمان این سرزمین در صدها سال گذشته هستند. این شواهد ارزشمند در چند دهه اخیر دچار تخریب‌های گسترده شده‌اند و علیرغم تذکرهای بسیاری از متخصصان و اساتید دانشگاه، تخریب‌ها همچنان ادامه دارد.

یکی از نمونه‌های این تخریب‌ها، بافت تاریخی شیراز است که در دو دهه گذشته ده‌ها هکتار از آن را به نام «بین‌الحرمین» و یا «گسترش حرم شاه چراغ (ع)» یا «مجتمع نیکان» و... و. ویران کردند و به پاساژ، مراکز خرید و خیابان تبدیل کردند. از حدود یک سال پیش برخی مسؤولان استان و شهر شیراز به بهانه اتصال دو حرم شاه چراغ (ع) و سیدعلاء‌الدین حسین (ع)، که حدود ۴۰۰ متر از هم فاصله دارند، برنامه تخریب گسترده‌ای را در دستور کار قرار دادند. علیرغم وجود طرح تفصیلی بافت تاریخی ابلاغی در سال ۱۳۹۶ و طرح موضعی مشاورین در سال ۱۴۰۰، در اردیبهشت ۱۴۰۱ کمیسیون ماده ۵ شهرداری شیراز طرحی را تصویب کرد که بخش های قابل توجهی از بافت تاریخی محلات «بیات» و «اسحاق‌بیک» که از قدیمی‌ترین بخش‌های شیراز قدیم هستند، تخریب خواهند شد. در طرح موضعی شرق شاه چراغ، مشاور محترم در سال ۱۴۰۰ هیچ‌گونه تخریبی در وضع موجود پیش‌بینی نکرده است و متاسفانه وزارت میراث فرهنگی که باید جلودار دفاع از این میراث گرانبها باشد، خط تخریبی را معین کرده است که این خط حدوداً با طرحی که تولیت شاه چراغ در چند سال پیش تعیین کرده بود، شباهت دارد. این امر نشان می‌دهد که نه تنها وزارت میراث فرهنگی برای منافع ملی و فرهنگی مردم عمل نکرده، بلکه در جهت کسب رضایت برخی از مسؤولان گام برداشته است.

پس از تصویب طرح در کمیسیون ماده ۵، در این شرایط نامناسب اقتصادی اداره راه و شهرسازی شیراز به سرعت اقدام به خرید املاک کرد. در بازدید علمی مورخ ۱۴۰۱/۱۱/۱۱ از محل طرح تخریب، مشخص شد که از طرف برخی ادارات به خانه‌های این محدوده مراجعه شده است و به ساکنان فرصتی چند روزه برای ترک خانه‌ها جهت تخریب داده شده است و چنانچه خانه‌ها را ترک نکنند، آب، برق و گاز آن‌ها قطع خواهد شد و مبلغ تعیین شده توسط کارشناس به حساب دولت واریز شده و خانه را تخریب خواهند کرد.

بنا به گفته یکی از عوامل فنی تخریب، این عمل در چند روز آینده اتفاق خواهد افتاد و مانند تخریب‌های گذشته با سرعت زیاد و در محیطی بسته انجام می‌شود.

در چند سال گذشته متخصصان معماری و شهرسازی اعتراض خود به این طرح تخریب را به اشکال مختلف انعکاس داده‌اند و بر این باورند که با این اقدامات پاک‌سازی تاریخی گسترده‌ای مانند شهر مشهد و چندین شهر دیگر روی خواهد داد که یکی از تاثیرات آن از بین رفتن شواهد تجلی فرهنگ اسلامی بر زندگی مردم در طول دهها قرن گذشته است. پاک کردن بخشی از حافظه تاریخی مردم ایران خطایی نابخشودنی و خیانتی بزرگ به تاریخ و فرهنگ کشور عزیزمان است.

در شرایط خاص امروز کشورمان که دشمنان داخلی و خارجی از هر سو به فرهنگ کهن ایران زمین می‌تازند از آن مقام محترم درخواست دارد تا دستور فرمایند از این اقدام ضد فرهنگی جلوگیری شود و مسولین ذیربط برای مرمت، احیاء و استحکام بخشی بافت تاریخی تلاش کنند تا محیطی قابل زندگی برای ساکنان آن‌ها فراهم آید.»

این استاد دانشگاه پیش‌تر نیز در سه نامه مجزا از استاندار فارس درخواست کرده بود از تخریب باقی‌مانده بافت تاریخی شیراز مانع شود که می‌گوید تا کنون پاسخی به آن‌ها داده نشده است.

معماریان پس از بررسی و پرس‌وجوهای میدانی از ساکنان بافت تاریخی شیراز، از آغاز شمارش معکوس برای تخریب تعداد زیادی از خانه‌های تاریخی تا چند روز آینده خبر داده است.

بافت تاریخی شیراز از دهه ۶۰ مکرر با تخریب‌ گسترده مواجه بوده است. این رویه در نیمه‌های دهه ۹۰ متوقف شد، اما از سال گذشته با طرح دوباره توسعه حرم شاهچراغ بار دیگر پروژه تخریب بخشی از این بافت، به جریان افتاده است.

بنا بر آنچه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری روی کاغذ و نقشه مشخص کرده‌اند، ۳۵ پلاک در طرح توسعه تخریب خواهد شد که از آن میان، پنج پلاک در فهرست آثار ملی ثبت شده است. با این وجود، ‌ بررسی میدانی کارشناسان حاکی از آن است که ساکنان حدود ۶۰ خانه تاکنون اخطار شفاهی تخلیه دریافت کرده‌اند.