باز هم درباره‌ی تجزیه‌طلبان، علی شاکری زند - Gooya News

فرمان ششم ژوئن ۱۹۴۵ (۱۵ تیر ۱۳۲۴) به قلم شخص استالین خطاب به باقراُف درباره‌ی تشکیل احزاب «تجزیه طلب» در شمال ایران

همواره اوضاع آشفته زمان کار راهزنان بوده‌است:

«دزد پی بازار آشفته می گردد.»(ضرب المثل عامیانه)

امروز نیز ماجراجویان سیاسی خیزش درخشان تاریخی ملت ایران را بازار آشفته‌ای برای تحقق مقاصد خود می‌پندارند.

اشغال ایران در شهریور بیست نیز برای عده‌ای چنین بازار آشفته‌ای پدیدآورده‌بود. در فردای شهریور بیست که کشور از شمال و جنوب مورد تجاوز نیروهای بیگانه قرارگرفت و به تصرف نیروهای بیگانه درآمد، عده‌ای، به اشاره‌ی همان بیگانگان و بر طبق نقشه‌ی آنان ـ در این مورد خاص: شوروی سابق به‌رهبری استالین ـ نقشه‌ی دیرین همسایه‌ی شمالی در جهت جداساختن بخش مهمی از سرزمین‌های میهن ما در شمال غربی و شرقی را در دستور کار قراردادند. به این منظور تئوری روسی «ملیت‌های ساکن ایران» و حق خودمختاری از روی کاغذ به میدان عمل رفت و با تشکیل فرقه‌ی دموکرات آذربایجان مقدمه‌ی تجزیه‌ی این سرزمین های اصیل ایرانی و کشاندن آنها به دامن جمهوری‌های شوروی سابق شد. فرقه‌ی دموکرات آذربایجان بنا به دستورالعمل‌های یادداشت حزب کمونیست شوروی خطاب به حزب کمونیست اران [نام واقعی «آذربایجان شمالی»] در ماه ژوئن ۱۹۴۵، تشکیل شد. در مردادماه ۱۳۲۴، دو ماه پس از این یادداشت، در حالی که آذربایجان همچنان در اشغال ارتش سرخ بود، فرقه ادارات دولتی تبریز را اشغال کرد. در آن یادداشت دستورالعمل‌هایی نیز درباره‌ی تشکیل یک جمهوری خودمختار در شمال کردستان ایران داده‌شده‌بود.

این نقشه شامل دیگر مناطق شمال ایران مانند گیلان و مازندران و خراسان شمالی نیز می‌شد. یکی از رهنمودهای عمده‌ی این یادداشت این بود که حزب توده‌ی ایران بپذیرد که شاخه‌ی ایالتی این حزب در آذربایجان به فرقه‌ی دموکرات بپیوندد و به عبارت دیگر حزب در آذربایجان دیگر شاخه‌ی ایالتی نداشته‌باشد. حزب توده از این دستورالعمل پیروی‌کرد و همین امر یکی از علل اصلی انشعاب گروهی ازسران آن به رهبری خلیل ملکی شد.

سرنوشت این دو اقدام تجزیه‌طلبانه را می‌دانیم. بی آنکه بتوان وارد جزئیات تاریخچه‌ی آن شد بگوییم که پس از مذاکرات احمد قوام با استالین، والبته پیام تهدیدآمیز هاری ترومن رییس جمهوری آمریکا به استالین که حاضر به خروج نیروهای سرخ از ایران نبود، سرانجام شوروی ارتش خود را از ایران بیرون‌برد و بدنبال آن فرقه‌ی دموکرات نیز مانند برف آب شد. سران فرقه نیز به شوروی گریختند. درباره‌ی سرنوشت رهبر اصلی فرقه، سید جعفر پیشه‌وری نیز باید دانست که وی پس از پناهندگی به شوروی از کار خود پشیمان شده‌بود. از جمله، در پاسخ باقراف رهبر حزب کمونیست اران [نام واقعی «آذربایجان شمالی»] که به او گفته‌بود «باید بجای آذربایجان این کار را برای همه‌ی ایران می‌کردید»، او گفته‌بود که به‌عکس، همین کار ما نیز اشتباه بود. می‌دانیم که پیشه وری به طرز مشکوکی، یعنی در اثر تصادف با یک خودرو کشته‌شد.

سرنوشت جمهوری مهاباد کردستان، با ریاست قاضی محمـد نیز، که این نویسنده در مقاله‌ی مبسوط دیگری بدان پرداخته‌است، چندان بهتر از این نبود.

اما، فرمان استالین

به عنوان دفتر سیاسی حزب کمونیست شوروی

در یادداشتی مورخ ششم ژوئن ۱۹۴۵ (۱۵ تیر ۱۳۲۴) که به‌ظاهر به امضاءِ دفتر سیاسی حزب کمونیست شوروی (ولی به گمان مورخان به قلم شخص استالین) بود، حزب کمونیست آذربایجان شوروی موظف شده‌بود، همه‌ی ‌اقدام‌های لازم را «برای ایجاد جنبشی جدایی‌طلب در آذربایجان و دیگر استان‌های شمالی ایران اتخاذکند». بنا بر این فرمان، می‌بایست جنبش استقلال ملی در آذربایجان [ایران] ایجادگردد و قدرت‌های گسترده‌ای در چهارچوب کلی ایران را از آن خود کند. حزب کمونیست همچنین موظف‌شد «در میان کردهای شمال ایران، وارد فعالیت شود و آن‌ها را به ایجاد کردستان مستقلی ترغیب‌کند. در همین زمان، عبدالصمد کامبخش (دبیرکل حزب توده ایران) به باکو فراخوانده‌شد و در آنجا دستور‌گرفت تشکیلات حزب توده در آذربایجان را یکجا منحل و همه‌ی افراد آن را در تشکیلات جدیدی به نام «حزب دموکرات آذربایجان» عضوکند. برای مثال، از پنج عضو حزب دموکرات در تبریز، چهار نفرشان پیش از جنگ در شوروی زندگی‌می‌کردند.

فرمان استالین، حتی شمار نشریات فرقه دموکرات را تعیین می‌کرد. معین شده‌بود که مجلهٔ تصویری در باکو چاپ و در آذربایجان توزیع‌گردد و سه روزنامه در آذربایجان [ایران] آغاز به کار کند. سیاست‌های فرقه دموکرات هم به دقت تعیین‌شده‌بود. قرارشد فرقه از اصلاحات ارضی و نیز بهبود قاطع روابط ایران و شوروی جانبداری‌کند. در پایان فرمان، استالین مبلغ یک میلیون روبل (قابل تبدیل به تومان) برای این کار بودجه تعیین‌کرد.