تخریب بافت تاریخی شیراز به بهانه توسعه حرم؛ ظهور هلدینگ اقتصادی جدید در امتداد آستان قدس رضوی

چند وقتی است که طرح توسعه حرم شاهچراغ در شیراز و تبدیل بافت تاریخی این شهر به قطب فرهنگی مذهبی در رسانه‌ها خبرساز شده است، طرحی که بنیان آن پس از سفر علی خامنه‌ای در سال ۸۷ به شیراز بنا نهاده شد و شورای‌ عالی شهرسازی و معماری نیز آن را تصویب کرده است.

آنگونه که رسانه‌های ایران نوشته‌اند مدیریت این پروژه در حلقه نزدیکان ابراهیم رئیسی و پدر همسر او احمد علم‌الهدی در خراسان است.

روزنامه سازندگی در مطلبی در این باره نوشت: «نخستین و شاید مهمترین چهره تاثیرگذار در این طرح، محمدرضا رضازاده است که در گذشته استاندار فارس و اکنون عضو هیات امنا و معاون اجرایی بقعه شاهچراغ است. او همسر انسیه خزعلی، معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهور است.»

محمدرضا رضازاده در دی‌ماه سال ۱۴۰۰ به خبرنگار خبرگزاری فارس گفته بود: «در سفر ریاست‌جمهوری و هیات دولت به استان فارس فرصتی فراهم شد؛ ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی و گردشگری در حرم حضرت احمد ابن موسی حضور پیدا کرد و آنجا مطالبی که پیرامون طرح اطراف حرم مطرح بود را خدمت وی توضیح دادیم.»

رضازاده همچنین از نقش «رستم قاسمی» وزیر سابق راه و شهرسازی دولت رئیسی «که چند ماه قبل به دلیل نامعلومی جان خود را از دست داد» به فارس گفته بود که رستم قاسمی «در رونـدی کاملاً غیرقانونی» مسئولیت تخریب بافت تاریخی شیراز و توسعه حرم شاهچراغ را به دستور رئیس‌جمهور، از عهده وزارتخانه خود ساقط کرده و بر عهده شورایی زیر نظر معاون استاندار فارس گذاشته است.

محمدرضا رضازاده، عضو هیأت امناء «آستان‌های مقدس در شیراز» درباره اجرای طرح موسوم به «۵۷ هکتار» برای توسعه این بنای مذهبی گفته است: بعضی افراد شیراز را همان شیراز برگزاری «جشن هنر» و شیراز برپایی «جشن‌های ۲۵۰۰ ساله» می‌پسندند و توجه به «ظرفیت والای معنوی سومین حرم اهل بیت» را برنمی‌تابند.

عزم دولت و حاکمیت در تخریب بافت تاریخی شیراز با مخالفت‌هایی از درون سیستم نیز مواجه شده است به‌طوریکه رییس پژوهشگاه میراث‌ فرهنگی و گردشگری با انتقاد از رویکرد در پیش گرفته شده می‌گوید :«قرار نیست چیزی تخریب شود، تاکید ما اجرای بهسازی، سامان‌دهی و مرمت وضع موجود است.»

روزنامه اعتماد اما از جدی بودن متولیان در از بین بردن تاریخ شیراز خبر داد و نوشت که پاسخ نماینده وزارت شهرسازی به کسانی که جایی برای رفتن ندارند، این بود که «تخلیه نکنید آب و برق و گاز خونه رو قطع می‌کنیم» و پاسخ کسانی که توان مالی این جابه‌جایی را ندارند هم اینکه «همین‌جا باش تا لودر خانه را روی سرت خراب کند.»

منتقدان این توسعه تقریبا به دو دسته تقسیم شده‌اند. گروه اول آنهایی هستند که نگران از بین رفتن ابنیه تاریخی و تخریب کامل بافت قدیمی شیراز هستند و این کار را ستیز با تاریخ و تمدن شیراز می‌دانند.

گروه دوم اما نگاه اقتصادی به ماجرا دارند و معتقدند حکومت در پس این توسعه اهداف اقتصادی بزرگی از جمله ایجاد آستان جدید مشابه آستان قدس مشهد و همچنین ظهور هلدینگ اقتصادی عظیم تحت مدیریت تولیت آستان شاهچراغ را دنبال می‌کند.

برخی دیگر از منتقدان می‌گویند هدف اقتصادی بزرگتر از این تخریب بافت تاریخی،‌ فروش قبر و ایجاد گورستان بزرگ در مرکز شیراز است، گورستانی که کارشناسان معتقدند قبرهای سه‌ طبقه و چهارطبقه آن به قیمت‌های نجومی به متقاضیان فروخته خواهد شد، اما دفن متوفیان در این منطقه نیز تخریب محیط زیست و آبهای زیرزمینی را در پی خواهد داشت.