زلزله و پایان حکومت ۲۰ ساله اردوغان؟

بر اثر این زلزله ویرانگر نزدیک به ۲۵ هزار ساختمان فرو ریخته یا آسیب شدیدی داشته‌اند و ده‌ها میلیارد به مردم و دولت ترکیه خسارت وارد شده است، در همین ارتباط روز جمعه بانک اروپایی بازسازی و توسعه (EBRD) در گزارشی اعلام کرد که اثرات بالقوه اقتصادی زلزله در ترکیه می‌تواند منجر به از دست رفتن یک درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور در سال جاری (۲۰۲۳) شود.

این زلزله سهمگین در حالی تمام تحولات مربوط به این کشور را تحت تاثیر خود قرار داده است که قرار است بر اساس اعلام یک ماه پیش اردوغان در ۱۴ می ۲۰۲۳ (۱۴ اردیبهشت) انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی این کشور برگزار شود در حالی که پیش از این قرار بود این انتخابات در ماه ژوئن (خردادماه) انجام شود.

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان این انتخابات به مثابه آزمونی برای اردوغان تلقی می‌شود که ۲۰ سال در مقام نخست وزیر و رییس جمهور در ترکیه در قدرت بوده است، دولتمردی که در سال های اخیر انتقادات نسبت به برخی از رفتارهای دیکتاتور مآبانه وی در داخل این کشور و همچنین سیاست‌های منطقه‌ای بلندپروازانه‌اش تشدید شده است و دولت وی با مشکلات اقتصادی جدی همچون افزایش تورم، کاهش قیمت لیر در برابر دلار و همچنین افزایش درگیری‌های رسانه‌ای و لفظی با برخی از کشورهای اروپایی و مخالفت آنها با پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا روبرو است.

زلزله ویرانگر و مرگبار اخیر در ترکیه و خسارت میلیاردی ناشی از آن و همچنین وارد کردن انتقاداتی از سوی رسانه‌ها و احزاب مخالف اردوغان مبنی بر نقش دولت وی در ساخت ساختمان‌های غیر ایمن در این کشور و واگذاری برخی از ساخت و سازها بر اثر رانت و بده و بستان‌های سیاسی به برخی از پیمان‌کاران نزدیک به حزب عدالت و توسعه، موانع جدید پیش روی اردوغان برای استمرار قدرت در مقام رییس جمهوری این کشور و یکه تازی حزب عدالت و توسعه در عرصه سیاسی این کشور است.

در همین چارچوب برای بررسی تاثیر زلزله اخیر که به عنوان بزرگترن زلزله ترکیه در قرن اخیر در این کشور نام برده می‌شود بر آینده سیاسی اردوغان و تاثیر آن بر نتایج انتخابات پیش روی این کشور که کمتر از چهار ماه دیگر برگزار می‌شود با دو کارشناس مسائل ترکیه (ضیا ترک یلماز و علی حیدری) که از نزدیک مسائل و تحولات نرکیه را رصد می‌کنند، گفت‌وگو کرده‌ایم.

ضیا ترک یلماز، کارشناس مسائل ترکیه که خود اهل این کشور است، در این ارتباط می‌گوید: در حال حاضر نمی‌توان به صورت دقیق اظهار نظر کرد که زلزله ترکیه و اثرات ناشی از آن اثر منفی یا مثبت بر روی آینده سیاسی اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری این کشور خواهد داشت یا نه؟

دولت اردوغان در جذب کمک‌های بین المللی و بسیج افکار عمومی برای کمک به زلزله‌زدگان موفق بوده است

این روزنامه‌نگار ترکیه‌ای در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه زلزله یک حادثه طبیعی است و مردم ترکیه مسلمان هستند و اعتقاد به قضا و قدر دارند، افزود: از دیگر سو دولت نیز تا حدودی در جذب کمک‌های بین‌المللی و بسیج افکار عمومی در داخل ترکیه برای ‌کمک به زلزله زدگان موفق بوده است و این یک گزینه مثبت است ولی باز هم در مجموع در حال حاضر نمی‌توان گفت این اتفاق به ضرر یا به نفع اردوغان در انتخابات پیش رو خواهد بود و باید صبر کرد.

