دیدگاه‌های ایجابی در زمینه حکومتداری شهری/راه رسیدن به شهر هوشمند

به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «تغییر دولت‌های شهری برای شهرهای هوشمند موفق» با سرویراستاری مانوئل پدرو رودریگرز و ترجمه مهرداد خوشبخت سال گذشته (۱۴۰۰) با شمارگان هزار نسخه، ۳۲۳ صفحه و بهای ۶۸ هزار تومان توسط انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شد.

در عصر نوین و پس از شکل‌گیری موج سوم (عصر اطلاعات) به زعم آلوین تافلر، به منظور بهبود کیفیت زندگی شهروندان و افزایش بازدهی و کیفیت خدمات ارائه شده توسط نهادهای دولتی و خصوصی، شهرها به سمت هوشمند شدن پیش رفتند. در این فرایند استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات (آی‌سی‌تی) و داده‌های آنلاین به عنوان ابزاری برای هوشمندتر کردن شهرها و حل مشکلات اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی شهرها در نظر گرفته شده است.

هرچند که اصطلاح شهر هوشمند از سال ۱۹۹۸ باب شد، اما هنوز هم با توجه به معنا و زمینه آن، مفهومی گیج کننده است، زیرا تعریف آن از محدوده فناوری اطلاعات و ارتباطات به فناوری‌های مختلف در یک شهر از جمله آزمایشگاه‌های زندگی شهری یا به محدوده هوشمندانه یک شهر که با شاخص‌هایی نظیر سطح تحصیلات ساکنان آن، روح نوآورانه شرکت‌های آن و… اندازه گیری می‌شود، مربوط است.

اصطلاح شهر هوشمند در سال ۱۹۹۸ از شبیه سازی‌های شهری و پایگاه‌های اطلاعاتی برگرفته شد و هنوز هم به اکو سیتی شهرها گفته می‌شود. برای ایجاد شهرهای نوین و هوشمند می‌توان به طرق مختلفی عمل کرد و از بین آنها می‌توان به استفاده از فناوری اطلاعات در حوزه شهری تا ایجاد خدمات و سرویس‌های خلاقانه و بالابردن قابلیت‌های سازمانی و ایجاد زیرساخت‌های فیزیکی اشاره کرد.

با تمام این اوصاف اما شهر هوشمند یک مفهوم چند بعدی است که مفاهیم و عناصر متفاوتی دارد. بسیاری از این مفاهیم و عناصر به طور مستقیم ارتباطی با تکنولوژی ندارند، اما وجود آن اه برای توسعه شهر هوشمند ضروری است. حکومت‌داری و اداره شهر (از طریق شورا و شهرداری) یکی از این عناصر مهم است که می‌توان آن را به عنوان ساختار و پروسه‌ای که امکان تصمیم گیری‌های جمعی در مورد مسائل پراهمیت را برای عاملان شهر هوشمند فراهم می‌کند، نام برد.

حکومت تنها یکی از عوامل – و شاید مهمترین عامل باشد – اما همچنان تنها یکی از عوامل در شبکه عوامل موجود است که برای مشکلات پیچیده شهری تصمیم گیری می‌کنند و اقداماتی را انجام می‌دهند. شهرها یک مثال خوب از این شبکه‌ها هستند و دولت‌های محلی نقش مهمی در آنها دارند، اما دیگر سازمان‌ها و افراد هم برای کسب موفقیت بی اهمیت نیستند. یک شهر برای اینکه به شهری هوشمند تبدیل شود باید تغییرات مهمی در شیوه‌های اداری و حکومتی آن ایجاد شود و باید شبکه‌ای از عوامل مهم و انتقادی در شهر به کار گرفته شوند. با استفاده از فناوری اطلاعات می‌توان این تغییر را ایجاد کرد، اما تنها زمانی می‌توان این کار را انجام داد که به تمام عوامل و عناصر هم توجه شود. در این صورت تغییرات سازمانی و سیاسی مهمی هم ایجاد خواهد شد.

به نظر می‌رسد که تهران هنوز راه‌های نرفته مهمی را برای تبدیل شدن به یک شهر هوشمند دارد. برای این منظور باید تجربیات دیگر شهرها و همچنین منابع تئوریک قوی در اختیار مسئولان شهری قرار گیرد و کتاب «تغییر دولت‌های شهری برای شهرهای هوشمند موفق» یکی از این منابع است. در این کتاب طی مقالات متعدد هم مباحث تئوریک و ایجابی این مفهوم و این مسئله و هم تجربیات برخی از شهرها در اختیار مخاطبان قرار داده می‌شود.

