حاشیه‌های انقلاب۵۷ از منبری و معلم تا خانه‌دار و فیلمساز

پایان مجسمه: روزنوشت‌های انقلاب اسلامی در کاشان
کتاب «پایان مجسمه» اولین جلد از مجموعه تاریخ‌نگاران انقلاب اسلامی است و جریانات و حالات مردم کاشان را در روزهای انقلاب روایت می‌کند.موسی کیخا (متولد 1328ش) نویسنده و روزنامه‌نگار، پیش از انقلاب گزارشگر مبارزات انقلابی مردم منطقه کاشان و آران و بیدگل علیه رژیم ستمشاهی بوده و روزنوشت‌های خود از اتفاقات سال‌های پایانی عمر رژیم سابق را در این کتاب به رشته تحریر درآورده است.آخرین گزار ش‌ها از این اتفاقات که نماد سقوط رژیم سابق است، سقوط مجسمه‌های شاه سابق ایران در میادین شهرها بود که این مجسمه در کاشان در میدان 15 خرداد فعلی وجود داشت و در روزهای آخر عمر رژیم سابق و منتهی به انقلاب توسط مردم سقوط کرد.
 
خون می‌گذشت
«خون می‌گذشت» مستندی است داستانی بر اساس زندگی حاج محمدآقا رسول‌زاده از افراد و مبارزان سرشناس انقلاب در کاشان است. او بعد از آشنایی با شهید نواب صفوی، شاخه فداییان اسلام کاشان را راه انداخت. سال ۱۳۴۲ اتوبوسی راه انداخت و با مردم کاشان به تشییع پیکر آیت‌ا... بروجردی رفتند. بعد از تشییع، در مسیر برگشت به کاشان به همه می‌گوید: «از این به بعد من مقلد آیت‌ا... خمینی هستم.» و این تصمیم آغاز مبارزات پر فراز و نشیب «حاج‌محمدآقا» در کاشان است. محرم همان سال، امام خمینی (ره) طلبه‌ها را برای تبلیغ به شهرهای مختلف می‌فرستد و به طلبه‌هایی که عازم کاشان بودند، می‌گوید: «اگر از علما جواب نگرفتید، بروید بازار پیش رسول‌زاده».
حاج‌محمدآقا در هر برهه‌ای کنش داشت و نقش ایفا می‌کرد؛ نمی‌توانست ساکت بنشیند. در برهه‌های مهم مانند مبارزات علیه رژیم پهلوی به پشتیبانی امام خمینی قد برافراشت. بیشتر کاشانی‌ها که سن و سال‌شان قد می‌دهد با «حاج‌محمدآقا رسول‌زاده» خاطره دارند…

 آقاسعید
مقام معظم رهبری در سفر به استان کرمانشاه، در مهر ۹۰، سه بار به شهید سیدمحمدسعید جعفری اشاره کردند. این اشاره مکرر به شهید سیدمحمدسعید جعفری، برای کرمانشاهی‌ها معنایی متفاوت داشت؛ معنایی بیش از تجلیل رهبر انقلاب از یکی از شهدای شاخص استان.آقاسعید که رهبر انقلاب با تعبیر «شهید پیشرو و پیشتاز» از ایشان یاد کردند، تنها 36 روز پس از آغاز جنگ تحمیلی به شهادت رسید؛ اما عرصه فعالیت‌هایش قبل و بعد از انقلاب چندان گسترده بود و چنان بر فضای فرهنگی و اجتماعی و سیاسی کرمانشاه اثر گذاشت که حتی با گذشت 40 سال از شهادتش، همچنان در یک سو طرفدارانی جدی و در سوی دیگر مخالفانی سرسخت دارد. «آقاسعید برگ‌هایی است از زندگی‌ و زمانه شهید سیدمحمدسعید جعفری.
 
