«آیین یارسان: در اساطیر اقوام کُرد» به چاپ دوم رسید

به گزارش خبرنگار مهر، چاپ دوم کتاب «آئین یارسان: در اساطیر اقوام کُرد» نوشته منصور یاقوتی به‌تازگی در ۲۱۲ صفحه و بهای ۸۰ هزار تومان توسط نشر دات منتشر شده است. چاپ نخست این کتاب سال ۱۳۹۹ به بهای ۲۷ هزار تومان در دسترس مخاطبان قرار گرفته بود.

آئین یارسان یا اهل حق، اعتقادی اسطوره‌ای، تاریخی و آئینی مربوط به کردهای استان کرمانشاه است که بخشی از آنان به نام «کاکایی» در منطقه «خانقین» کردستان زندگی می‌کنند. کردها اقوامی دارای زبان‌های مختلف هستند که گاه زبان یکدیگر را هم متوجه نمی‌شوند، کردهای شکاک با یک زبان حرف می‌زنند، کردهای مهاباد و سقز و بوکان و اربیل و سلیمانیه با یک زبان که به آن «سورانی» گفته می‌شود و کردهای استان کرمانشاه و ایلام و لکستان هم با یک زبان. کردهای منطقه اورامان در استان کرمانشاه گفته می‌شود با زبان مادی تکلم می‌کنند که به آن زبان «ماچو» هم می‌گویند.

مرکز آئین «یارسان» دو تا از شهرهای تاکنون زیبای استان کرمانشاه است؛ یعنی «سئنه» که صحنه تابلو زده‌اند و «کرند غرب» که تابلوی دالاهو زده‌اند. پیروان آئین یارسان، غیر از دو شهر مذکور، در تبریز و شهرهای شمال و رودهن و حتی هندوستان و سوریه وجود دارد و در سوریه «دروزی» نامیده می‌شوند. در آئین «یارسان» یک دفتر (کتاب) وجود ندارد، بلکه دفاتر متعدد هست که در دست رهبران مذهبی است. رهبر مذهبی را هم «پیر» می‌گویند که واژه‌ای است بسیار کهن که می‌شود جستار مستقلی به آن اختصاص داد. واژگان پیر، دفتر و کلام که مختص نظام آئینی یارسان است، آن را از دیگر آئین‌ها و فرقه‌ها و مذاهب جدا می‌کند. این آئین به اعتبار نام که شناسنامه آن است یعنی «آئین یارسان» جنبش اجتماعی به معنای اخص کلمه نمی‌تواند باشد، بلکه یک آئین یاری است. یار در فرهنگ واژگان این باور کهن، «خاونکار» یا خداوندگار و همان ذات حق است که جایگاهش در آئین تعریف و مشخص شده است که در این کتاب به آن پرداخته شده است.

توجه به این آئین از جهت تحلیل آئین‌های کهن ایران زمین نیز اهمیت خاصی دارد. تمدن‌های کهن بشری مهد باورها و ادیان باستانی بوده‌اند: مصر، یونان، رم، ایران و… همچنین برخی از اساطیر بشر در حیطه همین تمدن‌های فرهنگی شکل گرفته، این است که سیر باورها و معتقدات دینی هم در چنین سرزمین‌هایی در کلیت خود شباهت‌های ناگزیر دارند. پرستش عناصر طبیعی که به طبیعت‌پرستی هم معروف شده، باور به خدایان مختلف، همچون پرستش مهر خدای خورشید که به میترائیسم شهرت یافته، اعتقاد به آناهیتا در جایگاه خداوند آب و کشتزاران و برپایی معابد عظیم برای این ایزدبانو، باور به «وا» خدای باد و آتش، یا به زبان کُردی «آگِر» یا به زبان هندی «آگنی»، باور ایرانیان به «زِم» خدای زمین و دیگر خدایان… در واقع معتقدات آغازین انسان‌هایی است که در غارها زندگی می‌کنند، یا به کشت‌وکار بر روی زمین‌های کشاورزی مشغول شده‌اند و یقین دارند که باران را خدای باران می‌فرستد در ایران آناهیتا و در منطقه‌ای که کردها زندگی می‌کنند با نام «هانیتا». رومی‌ها و یونانی‌ها و مصری‌ها هم برای هر کدام از پدیده‌های طبیعی که با زندگی آن‌ها ارتباط برقرار می‌کند به خدایی باور دارند.

در دوره‌ای از زندگی بشر، در سرتاسر جهان، انسان به خدایان مختلف باورمند بوده است. بر روی زمین هم، پیش از پیدایش شهرها و پادشاهی‌ها، شورای ریش‌سپیدان قبایل و دودمان‌ها در موضوع جنگ و صلح و کوچ و ازدواج و مرگ، گرد هم می‌نشستند و موضوع را حل و فصل می‌کردند. تا همین چند دهه پیش در کردستان ایران، روستاهایی وجود داشتند که ناگزیر بودند تمام احتیاجات مردم روستا را خود تأمین کنند. کوه‌های بلند، برف، کولاک، گله‌های گرگ، فقدان اسلحه موجب می‌شده که هر منطقه‌ای زبان، آداب و رسوم، پوشاک، عقاید و خدایان و معتقدات خود را داشته باشد.

زمستان‌های پر از برف و سوزوسرما در مناطق به‌ویژه کوهستانی ایران، موجب می‌شده که مردم چشم به جمال مبارک و زیبای خورشید و گرمای جانبخش او داشته باشند. همین است که برای «آذر» ایزد آتش، آتشکده‌ها برپا کرده و با دقت حرمت آتش و انرژی گرما و سوخت را داشته باشند. «مهر» یا «میترا»، ایزد روشنایی هم به همین سبب مهم‌ترین جایگاه و نقش را در باورهای دینی ایرانیان داشته و همین است که تقویم خورشیدی و تاریخی خورشیدی مورد استقبال قرار می‌گیرد و خورشید بر روی گرده شیر که نماد قدرت و توانایی است، زینت‌بخش پرچم ملی ایرانیان در طول قرون و روزگاران می‌شود.