مناطقی که تحت تاثیر زلزله قرار گرفته‌اند، عموماً آرای آنها همسو با اردوغان و دولت وی نیست

یلماز که برخی از آشنایانش تحت تاثیر این زلزله دچار خسارت مالی و جانی شده‌اند در بخشی دیگر از صحبت‌های خود با بیان اینکه مناطقی که تحت تاثیر زلزله قرار گرفته‌اند عموماً آرای آنها همسو با اردوغان و دولت وی نیست، تصریح کرد: بسیاری از مردم در این مناطق از خانه و کاشانه خود آواره و از مکان‌های زندگی خود دور شده‌اند و از دیگر سو طبق قانون انتخابات ترکیه کسانی می‌توانند در انتخابات شرکت کنند و رای بدهند که از منطقه‌ای برای شرکت در انتخابات ثبت نام کرده باشند و اگر کسی ثبت نام نکرده باشد نمی‌تواند رای دهد و شاید این موضوع بتواند تاثیراتی را بر روی نتایج انتخابات ترکیه داشته باشد.

این کارشناس مسائل ترکیه با بیان اینکه به نفع دولت ترکیه نیست که برگزاری انتخابات را به تعویق بیندازد و در این زمینه نیز بحث جدی در فضای رسانه‌ای این کشور مطرح نیست در ارتباط با بازداشت تعدادی از پیمانکاران در زلزله اخیر در ترکیه و برخی ادعاهای مطرح شده مبنی بر ارتباط برخی از آنها به حزب عدالت و توسعه و یا شخص اردوغان گفت: این مشکل که خانه‌های نو ساخت در اثر زلزله تخریب شده‌اند، چندان مربوط به دولت نیست، بلکه مشکل شهرداری‌هاست و برخی از شهرداری ها نیز در دست احزاب مخالف اردوغان است.

وی ادامه داد: اتفاقاً دولت تاکید دارد خانه‌هایی که بر اساس پروژه دولتی ساخته شده ، خانه‌های مستحکمی هستند و بر اثر زلزله تخریب نشده‌اند در واقع در این زمینه یک جنگ رسانه‌ای بین رسانه‌های موافق و مخالف دولت ایجاد شده است که هرکدام اتهاماتی را متوجه یکدیگر می‌کنند.

یلماز در همین ارتباط تصریح کرد: رسانه‌های مخالف می‌گویند ساخت و ساز های دولتی بر اساس رانت بوده و دولت مقصر است و رسانه‌های حامی دولت نیز می‌گویند در این زلزله، خانه‌های ساخت دولت تخریب نشده است و اتهاماتی را متوجه شهرداری هایی که دست مخالفان است، می‌کنند.

علی حیدری دیگر کارشناس مسائل ترکیه در این ارتباط معتقد است: دولت اردوغان در دو سال گذشته با مشکلات اقتصادی زیادی روبه‌رو بوده‌ و اکنون وقوع زلزله سهمگین در این کشور باعث افزایش مشکلات شده است و این موضوع می‌تواند بر نتایج انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی این کشور که در ماه می برگزار می‌شود، تاثیرگذار باشد.

حیدری در گفت‌وگو با ایسنا در پاسخ به این سوال که به نظر وی زلزله اخیر در ترکیه و خسارت‌های جانبی و مادی فراوان حاصل از آن چه تاثیری می‌تواند بر آینده سیاسی اردوغان و حزب عدالت و توسعه داشته باشد با توجه به این‌که چند ماه دیگر زمان برگزاری انتخابات در این کشور است، تصریح کرد: اردوغان و دولتش در طول یکی الی دو سال گذشته با مشکلات اقتصادی زیادی روبه‌رو بودند چنانکه براساس برخی آمارهای رسمی ترکیه در این مدت شاهد تورم حدود ۸۰ درصدی بوده و برخی از منابع غیررسمی این تورم را ۳۰۰ درصدی برآورد کرده است.