این کتاب حاوی دیدگاه‌هایی ارزشمند در زمینه حکومت‌داری شهری و محلی است و شاید مهم‌ترین مبحث ارائه شده در آن نقش دولت‌های شهری و دیگر عوامل اجتماعی در طراحی، اجرا و ارزیابی شهر هوشمند در زمینه‌های مختلف در سراسر جهان است. بر اساس این مبحث می‌توان گفت که یک شهر هوشمند شهری مشارکتی است که در آن شهروندان به انحا گوناگون در تصمیم‌گیری‌ها و اجرای برنامه‌های توسعه مشارکت دارند. یک شهر مشارکتی در هر صورت به معنای یک شهر شفاف است، چرا که شهروندان با مشارکت در طرح‌ها و تصمیم‌گیری‌ها از همه شئون حکومت‌داری شهری اطلاع پیدا می‌کنند.

عناوین مقالات منتشر شده در کتاب به ترتیب از این قرار است:

«شهرهای هوشمند: شهرهای بزرگ، مدیریت پیچیده» نوشته مانوئل پدرو رودریگرز بولیوار. (استاد بخش حسابداری و مالی دانشگاه گرانادا در اسپانیا)

«درک حوزه‌های یک شهر هوشمند: بررسی ادبیات موجود» نوشته لئونیداس جی. آنتوپولوس. (از اداره بازرگانی تسالی یونان)

«شهرهای هوشمند: ایجاد پلت‌فرم‌هایی برای بازسازی اقتصاد محلی و نوآورانه» نوشته آریویکو آنتی رویکو. (استاد مدرسه مدیریت، دانشگاه تامپره فنلاند)

«طراحی کردن طرح‌های نسل بعد شهرهای هوشمند: چارچوب اس‌سی‌آی‌دی» نوشته آدگبویگا اوجو (از مرکز بینش تجزیهو تحلیل داده‌ها در دانشگاه ملی ایرلند)، ادوارد کوری (از مرکز تحقیق داده‌ها دانشگاه بین‌المللی ایرلند)، توماس ژانفسکی (از مرکز دولت الکترونیکی، دانشگاه سازمان ملل، مؤسسه بین المللی تکنولوژی نرم افزار ماکائو چین)، ضمیره ژوسوپووا (از مرکز مدیریت الکترونیک دانشگاه سازمان ملل، مؤسسه بین المللی تکنولوژی نرم افزار ماکائو چین).

«شهرهای هوشمند شهرهایی شفاف هستند: نقش شفافیت مالی در حاکمیت شهر هوشمند» نوشته نینا دیوید (استاد مدرسه سیاست‌های عمومی دانشگاه دلاور در نوارک آمریکا)، جاناتان جاستیس (استاد مدرسه اداره سیاست‌های عمومی دانشگاه دلاور در نوارک آمریکا) و جان جی. مک نات (استاد مدرسه سیاست‌های عمومی در دانشگاه دلاور نوارک).

«ارزیابی کردن عملکرد شهرهای هوشمند در شبکه اقتصادی جهانی» نوشته رونالد وال (استاد مدرسه برنامه ریزی شهری دانشگاه مک گیل در مونترال کانادا)، اسپیریدون استاوروپولوس (استاد مدرسه برنامه ریزی شهری در دانشگاه مک گیل مونترال کانادا)، ژوریان ادلنبوس (استاد مدرسه برنامه ریزی شهری، دانشگاه مک‌گیل در مونترال کانادا) و فیلیپا پاژویچ (استاد مدرسه برنامه ریزی شهری در دانشگاه مک‌گیل کانادا).

«مشارکت ذینفعان در شهر هوشمند: کارآمد کردن آزمایشگاه زنده» نوشته کراسیمیرا پاسکالوا (استاد مدرسه تجاری منچستر واقع در دانشگاه منچستر)، ایان کوپر (مشاور تحقیقات در دانشگاه کیمبریج)، پر لیند (استاد دانشگاه مالمو سوئد)، بو پیترسون (استاد دانشگاه مالمومیدیا در مالمو سوئد) و کریستینا گاتز (از مؤسسه فناوری کارلسروهه آلمان).

«شهری هوشمند به مثابه یک تکنولوژی پویا: چشم اندازهای مهم سیاست‌های توسعه شهری» نوشته پاتریشیا لومباردی (از گروه بین المللی مطالعات و برنامه ریزی شهری و منطقه‌ای دانشگاه پلی تکنیک تورین) و آلبرتو وانولا (دانشگاه پلی تکنیک تورین).

«بررسی شیوه‌های رهبری در دوره اتخاذ دولت الکترونیک برای یک شهر نوین: دیدگاه کارمندان دولتی تایوان» نوشته پیسون سای (استاد دانشگاه بین المللی چنگ کونگ در تاینان تایوان)، ون سونگ چن (استاد دانسگاه تکنولوژی تایوان) و چی ژو لو (استاد دانشگاه بین المللی چنگ کونگ در تاینان تایوان).

«نتایج» نوشته مانوئل پدرو رودریگرز بولیوار.