۲۵۰۰ اثر تاریخی ارزشمند در شیراز با خاک یکسان می‌شوند

هدف از این تخریب‌ها گسترش حریم شاهچراغ، به عنوان مرکز رواج شیعه‌گری در جنوب ایران است. در این طرح که زیر نظر مستقیم خامنه‌ای اجرا می‌شود، احداث یک زائرسرا، ساختمان‌هایی برای ارائه خدمات به زائران و چندین مجموعه مذهبی پیش‌بینی شده است.

قرار است با تخریب گسترده بافت تاریخی شیراز حرم شاهچراغ را به حرم امامزاده ابراهیم و حرم  سید علاءالدین حسین مرتبط کنند. حرم شاهچراغ در رأس یک مثلث در پهنه ۳۶۰ هکتاری این بافت ارزشمند و حرم‌های دو امام‌زاده مدفون دیگر در قاعده‌های این مثلث قرار دارند. ابتدا بحث بر سر تخریب ۵۷ هکتار از بافت تاریخی شیراز بود اما هفته گذشته در نامه‌نگاری غلامحسین معماریان، استاد دانشگاه علم و صنعت با استانداری شیراز مشخص شد که گستره تخریب‌ها شش برابر میزان اعلام شده است.    

محمدمهدی کلانتری، دبیر پویش ملی نجات بافت تاریخی شیراز و دبیر پویش‌های اتحادیه انجمن‌های علمی دانشجویی معماری، مرمت و شهرسازی ایران گفت:

«راه ارتباطی به طول ۱۰۰۰ متر و عرض نامشخص در شرایطی در حال تملک و تخریب ضرب‌الاجلی قرار گرفته که هیچ‌گونه طرح مصوبی در کمیسیون ماده ۵ استان فارس و شورایعالی معماری و شهرسازی کشور ندارد.»

به گفته کلانتری لودرها و بولدوزرها در حال تخریب و آواربرداری بناهای تاریخی و ارزشمند این مسیر هستند و به ساکنان بناهای مستقر در این مسیر اخطار شفاهی تخلیه داده شده است.

دبیر پویش ملی نجات بافت تاریخی شیراز گفت:

«با توجه به اینکه این راه ارتباطی هیچ طرح مصوبی ندارد، هنوز از تعداد بناهای تاریخی و ارزشمندی که برای اتصال این دو حرم تخریب خواهد شد، اطلاعی در دست نیست. اما آنچه از بررسی آخرین تصویر هوایی برداشت می‌شود، اکثرا بناهای این بافت تاریخی، ارزشمند و متعلق به دوره قاجار است.»

محمدمهدی کلانتری در ادامه یادآوری کرد:

«هرچند بناهای ثبت ملی شده این محدوده به نسبت کل بناهای ارزشمند و حائز ثبت، عدد کمی است، اما باید گفت از سال‌ها پیش تعمدی برای عدم ثبت بناهای کل پهنه ۳۶۰ هکتاری بافت تاریخی شیراز وجود داشته تا برای طرح‌های توسعه‌ای، راحت‌تر تخریب شوند.»

حرم شاهچراغ در رأس یک مثلث در پهنه ۳۶۰ هکتاری این بافت ارزشمند و حرم‌های دو امام‌زاده مدفون دیگر در قاعده‌های این مثلث قرار دارند

کمیته سه نفره و صلاحیت آن

نخستین بار مادر شاه شیخ ابواسحاق اینجو پادشاه فارس در سال ۷۴۵ ه. ق بر مقبره احمد بن موسی گنبد بلند و وسیعی ساخت. در دوران شاه اسماعیل صفوی «شاهچراغ» توسعه یافت و به مرکز گسترش شیعه‌گری در جنوب ایران بدل شد. سپس نادر شاه افشار بعد از پیروزی بر افغان‌ها نذر خود را با توسعه حرم به جای آورد. در دوران پهلوی، گنبد قدیمی آرامگاه را تعویض کردند. در دوران زمامداری خامنه‌ای اما توسعه حرم یک بار دیگر بر گرته دوران صفوی در دستور کار قرار گرفت و از زمان احمدی‌نژاد تاکنون در همه دولت‌ها بی‌وقفه ادامه یافته است. یکی از مصوبات سفر استانی ابراهیم رییسی به شیراز این بود که اختیارات مربوط به اجرای طرح توسعه حرم شاهچراغ از شورای عالی معماری و شهرسازی به معاونت توسعه استان در استانداری تفویض شود.