خانه‌دار مبارز: خاطرات شفاهی سیده اقدس حسینیان
مبارزه، فعالیت‌های مخفیانه، تعقیب‌وگریز، زندان، شکنجه و…همیشه موضوعات جذاب و پرکششی در بیان تاریخ انقلاب اسلامی بوده‌‌اند و هستند. جذابیت، زمانی دوچندان می‌شود که بفهمیم قرار است یک زن آن را روایت کند…

 متولد بهمن
کتاب متولد بهمن؛ صدای اسفندیار قره‌باغی دیگر این روزها با یک پدیده جهانی پیوند خورده است؛ پدیده استکبارستیزی. این صدا، واسطه و حاملِ شاخص‌ترین قطعه موسیقایی ضداستکباری عصر ماست؛ همو که سرود جاودانه «آمریکا ننگ به نیرنگ تو» را در موقعیت خاص سال 1359 خواند تا استکبارستیزان، حنجره‌ای رسا در مواجهه با شیطان بزرگ داشته باشند.کتاب «متولد بهمن» از سری کتاب‌های تاریخ شفاهی جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی(انتشارات راه‌یار)، حاصل 20 ساعت گفت‌وگوی روح‌‌ا... رشیدی با اسفندیار قره‌باغی است. در این کتاب، فرازها و مقاطع مهمی از سرگذشت موسیقی ایران از سال‌های دهه 40 و 50 به این سو، در قالب خاطرات استاد قره‌باغی مرور شده است.
یکی دیگر از فصول مهم کتاب، بازخوانی رویدادها و تحرکات اهالی موسیقی، همزمان با روزها و شب‌های منتهی به بهمن 57 را شامل می شود؛ اما درخشان‌ترین بخش کتاب، آنجاست که اسفندیار قره‌باغی با ورود به مرکز موسیقی صداوسیما، همراه با جمعی از نامداران شعر و موسیقی آن روزگار، به خلق قطعات و آثار پرشکوه و ماندگاری مانند «آمریکا ننگ به نیرنگ تو» و صدها اثر دست می‌زند و مخاطب، با مرور خاطرات قره‌باغی، به واقع تاریخ موسیقی انقلاب را نیز بازمی‌خواند.

 برخیزید
کتاب «برخیزید» مجموعه‌ای از خاطرات شفاهی سیدحمید شاهنگیان، آهنگساز سرودهای انقلابی را روایت می‌کند. شاهنگیان تنظیم و آهنگسازی بسیاری از سرودهای انقلابی نظیر «برخیزید ای شهیدان راه‌خدا» و یا «خمینی ای امام» را برعهده داشته است. وی پس از انقلاب تا سال 1360 نیز در سمت ریاست شورای شعر و موسیقی صداوسیما فعالیت داشت.کتاب برخیزید به دنبال بیان این موضوع است که مساجد، مدارس دینی، روضه‌ها، هیات‌ها، انجمن‌های اسلامی و جلسات قرآن در جهت تربیت مردم فعالیت کردند و به‌عنوان یک عامل اصلی در کنار هم آمدن بدنه انقلاب شناخته می‌شوند.بستر این هسته‌ها و مراکز انقلابی، فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی بوده، از اشعار و ترانه‌های اعتراضی و انقلابی گرفته تا پوسترها، کارت‌پستال‌ها، دیوارنوشته‌ها، نمایشنامه‌ها و تئاترها، مستندها، عکس‌ها و … همه و همه ابزاری بودند در دست هنرمندان و مردم تا به گسترش و عمق فکری و عینی انقلاب یاری رسانند.
 
