پیمان خلع سلاح هسته‌ای «استارت نو» چیست و چرا پوتین مشارکت روسیه در آن را تعلیق می‌کند؟

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه روز سه‌شنبه ۲۱ فوریه اعلام کرد که روسیه مشارکت خود در «پیمان استارت نو» مبنی بر خلع تسلیحات هسته‌ای را تعلیق می‌کند و اگر آمریکا در انجام آزمایش‌های هسته‌ای پیش‌دستی کند، روسیه نیز چنین آزمایشاتی را انجام خواهد داد.

 وی در یک سخنرانی به شدت ضد غربی تاکید کرد که تعلیق مشارکت روسیه در پیمان «استارت نو» و آمادگی برای انجام آزمایش‌ تسلیحات هسته‌ای جدید به معنای بیرون رفتن کرملین از این پیمان نیست.    

پیمان «استارت نو» آخرین معاهده دوطرفه خلع تسلیحات هسته‌ای میان روسیه و آمریکا، دو کشور دارای بزرگترین زرادخانه‌های هسته‌ای جهان است. 

این پیمان توسط باراک اوباما، رئیس جمهوری وقت آمریکا و دمیتری مِدوِدِف، رئیس جمهوری وقت روسیه در ۸ آوریل سال ۲۰۱۰ در پراگ، پایتخت جمهوری چک امضا شد. پیمان «استارت نوین» جایگزین پیمان‌های «استارت ۱» و «سورت» است. پیمان استارت ۱ (START 1)، پیمان کاهش تسلیحات استراتژیک در سال ۱۹۹۳ توسط جورج بوش و میخائیل گورباچف و پیمان سورت (SORT)، پیمان کاهش تسلیحات تهاجمی در سال ۲۰۰۲ امضا شد.

پیمان «استارت نو» زرادخانه‌های این دو کشور که ۹۰ درصد تسلیحات هسته‌ای دنیا را در خود جای دادند به حداکثر ۱۵۵۰ کلاهک مستقر در هر دو طرف محدود می‌کند. این میزان کاهشی ۳۰ درصدی در مقایسه با پیمان قبلی در سال ۲۰۰۲ است. این پیمان همچنین علاوه‌ بر این که تعداد پرتابگرها (لانچرها) و بمب‌افکن‌های سنگین را به ۸۰۰ فروند محدود می‌کند، شامل مجموعه‌ای از بازرسی‌های متقابل از سایت‌های نظامی هم می‌شود. ولادیمیر پوتین، در ژانویه ۲۰۲۱ پیش از پایان مدت این پیمان، آن را برای پنج سال یعنی تا سال ۲۰۲۶ تمدید کرد. 

این پیمان پس از ماه‌ها مذاکره با هدف ازسرگیری روابط با کرملین امضا شد و بر اساس آن، ایالات متحده باید استقرار سپرهای ضد موشکی در لهستان و جمهوری چک را کنار می‌گذاشت. دولت جورج دبلیو بوش پیشتر خواهان استقرار این سپرهای موشکی بود. 

این تعلیق بیش از آن که معنی‌دار باشد، رسمی است

فیلیپ ژلی، معاون سردبیر روزنامه فیگارو این تعلیق در مشارکت در «پیمان استارت نو» را بیش از آن که معنی‌دار باشد، رسمی می‌داند و می‌گوید: «گفتگو درباره این موضوع، اگرچه قرار است که پیمان مجددا تمدید شود، یک‌ سالی است که به حالت تعلیق در آمده. آمریکایی‌ها و روس‌ها درست پس از انتخاب جو بایدن بر سر تمدید آن موافقت کردند تا بتوانند دوباره درباره‌اش مذاکره کنند. درواقع این مذاکرات مجدد است که تضعیف می‌شوند که خیلی هم عجیب نیست. چون منطق خاصی برای تعلیق مذاکرات کاهش زرادخانه‌ها وجود دارد.»

• ولادیمیر پوتین در سخنرانی سالانه: روسیه مشارکت خود در «پیمان استارت نو» را تعلیق می‌کند

واکنش ناتو و آمریکا به خروج روسیه از «استارت نو»

ولادیمیر پوتین در توضیح تصمیم خود برای تعلیق تعهدات روسیه در پیمان «استارت نو» گفت: «آمریکا و متحدانش در ناتو می‌خواهند به ما یک شکست استراتژیک را تحمیل کنند. آن‌ها همزمان تلاش می‌کنند تا به تاسیسات هسته‌ای ما دست یابند. در نتیجه، امروز باید اعلام کنم که روسیه همکاری خود در پیمان سلاح‌های تهاجمی استراتژیک را به حالت تعلیق در می‌آورد.»

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، این اقدام ولادیمیر پوتین را «عمیقا تاسف‌بار و غیرمسئولانه» دانست و خاطر نشان کرد که آمریکا با دقت فعالیت‌های روسیه را زیر نظر دارد. وی همچنین گفت: «البته که ما در هر صورت از امنیت خود و متحدانمان اطمینان حاصل خواهیم کرد. اما در عین حال آماده‌ایم تا در مورد محدود کردن تسلیحات استراتژیک در هر زمانی صرف نظر از هر اتفاقی که در روابط دوجانبه‌مان یا در دنیا رخ دهد با روسیه مذاکره کنیم. فکر می‌کنم باید به عملکرد مسئولانه خود در این موضوع ادامه دهیم. بقیه کشورهای دنیا از ما چنین انتظاری دارند.»

ینس استولتنبرگ، دبیر کل ناتو نیز با اظهار تاسف در مورد این اقدام ولادیمیر پوتین گفت: «با تصمیم امروز درباره استارت نو، تمام ساختار کنترلی تسلیحات از بین رفت. من قویاً از روسیه می‌خواهم که در تصمیم خود تجدید نظر کند و به توافقات موجود احترام بگذارد.» 

پوتین می‌گوید در حالی که ایالات متحده برازسرگیری بازرسی از تأسیسات هسته‌ای روسیه ذیل این معاهده مصر است، ناتو اوکراین را در انجام حملات پهپادی به پایگاه‌های هوایی روسیه که محل استقرار بمب‌افکن‌های استراتژیک با قابلیت حمل تسلیحات هسته‌ای هستند، پشتیبانی می‌کند.