دولت اردوغان در دو سال اخیر، موفقیت چندانی در کنترل تورم در این کشور نداشته است

وی با بیان این‌که دولت موفقیت چندانی در کنترل این وضعیت اقتصادی نداشته است، ادامه داد: با توجه به این‌که یکی از منابع درآمدی مهم ترکیه توریسم است، شیوع ویروس کرونا، صنعت توریسم ترکیه را به شدت تحت تاثیر قرار داد و این موضوع خسارت‌های اقتصادی گسترده‌ای را به بخش‌های مختلف اقتصادی این کشور وارد کرد همچنین با توجه به واردات گاز از سوی ترکیه و افزایش هزینه‌های آن گفته می‌شود که دولت ترکیه بین ۸۰ تا ۱۰۰ میلیارد دلار برای واردات گاز پرداخت می‌کند و این موضوع فشار مضاعفی را بر اقتصاد ترکیه وارد می‌کند.

این روزنامه‌نگار با بیان این‌که در کنار وضعیت نامساعد اقتصادی، زلزله سهمگینی نیز در ترکیه رخ داده و برآورد اولیه این است که این زلزله ۸۵ میلیارد دلار خسارت به همراه داشته است، تصریح کرد: این خسارت، رقم بسیار بالایی است و تاکنون دولت ترکیه توانسته تقریبا حدود هشت میلیارد دلار برای کمک جمع‌آوری کند که این رقم یک دهم خسارت وارده است.

بخش زیادی از مردم در مناطق زلزله زده از فساد و ناکارآمدی مسئولان محلی گله‌مند هستند

حیدری با بیان این‌که بخش زیادی از مردم در مناطق زلزله زده از فساد و ناکارآمدی مسئولان محلی گله‌مند هستند، گفت: بخشی از این فساد و ناکارآمدی در صنعت ساختمان‌سازی ترکیه در این استان‌ها قابل مشاهده است چنانکه در این زلزله بخشی از ساختمان‌ها که طی ۱۰ سال گذشته ساخته شده فرو ریختند و بخشی از افراد و پیمانکارانی که در این زمینه دستگیر شده‌اند منتسب به حاکمان محلی و نزدیکان به حزب عدالت و توسعه هستند و این عملکرد باعث ایجاد عصبانیت در بین افکار عمومی ترکیه شده است.

وی با بیان این که شش حزب مخالف اردوغان ائتلاف گسترده‌ای را برای پیروزی در انتخابات آتی ریاست جمهوری ترکیه تشکیل داده‌اند و معتقدند که می‌توانند در صحنه رقابت سیاسی، "اردوغان" و "باغچلی" را از قدرت کنار بزنند، گفت: اگر آنها با یکدیگر متحد شوند و بر روی یک گزینه توافق کنند می‌توانند از اردوغان عبور کنند به شرطی که آن گزینه "کمال کلیچدار اوغلو"رهبر حزب جمهوری خلق (ج. ه. پ) نباشد چرا که اگر اجماع بر روی این فرد صورت گیرد اردوغان می‌تواند به راحتی از او بگذرد و از دیگر سو ممکن است ائتلاف ایجاد شده در بین مخالفین نیز از هم بپاشد.

این پیش بینی وجود دارد که وقوع زلزله، وضعیت اردوغان در انتخابات را متزلزل‌تر از قبل کند

این کارشناس مسائل ترکیه با بیان این‌که این پیش بینی وجود دارد که وقوع زلزله، وضعیت اردوغان در انتخابات را متزلزل‌تر از قبل کند، ادامه داد: در ترکیه حدود ۱۰ درصد آرای کردی وجود دارد که معلوم نیست به چه سمتی خواهد رفت و این موضوع بر نتایج انتخابات تاثیر گذار است.