پیش از آغاز دور تازه تخریب‌های گسترده خانه‌های تاریخی شیراز که ظاهراً قرار است کار را یکسره کند، شورای اداری استان فارس با حمایت ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم کمیته‌ای سه نفره برای تشخیص ارزش تاریخی ۲۰۰ خانه قدیمی شیراز تشکیل داده بود. رأی این کمیته که معلوم نیست در زمینه تشخیص ارزش آثار میراث فرهنگی صلاحیت لازم را داشته باشند «لازم‌الاجرا»ست. رئیسی در سرآغاز تشکیل دولت سیزدهم گفته بود:

 «در سفر شیراز مطلع شدیم اجرای طرح بین‌الحرمین، از حرم شاهچراغ تا حرم سید علاءالدین حسین، از سال‌ها پیش آغاز شده اما با موانعی مواجه و متوقف شده است، وقتی بررسی شد، معلوم شد می‌شود مشکل را سریع حل کرد.»

براساس قوانین جمهوری اسلامی، وظیفه تشخیص بناهای تاریخی ثبت آثار با وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی‌ست. بنابراین کمیته سه نفره که با دستور رئیسی تشکیل شده، پایه و اساس قانونی ندارد.  

عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی دولت رئیسی که مطابق اساسنامه وزارتخانه می‌بایست در حفظ بناهای تاریخی بکوشد، در سفرش به شیراز بافت تاریخی این شهر کهن را که نمایانگر فرهنگ شهرنشینی از دوران زندیه تا اواخر دوران قاجار است را «بافت فرسوده» خوانده و ادعا کرده بود که این خانه‌های تاریخی از بین رفته و ویران شده‌اند.

خانه شمس سلیمی (دوره قاجار، خیابان لطفعلی خان زند، کوچه منتصریان، پلاک ۳۵، با شماره ثبت ۸۹۹۸ در فهرست آثار ملی ایران) که تخریب شده است.

تخریب حافظه تاریخی، گسترش حاشیه‌نشینی

محمدمهدی کلانتری، دبیر پویش ملی نجات بافت تاریخی شیراز و دبیر پویش های اتحادیه انجمن های علمی دانشجویی معماری، مرمت و شهرسازی ایران اما می‌گوید برخلاف ادعاهای ضرغامی بافت تاریخی شیراز که در حال تخریب آن‌ هستند، دارای ۲۵۰۰ اثر تاریخی ارزشمند است که تنها ۴۱۰ اثر در فهرست آثار ملی ثبت شده است. کلانتری یادآوری کرده است:

«تجربه سالیان اخیر نشان داده که ثبت یک بنا [در میراث آثار ملی] هم مانع از تخریب آن نشده و ۱۰ اثر ثبت ملی نظیر خانه پور نواب، سلیمی، منتصری، رقیه رسولی و… در حدفاصل سال‌های ۸۹ تا ۹۶ جهت طرح توسعه ۵۷ هکتاری حرم حضرت شاهچراغ توسط نهادهای مسئول با خاک یکسان شده است.»

علاوه بر تخریب حافظه تاریخی یک شهر، باید گفت هنوز روند تملک بناها انجام نشده و با این حال لودرها کارشان را آغاز کرده‌اند.

براساس ماده ۸ لایحه قانونی نحوه خرید و تملک اراضی و املاک برای اجرای برنامه‌های عمومی، عمرانی و نظامی دولت، ساکنان این خانه‌های تاریخی چاره‌ای جز تخلیه ندارند. کارشناس قیمتی را برای این خانه‌ها تعیین می‌کند و صاحبان خانه‌ها نیمی را نقد و نیمی را به شکل اوراق یک ساله دریافت می‌کنند. اعتماد نوشته بود با این مبلغ به زحمت می‌توان در حاشیه شهر خانه‌ای را رهن و اجاره کرد. به این ترتیب نه تنها به برکت امام‌زاده‌ها ساکنان بافت تاریخی شیراز ناگزیر به حاشیه‌نشینی‌اند.

Ad placeholder