رازگشایی از یک پدیده عجیب : نورهای آسمان در لحظه زلزله!

پریسا عباسی- نورهای اسرارآمیزی که در روزها یا ساعت‌های منتهی به یک زلزله، با اشکال و رنگ‌های مختلف در آسمان ظاهر می‌شوند و شباهت آنها به آذرخش یا رعد و برق، چراغ‌های رقص نور و حتی بشقاب‌پرنده‌ها و اشکال ماورایی، توجه همه را به سوی خود جلب کرده است.

در سال ۲۰۱۷ که زلزله‌ای به بزرگی ۸.۱ ریشتر مکزیک را لرزاند، تصاویری وهم انگیز از نورهای سبز و آبی در آسمان پدیدار شد و این تصاویر در شبکه‌های اجتماعی پخش شدند. توضیح چگونگی شکل گیری این نورهای کمیاب، که آن را نورهای زلزله (EQL) می‌نامند برای دانشمندان و ژئوفیزیکدانان کاری دشوار است.

ثبت نورهای زلزله در تاریخ

فریدمان فروند، استاد فیزیک دانشگاه ایالتی سن خوزه و محقق ارشد مرکز تحقیقات ایمز در ناسا در مصاحبه‌ای با نشنال جغرافی در سال ۲۰۱۴ گفت: که این نورها می‌توانند اشکال، فرم‌ها و رنگ‌های مختلفی داشته باشند. او و همکارانش ۶۵ مورد از مشاهده چنین نورهایی را از سال ۱۶۰۰ میلادی مورد مطالعه قرار دادند و یافته‌های خود را در «نامه‌های تحقیقات زلزله‌نگاری» در سال ۲۰۱۴ منتشر کردند.

سابقه‌ نورهای زلزله در تاریخ

در ۱۲ نوامبر ۱۹۸۸، مردم ساکن در امتداد روخانه سنت لارنس در کبک، ۱۱ روز قبل از وقوع یک زلزله قدرتمند، یک کره نورانی به رنگهای صورتی-بنفش را مشاهده کرده بودند.

در شهر پیسکو کشور پرو، این نورها به شکل فلاش‌های درخشانی بودند که آسمان را روشن می‌کردند. فیلم این نورها که پیش از زلزله ۸ ریشتری در سال ۲۰۰۷ دیده شد، در دوربین‌های امنیتی ثبت شده‌اند.

آیا این نورها واقعی هستند؟

به گزارش سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده، دانشمندان و ژئوفیزیکدانان بر سر این موضوع اتفاق نظر ندارند و تردید دارند که آیا نورهای غیرمعمول دیده شده، واقعا نورهای زلزله هستند یا خیر! آنها باور دارند شواهد محکم و قطعی برای تایید آنها وجود ندارد.

چه چیزی باعث تولید نورهای زلزله می‌شود؟

در پی تحقیقات انجام شده توسط فروند و همکارانش مشخص شد که این نورها ناشی از بارهای الکتریکی فعال در برخی از سنگ‌ها در طول فعالیت‌های لرزه‌ای هستند، و این امر مانند این است که یک باتری را در پوسته زمین روشن کرده باشند.

مثلا سنگ‌های بازالت و گابرو در ترکیب کریستالی خود دارای نقصی هستند که می‌توانند بارهای الکتریکی را در هوا آزاد کنند. دانشمندان تخمین می‌زنند، شرایطی که باعث تبدیل آنها به نور می‌شود، در کمتر از ۰.۵ درصد از زمین‌لرزه‌های سرتاسر جهان اتفاق می‌افتد و همین موضوع این امر را نسبتا نادر کرده است. آنها می‌گویند که این نورها بیشتر در قبل و یا در هنگام زلزله دیده می‌شوند و نه پس از آن.

بیشتر بدانیم: « مقاومت در برابر زلزله ۹ ریشتری ساختمان های شهرک اکباتان» افسانه است یا واقعیت؟

طبق مطالعات قبلی آنها گفته بودند که تنش‌های تکتونیکی(زمین ساختی) سنگ‌های کوارتز، باعث ایجاد میدان‌های الکتریکی قوی پیزوالکتریک می‌شود. این بدان معناست که با روش‌های خاص فشرده شدن، سنگ‌های کوارتز میدان‌های الکتریکی قوی ایجاد می‌کنند و در نتیجه نوری شبیه به شفق قطبی دیده می‌شود.

از آنجایی که مطالعه نورهای زلزله به دلیل غیرقابل پیش‌بینی و کوتاه بودن زمانشان غیرقابل مطالعه هستند، دانشمندان تلاش کردند تا شرایط مشابهی را در آزمایشگاه بازسازی کنند.

برای اینکار آنها طبق این باور که وقتی دو لایه از یک ماده به هم ساییده می‌شود، باعث تولید ولتاژ می‌شود، مواد مختلفی نظیر آرد، صفحات پلاستیک، گچ و ... را ترکیب کردند تا با شبیه‌سازی پوسته زمین در هنگام زلزله، ولتاژ تولید کنند. نتیجه مثبت بود. وقتی ذرات این اجسام شکافته شدند،آنها موفق شدند جهشی را در ولتاژ اندازه گیری کنند و وقتی شکاف بسته شد، این جهش منفی شد. این شکاف، ولتاژ را در هوا تخلیه کرده و هوا را، از الکتریسیته باردار می‌کند که به صورت نور دیده می‌شود. اثبات این آزمایش با نظریه پیزوالکتریک و نظریه فروند در تضاد بود.

آنها نتیجه این مطالعه را که توسط یک فیزیکدان در دانشگاه راتگرز نیوجرسی انجام شد در سال ۲۰۱۴ منتشر کردند.

اما تا زمانی که تئوری‌های علمی مطرح شده مورد نورهای زلزله، در تضاد هستند، بطور قطعی نمی‌توان علت ایجاد آنها را توضیح داد.

منبع: Nationalgeographic و usgs