اردوغان می‌داند که در عرصه سیاسی ترکیه ، چگونه بازی کند که ورق را برگرداند

حیدری با اشاره به حضور ۲۰ ساله اردوغان و حزب عدالت و توسعه در عرصه حکمرانی ترکیه اظهار کرد: این موضوع باعث شده که اردوغان به خوبی با نوع رفتار مردم در انتخابات کاملا آشنا باشد و او ممکن است در زمان باقی مانده تا انتخابات، اقدام و رفتاری انجام دهد که ورق کاملا برگردد، چنان که در انتخابات ژوئن سال ۲۰۱۵، حزب عدالت و توسعه نتوانست به حد نصاب تشکیل دولت برسد و ۶ ماه بعد انتخابات مجدد برگزار شد که در این دوره، حزب حاکم به "پ ک ک، حمله کرد و همین حمله و مسائل ناشی از آن باعث شد که در انتخابات نوامبر، این حزب به پیروزی برسد. در واقع اردوغان می‌داند که در عرصه سیاسی ترکیه چگونه بازی کند که آرای مردم را به سمت خود جذب کند.

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با بیان این‌که اردوغان در پنج سال گذشته بسیار خودکامه و دیکتاتورمآبانه عمل کرده و مردم ترکیه به خوبی از این موضوع آگاه هستند، افزود : ولی در مجموع در ۲۰ سال گذشته روند امور در ترکیه رو به جلو بوده است و این در حالی است که مخالفان اردوغان از پرونده عملکردی چندان خوبی برخوردار نیستند.

حیدری با بیان این‌که در حال حاضر در نظرسنجی‌ها وضعیت اردوغان نسبت به یک ماه گذشته بدتر شده و حدود چند درصد از مخالفان خود عقب‌تر است، اظهار کرد: اردوغان باید طی ماه‌های پیش‌ رو هم برای انتخابات و هم بازسازی مناطق زلزله زده هزینه‌های سنگینی را پرداخت کند و این موضوع، احتمالا باعث افزایش تورم در ترکیه خواهد بود.

این کارشناس مسائل ترکیه با بیان اینکه انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه هر پنج سال یکبار انجام می‌شود و عموما عملکرد دولت در یک‌سال آخر به ویژه شش ماه آخر عمر دولت در تعیین نظر مردم در نوع انتخابشان در انتخابات مهم و اساسی است، خاطرنشان کرد: در همین چارچوب اردوغان برنامه‌ریزی کرده بود که برخی از دستاوردهای دولت از جمله رونمایی از خودروی ملی، جنگنده ملی، استخراج گاز از دریای مدیترانه و ... را در چند ماه باقی‌مانده به زمان برگزاری انتخابات، انجام دهد اما زلزله اخیر این برنامه‌ریزی‌ها را به‌هم ریخته و ممکن است این زلزله باعث شود که دوران حکومت‌داری اردوغان در ترکیه در سال جاری به پایان برسد.

حیدری با تاکید بر این‌که از دیگر سو بسیار مهم است که طرف مقابل اردوغان به یک گزینه واحد برسد، گفت: اگر مخالفان بر گزینه "منصور یاواش"شهردار کنونی استانبول توافق کنند احتمال پیروزی آنها در انتخابات پیش رو زیاد است.

تاثیر زلزله اخیر بر نوع رفتار منطقه‌ای دولت اردوغان

وی همچنین در مورد تاثیر زلزله اخیر بر نوع رفتار منطقه‌ای دولت اردوغان نیز اظهار کرد: هر موقع دولت ترکیه از نظر اقتصادی ضعیف شده است، بیشتر توجهش به سمت داخل بوده و هر موقع از نظر اقتصادی قوی‌تر شده دست‌اندازی‌های منطقه‌ای‌اش بیشتر شده و در همین چارچوب دوست داشته که آرمان‌های ملی‌گرایانه و اخوانی خود را توسعه دهد و در این راستا در دوره‌هایی شاهد حمله ترکیه به شمال سوریه، شمال عراق و یا دخالت در امور لیبی بوده‌ایم ولی به نظر می‌رسد که با توجه به زلزله اخیر سیاست‌های منطقه اردوغان وارد مرحله جدیدی شود که از آن بتوان به نقطه عطف یاد کرد چنانکه به احتمال زیاد دولت اردوغان از بلندپروازی دست خواهد کشید و بر روی مسائل داخل ترکیه تمرکز خواهد داشت و توان خود را در داخل و تعیین راهکار برای استمرار حضورش در عرصه سیاست ترکیه معطوف خواهد کرد.

311311