بانگ آزادی
این کتاب، زندگی و فعالیت‌های احمدعلی راغب به عنوان یکی از چهره‌های اصلی موسیقی انقلاب را از دوران کودکی و نوجوانی در بندر انزلی و بعدها حضور در تهران را در هفت فصل روایت کرده است. البته فصل پایانی «بانگ آزادی» به تصاویر و اسناد مرتبط با فعالیت‌های احمدعلی راغب اختصاص دارد. همچنین خواننده کتاب می‌تواند با اسکن کیو‌آرکدهای درج شده، سرودها و ترانه‌های به یاد‌ماندنی ساخته‌شده توسط احمدعلی راغب را بشنود.هیچ ایرانی‌ای نیست که اثری از آثار احمدعلی راغب را نشنیده باشد. نسل دهه شصتی‌ها با آواها و نواهای او بزرگ شده‌اند. از سرود «مدرسه‌ها وا شده»، «بابا خون داد» و «همشاگردی سلام» تا قطعات ارکسترال «بانگ آزادی» و «شهید مطهر» و «آمریکا ننگ به نیرنگ تو» بگیرید تا تصنیف «خجسته باد این پیروزی» و «ظفر مبارک» و بعدها تا اولین آلبوم موسیقی پاپ بعد از جنگ مثل «رقص گل‌ها» و قطعاتی مثل «گل می‌روید به باغ» و «بیا به امداد ناتوانان» و… . می‌توان گفت راغب، یکی از اصلی‌‎ترین آدم‌هایی است که چیزی به نام «سرود و موسیقی انقلاب» را در سال‌های پس از انقلاب بر سر زبان‌ها انداخت. او خالق دست‌کم 20 اثر هیت و مگاهیت(فراگیر) دوران انقلاب و پس از آن است که امروز بخشی از خاطره جمعی مردم ایران از دهه 60 و 70 شده است. قطعه شهید مطهر که با آهنگسازی او انجام شد، به تأیید امام خمینی(ره) رسید و سرنوشت موسیقی پس از انقلاب را روشن کرد.
 
هشت میلی‌متر از انقلاب
کتاب هشت میلی‌متر از انقلاب، خاطرات شفاهی علی میرقطبی به نحوه‌ ساخت مستند انقلاب در سبزوار می‌پردازد که با دوربین هشت میلی‌متری خود از تمام اتفاقات راهپیمایی مردم سبزوار علیه رژیم پهلوی فیلم گرفته است.
علی میرقطبی در این مستند، تظاهرات مردم، سفر علما به اسفراین و ششتمد و شهادت مردم در روزهای نهم و دوازدهم محرم 57 را به تصویر کشیده و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی فیلم را تدوین می‌کند. کتاب هشت میلی‌متر از انقلاب روایتی از رویدادهای تأثیرگذار تاریخی سبزوار در ماه‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی است و در این اثر روند فیلمسازی مستند در بحرانی‌ترین روزهای شرایط کشور در سال 57 در قالب خاطرات علی میرقطبی مرور شده است.
 
آپاراتچی
کتاب آپاراتچی خاطرات شفاهی جلیل طائفی‌اسدی، عکاس و فیلمساز انقلاب اسلامی است.جلیل طائفی، متولد 1331 تبریز رنج ساخت فیلم‌های بلند را با ابتدایی‌ترین امکانات به جان خرید و با زحمت زیادی برای مردم نمایش داده است. بدون کمترین پشتیبانی رسانه‌ای یا هر امکان دیگری.به جای این‌که توی خانه‌اش بنشیند مردم بیایند دنبالش، خودش بلند شده و رفته میان مردم. برای آنها حرف زده. نان و پنیرشان را خورده و فیلمش را با آپارات برای آنها پخش کرده است. برای مردمی که نه تنها سینما ندیده بودند که حتی داشتن تلویزیون هم برای‌شان آرزو بوده است. او قصه‌های انقلاب را به جاهایی برده است که مردم آن مناطق، با گذشت چند سال از پیروزی انقلاب اسلامی، هنوز در جریان بسیاری از وقایع جامعه انقلابی شان قرار نداشتند.
روح‌ا... رشیدی، محقق و تدوینگر کتاب در مقدمه‌اش بر این کتاب می‌نویسد: در دیدار مختصر اول فهمیدیم با چهره‌ای استثنایی روبه‌رو هستیم که نظیرش در منطقه آذربایجان پیدا نمی‌شود… مرور خاطراتش به ما می‌گوید او کار درجه یک انجام داده! کار درجه یک یعنی کار بهنگام و ناظر به نیازهای اساسی و اولویت‌های جامعه … .
 
