چرا خرس‌ها خودشان را به درختان می‌مالند؟

دلایل زیادی وجود دارد که خرس‌ها خود را به درختان می‌مالند. آن‌ها گاهی با علامت‌گذاشتن به کمک بو روی درختان با هم ارتباط برقرار می‌کنند، گاهی هم موهای خود را جدا می‌کنند و خارشی را که به آن دسترسی ندارند، می‌خارانند. مطالعه جدید مزیت دیگری را پیشنهاد می‌کند: آغشته شدن به مواد دافع کنه که طبیعت ساخته است.

وقتی خرس‌ها خود را به پوست درختان می‌مالند، در نتیجه‌ی خراشیده شدن پوست درخت رزین‌ها و شیره‌های درخت خارج می‌شوند. این مواد به پوست و خز می‌چسبند و دربرابر آب مقاوم هستند و به عنوان دافع مؤثر کنه عمل می‌کنند.

آگنیشکا سرجیل، زیست‌شناس خرس‌ها در آکادمی علوم لهستان و نویسنده مطالعه که ماه گذشته در مجله‌ی Journal of Zoology منتشر شد، گفت به‌ندرت رفتارهای پیچیده‌ای مانند مالیدن خود به درخت در حیوانات فقط یک علت دارد. او گفت: «نمونه‌های زیادی را در میان پستاندارانی می‌بینیم که از خوددرمانی استفاده می‌کنند.» بنابراین، او و همکارانش تصمیم گرفتند که مطالعه کنند که آیا مالیدن خود به درختان می‌تواند از خرس‌ها در برابر انگل‌ها محافظت کند.

نیویورک‌تایمز می‌نویسد، سال‌ها زیست‌شناسان مشاهده کرده‌اند که خرس‌های قهوه‌ای و خرس‌های سیاه به سمت انواع خاصی از درختان خصوصاً مَخروطیان گرایش دارند. آن‌ها همچنین جذب قطران درختان راش می‌شوند که شاخص آزمایشی مفیدی برای موادی است که توسط درخت آزاد می‌شود. جذابیت قطران آنقدر قوی است که دانشمندان از رایحه‌ قوی آن برای جذب خرس‌ها برای مطالعه یا فراخواندن آن‌ها در باغ‌وحش‌ها استفاده می‌کنند.

دکتر سرجیل برای آزمایش این فرضیه که قطران درخت راش نوعی دافع کنه است، نمونه‌های فراوانی از قطران و کنه Dermacentor reticulatus را بررسی کرد. کنه درماسنتور رتیکولاتوس کنه شایعی است که خرس‌ها را آلوده می‌کند. او بررسی تا ببیند که در لوله‌های آزمایش، آیا کنه‌ها از سمت قطران راش فرار می‌کنند و به سمت آب سالم و ساده که در سمت دیگر لوله قرار دارد، می‌روند. آن‌ها این کار را انجام دادند. اگنس بلیز، زیست‌شناس دانشگاه استراسبورگ فرانسه و نویسنده مطالعه گفت: «واضح بود که آن‌ها از قطران راش متنفرند. برخی خیلی سریع می‌دویدند و زیر آب پنهان می‌شدند.»

پژوهشگران همچنین تربانتین نوعی ماده جذب‌کننده خرس را آزمایش کردند و کنه‌ها از این ماده نیز گریزان بودند.

دکتر سرجیل افزود، برخی از کنه ها موفق شدند به کلی از لوله فرار کنند و آن‌ها نتوانستند کنه‌های فراری را شمارش کنند. او گفت: «چندین هودینی (متخصص فرار) وجود داشتند، آما آن‌ها جانوران آزمایشگاهی خوبی بودند.»

پژوهشگران برای مطالعه خود روی کنه‌ها تمرکز کردند، زیرا کنه‌ها از نظر جغرافیایی گسترده و از نظر محیطی انعطاف‌پذیر هستند و به دلیل تغییرات اقلیمی گسترش آن‌ها بیشتر شده است و به مدت طولانی‌تری فعال می‌مانند. کنه‌ها همچنین ناقل بیماری‌ها هستند. اگرچه دانشمندان هنوز درحال کسب دانش دراین‌باره هستند که کنه‌ها چه پاتوژن‌هایی را به خرس‌ها منتقل می‌کنند.

نتیجه ساده عدم محبوبیت قطران راش برای کنه‌ها، اولین شواهد تجربی را در حمایت از این ایده قدیمی ارائه می‌کند که صمغ درختان می‌تواند به عنوان دافع انگل‌ها عمل کند. آندریا مورهاوس، زیست‌شناس مستقل حیات وحش در آلبرتا که روی تعاملات میان خرس و انسان کار می‌کند و در مطالعه جدید مشارکت نداشت، می‌گوید: «پژوهشگران آزمایش خوبی انجام دادند که شواهد کاملاً واضحی ارائه کرد که کنه‌ها از قطران راش دوری می‌کنند. دفع انگل‌ها احتمالاً هدف اصلی مالیدن خود به درختان نیست، اما قطعاً می‌تواند مزیتی اضافی باشد.»

هانا تیفین، حشره‌شناسی که قبلا در دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا روی کنه‌ها و خرس‌ها کار کرده است، درمورد ایده قطران درختان به عنوان دافع حشرات نشنیده بود. او گفت: «فکر می‌کنم این مسیر جالبی برای پژوهش است و می‌تواند منطقی باشد.»

سایر حیوانات در طبیعت از مواد طبیعی دافع حشرات استفاده می‌کنند. برای مثال میمون‌های کپوچین خز خود را به مرکبات می‌مالند و دلفین‌ها ممکن است پوست خود را با مرجان‌ها درمان کنند. حتی گربه شما ممکن است از علف گربه به عنوان دافع پشه استفاده کند. بنابراین، به‌گفته‌ی تیفین که در مطالعه مشارکت نداشت و اکنون به‌عنوان پژوهشگر فوق دکترا در وزارت کشاورزی ایالات متحده درحال انجام پژوهش است، این احتمال وجود دارد که خرس‌ها نیز بتوانند چنین کاری انجام دهند.

دکتر سرجیل خاطرنشان کرد که هنوز ناشناخته‌های زیادی درمورد قطران به‌عنوان دافع کنه وجود دارد. به‌گفته‌ی پژوهشگران، جمع‌آوری داده‌های کمیاب درمورد انگل‌هایی که در حیات وحش روی خرس‌ها یافت می‌شوند (ازجمله کنه‌ها)، یکی از مهم‌ترین گام‌ها برای ادامه این پژوهش خواهد بود. دکتر تیفین افزود جمع‌آوری نمونه‌های خز و رزین از خرس‌ها و آزمایش واکنش انگل‌ها به آن مواد نیز می‌تواند مفید باشد.

۲۲۷۲۲۷