حارث بن حلزه، یکی از شاعران نامدار قرن ششم میلادی را بشناسید

طاهره کیایی تنکابنی، استاد زبان و ادبیات فارسی و محقق گفت: حارث بن حلزه از شاعران مشهور عصر جاهلی و سراینده‌ی یکی از ۷ قصیده‌ی معروف به معلقات است که در قرن ششم میلادی زیسته است، برخی وفات حارث بن حلزه را در حدود سال ۵۸۰ میلادی دانسته اند، از زندگی او اطلاعات چندانی در دست نیست و اشعار او در کتب ادب پراکنده است.

به گفته کیایی تنکابنی، حارث بن حلزه از بزرگان قبیله بکربن وائل بود که از دیرباز در نواحی عراق و حیره (مرکز حکومت لخمیان) منزلگاه داشتند و مدت‌ها با قبیله خویشاوند خود تغلب در نبرد بوده اند، شهرت اشعار او به دلیل معلقه‌ی اوست که در ۸۵ بیت سروده شده و این قصیده را زوزنی شرح کرده است.

او می‌گوید: این شاعر، معلقه‌ی خود را در بحر خفیف سروده که انگیزه‌ی شاعر از سرودن این شعر، داوری و دفاع از قوم خود در جریان اختلاف بین قبیله خود به نام بکر و قبیله تغلب بوده است و در جریان اختلاف بین دو قبیله به قصد ابطال سخنان خصم و دشمن خود به نام عمروبن قیس این قصیده سروده شده است.

وی افزود: لحن این قصیده حماسی است، این شاعر با سرودن چنین قصیده‌ای سخنوری حاذق به حساب می‌آید و تلاش می‌کند تا با مهارت فراوان عَمرو بن هند پادشاه حیره را برای دفاع از قبیله‌ی خود ترغیب کند و در نهایت موفق به این امر می‌شود، حارث برای تایید سخنانش از قصه‌ها و اوصاف تاریخی همراه با تشبیهات فراوان حسی استفاده کرده است.

این استاد زبان و ادبیات فارسی گفت: شاعر معلقه خود را به شیوه قصاید جاهلی با ابیاتی عاشقانه، شکوه و گلایه از فراق محبوب خود آغاز می‌کند و سپس زبان به مدح و ستایش عمرو بن هند می‌گشاید و پس از آن، ضمن برشمردن مفاخر قبیله خود با اشاره به ادامه اختلافات میان دو قبیله پس از جنگ بسوس و انعقاد پیام صلح میان دو قبیله، از تلاش سخن چینان در دامن زدن به اختلافات و تهمت‌های دشمنان و بدخواهان زبان به گلایه باز می‌کند.

او می‌گوید: نویسندگان کهن، برخی اشعار وی را به ویژه ابیات فاخر او را که در آن‌ها از افتخارات قبیله به زیبایی صحبت کرده است را بسیار ستوده اند و او را در مفاخره برتر از همه‌ی شاعران جاهلی دانسته اند، این ستایش‌ها منشا پیدایش ضرب المثل افخر من الحارث بن حلزه شده و به کتاب‌های امثال راه یافته است.

کیایی تنکابنی گفت: با این اوصاف، برخی ادبیات ضعیف وی از نگاه تیزبین علمای بلاغت دور نمانده و گاه بر ناتوانی شاعر در بیان مقصود و ادعای معنی ایراد گرفته اند، حارث بن حلزه اشعار زیادی ندارد و از همین رو منابع او را در زمره‌ی شاعران مقلین (کم سرایان) به شمار آورده اند و همین امر باعث شده تا در نخستین مجموعه‌های شعری که در سده ۲ و ۳ ق تدوین شده است چندان مورد توجه قرار نگیرد.

وی افزود: مضمون بیشتر اشعار او فخر و حماسه است و در لا به لای آن، گاه ابیاتی حکمت آمیز به چشم می‌خورد، قصاید این شاعر بر خلاف بیشتر اشعار جاهلی ساده و روان و عاری از واژگان نامانوس و تهی است.

باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری ادبیات