روحی جان سلام: گزیده‌ای از نامه‌های مردمی به امام خمینی
کتاب روحی جان سلام ... مجموعه‌ای از نامه‌هایی است که مردم به‌ویژه کودکان به امام خمینی (ره) نوشته‌اند. این نامه‌ها حاوی نکاتی فوق‌العاده با اهمیت و جذاب و در موضوعاتی متنوع است که یک منبع دست اول و بی‌واسطه محسوب می‌شود و قابلیت تحقیق و پژوهش و گزارش‌های علمی متقن توسط اساتید و پژوهشگران علوم انسانی، مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی، علوم سیاسی، مطالعات فرهنگی، روان‌شناسی و... را دارد. از دیگر مزیت‌های مهم این نامه‌ها، وجود قصه و روایت‌های بکر و بی‌شماری است که قطعا می‌تواند دستمایه تولید صدها اثر هنری ـــ رسانه‌ای جذاب و تازه شود.

امام فراتر از مرزها
این کتاب مجموعه‌ای از اظهار‌نظر شخصیت‌های مختلف جهان از چهره‌های دینی و مذهبی گرفته تا اجتماعی و سیاسی و متفکرانی چون نلسون ماندلا، میشل فوکو، کلیم صدقی، روژه گارودی و ... درباره امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی ایران است.

مسجد رهبر
مسجد رهبر، گزارشی از شکل‌گیری و فعالیت‌‌های مسجد کرامت مشهد است که در نزدیکی حرم مطهر امام رضا (ع) قرار دارد. این مسجد را  که بعدها رهبر انقلاب اسلامی امام جماعتش شد، می‌‌توان از جهات گوناگون نمونه‌‌ای ممتاز از الگوی فعالیت مسجدی در منظومه معرفتی آرمانی اسلام ناب معرفی کرد. مسجد رهبر، از یک سو این الگو را توضیح می‌دهد و از دیگر سو، مسیر رشد مشهد انقلابی را از چند دهه پیش از انقلاب اسلامی روشن می‌‌کند؛ مسیری که در آن برخی دشواری‌ها و پیچیدگی‌های آمیختن سنت و روشنفکری، توده و نخبه، دیندار و مبارز آشکار شده است.
 
انقلاب رنگ‌ها
کتاب انقلاب رنگ‌ها خاطرات شفاهی علیرضا خالقی، هنرمند و نقاش پیشکسوت انقلاب اسلامی، اولین کتاب تاریخ شفاهی در حوزه هنرهای تجسمی انقلاب اسلامی محسوب می‌شود.این کتاب در سه فصل به فعالیت‌های علیرضا خالقی در زمینه خطاطی، نقاشی و تصویربرداری در دوران انقلاب و دفاع مقدس در حزب جمهوری اسلامی و تبلیغات جنگ می‌پردازد.اثر به یادماندنی خالقی تصویری بزرگ از حضرت امام‌خمینی(ره) است که در راهپیمایی‌های مردم مشهد در‌سال۵۷ پیشاپیش جمعیت حرکت داده می‌شد. 
رهبر انقلاب دراین خصوص می‌گویند: «عکس بزرگی از امام ساخته شده بود که طولش 17-16 متر بود و به همین تناسب عرض داشت. دوستان می‌گفتند این مثل علامت مخصوص بنی‌اسرائیل است که در هر جنگی اگر آن را با خودشان می‌بردند، پیروز می‌شدند. آن روز هم نهم دی بود که این عکس بزرگ را با خودمان حمل می‌کردیم و دل‌های‌مان قرص بود که امروز هم حادثه‌ای پیش نمی‌آید.»کتاب انقلاب رنگ‌ها مجموعه کاملی از آثار تجسمی علیرضا خالقی را در بخش پوستر و نقاشی برای علاقه‌مندان نمایش می‌دهد.
 
پرده دوم:
کتاب حاضر خاطرات شفاهی محمدرضا شرکت‌توتونچی یکی از مبارزان و زندانیان سیاسی دوران پهلوی است که در تهران و مشهد فعالیت انقلابی داشته است.

منبع: ضمیمه قفسه کتاب روزنامه جام‌جم