۱۱ نکته درباره گونه‌های گیاهی مهاجم و آسیب‌هایشان

آفتاب‌‌نیوز :

گونه‌های گیاهی مهاجم نه تنها سبب حذف گونه‌های بومی یک زیستگاه می‌شوند بلکه می‌توانند یکی از عوامل به وجود آمدن گرد و غبار باشند. بدین جهت برای مقابله با آن‌ها «کارگروه ملی گونه‌های مهاجم» پایه‌ریزی شده است. به جهت اهمیت این موضوع به ۱۱ نکته از صحبت‌های محمد مدادی - مدیر کل دفتر موزه ملی، تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست - اشاره می‌کنیم:

*گونه‌های مهاجم خارج از زیستگاه اصلی خود به زیستگاه‌های جدید به‌صورت تعمدی یا تصادفی معرفی می‌شوند. در حقیقت در زیستگاه جدید فرصت‌های زیستی را از سایر گونه‌ها سلب می‌کنند و آن فرصت‌ها را در اختیار جمعیت‌های خود قرار می‌دهند. بدین ترتیب آسیب‌هایی را به گونه‌های بومی منطقه و زیستگاه وارد می‌کنند؛ به عبارتی جمعیت آن‌ها را به مخاطره می‌اندازند.

*گونه‌های مهاجم و بیگانه در سطح دنیا جزو تهدیدات اصلی برای تنوع زیستی محسوب می‌شوند. در ایران نیز مخاطراتی را برای طبیعت و تنوع زیستی کشور دارند. آن‌ها پس از سلب فرصت از سایر گونه‌ها، با پرداختن به تکثیر و رشد افسارگسیخته جمعیت خود گونه‌های بومی را تهدید می‌کنند.

*در ایران در حوزه‌های گیاهی و جانوری - هم در محیط‌های خشکی، هم در محیط‌های آبی و تالابی - با گونه‌های مهاجم مواجه هستیم. این گونه‌ها به روش‌های مختلف حتی از خارج از کشور وارد شدند، رشد و اکنون با تکثیر و افزایش جمعیت مخاطراتی را برای گونه‌های بومی طبیعت ایجاد کرده‌اند.

*گونه‌های مهاجم غالبا متعلق به زیستگاه‌های کشور نیستند و به‌صورت مصنوعی به زیستگاه تحمیل شده‌اند.

*آخرین موضوع مربوط به کاشت گونه مهاجم «پالونیا» در اطراف «تالاب زریوار» بود. این گونه به صورت دست‌کاشت توسط نهاد‌هایی که در اطراف تالاب فعالیت دارند، کاشته شده بود. با توجه به خصوصیاتی که این گونه مهاجم دارد، رشد و تکثیر بسیاری به سمت تالاب پیدا کرده بود، اما خوشبختانه با اقدامات انجام شده از توسعه، گسترش بیش از حد و آسیب‌زای آن جلوگیری شد.

*ریشه‌کنی گونه‌های مهاجم باتوجه به رفتار خاص آن‌ها به‌سادگی از طبیعت امکان‌پذیر نیست. بدین جهت باید اقدامات مدیریتی برای جلوگیری از گسترش آن‌ها در دستورکار قرار گیرد. در همین راستا «کارگروه ملی گونه‌های مهاجم» پایه‌ریزی و اولین جلسه آن در ۱۳ دی‌ماه برگزار شد.

*گونه‌های بیگانه از کانال‌های مختلف قانونی و غیرقانونی وارد کشور می‌شوند. بدین جهت کشت، تکثیر، بهره‌برداری و بازار مصرف این گونه‌ها باید در مدیریت‌شان مد نظر قرار گیرد. در این زمینه دستگاه‌های مختلفی اثرگذار و دارای اختیار و مسئولیت هستند.

*از وزارت جهاد گرفته تا گمرک، شهرداری‌ها در حوزه‌های شهری، دهیاری‌ها در حوزه‌های روستایی، سازمان حفاظت محیط زیست، شیلات و سایر بخش‌هایی که به هر شکلی با مبادی ورودی کشور درارتباط هستند یا در موضوعات تکثیر و پرورش گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری مسئولیتی دارند در این کارگروه همکاری می‌کنند.

*مبارزه با گونه‌های مهاجم یک اقدام فرابخشی و فراسازمانی است و اختیارات و مسئولیت تنها به عهده یک دستگاه نمی‌تواند باشد. تمامی دستگاه‌ها می‌توانند درگیر موضوع گونه‌های مهاجم و بیگانه باشند. تنها باید یک هماهنگی و هم‌افزایی با چندین اقدام و هدف بین دستگاه‌های مختلف شکل بگیرد.

*ابتدا باید به کنترل ورود گونه‌های بیگانه به کشور پرداخته شود. به عبارتی از ورود گونه‌هایی که به سایر نقاط دنیا به عنوان گونه‌های مهاجم معرفی شدند، جلوگیری کنیم همچنین لازم است گونه‌هایی که پیش از این وارد کشور شدند و اکنون در زیستگاه‌های طبیعی‌مان حضور دارند را مورد پایش قرار دهیم.

*یک برنامه مدیریتی باید برای گونه‌های مهاجم و گونه‌هایی که احتمال تبدیل آن‌ها به گونه‌های مهاجم در داخل کشور وجود دارد، تدوین شود. لازم است با همکاری همه دستگاه‌ها این برنامه‌ها اجرا شود تا بتوانیم گونه‌های مهاجم را حذف و یا از توسعه آن‌ها در کشور جلوگیری کنیم.