اگر در پیش ساحت علم زانو زده بودیم، وضعیت ما بهتر از این بود

عضو هیئت علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی گفت: علم به بشریت رفاه داده است نه محنت. هر چند که علم مشکلاتی هم ایجاد کرده ولی در مجموع رفاه را بیشتر کرده و کوشیده محنت‌ها را تقلیل دهد.

به گزارش ایسنا، دکتر مقصود فراستخواه در مراسم بیست و سومین جایزه ترویج علم که امروز(پنجشنبه چهارم اسفندماه) برگزار شد، درباره برخی از فضیلت‌های علم گفت: علم درک ما را از جهان بهبود می‌بخشد و این اهمیت زیادی دارد.  نظریه مه‌بانگ ممکن است یک سنت هم به تولید ناخالص داخلی اضافه نکند و شاید هیچ صاحب کارخانه‌ای از این نظریه یک خلاصه اجرایی نگیرد تا مسائل خود را حل کند، ولی این نظریه درک ما را از جهان بسط می‌دهد. یکی از فضیلت‌های علم همین است که درک بهتری از جهان اجتماعی داشته باشیم.

وی با بیان اینکه علم ارزش‌های عمیق‌تری دارد، گفت: الان تصور می‌شود دانشگاه کارخانه شغل‌سازی است ولی دانشگاه بیشتر از اینها است. علم یک کالای خصوصی نیست و ارزش مبادله‌ای ندارد، بلکه خیر عمومی از علم به وجود می‌آید.  اگرچه علم مزیت‌های خصوصی دارد، منافع و مطلوبیت‌های اجتماعی دارد که خیلی درازمدت است.

فراستخواه با اشاره به اینکه اولین آثار و فضیلت‌های علم، از وجود فردی که علم‌ می‌ورزد آغاز می‌شود؛ گفت: علم به فرد دقت می‌دهد که به موضوعات به صورت دقیق نگاه کند. علم به شواهد و جزییات عالم حساس است.

وی افزود: علم نه تنها به ما قدرت دقت می‌دهد، بلکه قدرت تفسیر هم می‌دهد. این افراد می‌توانند به امور معنا ببخشند.

عضو هیئت علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی اظهار کرد: یکی از حوزه‌هایی که لذت عمیق در آن وجود دارد، علم است.  لحظه «آهان» یکی از این لذت‌هاست. وقتی تحقیق میکنم، رنج تحقیق می‌رسد به لحظه آهان و یافتم یافتم!

وی یکی دیگر از فضیلت‌های علم را فروتنی دانست و گفت: در علم فروتنی معرفتی وجود دارد. در علم می‌دویم که بفهمیم نمی‌دانیم. علم کمک می‌کند که پرسش‌های مهمی از جهان بپرسیم. جهان به اندازه پرسش‌های ما، پاسخ می‌دهد. ما باید از علم و جهان پرسش‌های دقیقی بپرسیم و این کار علم است و پاسخ‌های مهم و دوران سازی می‌دهد.

به گفته فراستخواه، یکی دیگر از فضیلت‌های علم، عزت نفس است. من سال‌ها پیش یک تحقیق میدانی کردم و نتیجه آن این بود که کسانی که تحقیق می‌کنند، در عرصه‌های مختلف اجتماعی و ... عزت نفس بالایی دارند.

وی گفت: علم به ما در مقابل کائنات و عظمت امور حیرت می‌دهد. علم ایماژ ما را گسترش می‌دهد و افرادی که کار علمی می‌کنند، صور خیالشان فعال است. علم خیالات می‌سازد و اولین کاری که الان آموزش و پرورش انجام می‌دهد این است که خلاقیت آنها را از بین می‌برد. یکی از کارهای علم این است که به ما تخیل خلاق می‌دهد.

عضو هیئت علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، با اشاره به اینکه علم، شهروندی جهانی ایجاد می‌کند، گفت: هر کس که درست علم بورزد شهروند جهان است و دیگر منطقه‌ای و لوکال فکر نمی‌کند و جهانی می‌اندیشد. دانشمند به قبیله بشریت تعلق دارد. در علم یک مدارا و گفتگو وجود دارد. علم غیر و دیگری ِ تهدیدآمیز و نفرت بار نمی‌سازد.

وی افزود: علم، نه تنها به ما درک جهان وطنی می‌دهد، بلکه به ما حس خویشاوندی جهانی می‌دهد و ما را به کائنات متصل می‌کند و از حقارت محدود بشری خارج می‌شود.

فراستخواه در پاسخ این سوال که علم در مجموع رفاه ایجاد می‌کند یا رنج؛ گفت: در مجموع علم به بشریت رفاه داده است نه محنت. هر چند که علم مشکلاتی هم ایجاد کرده ولی در مجموع رفاه را بیشتر کرده و کوشیده محنت‌ها را تقلیل دهد.

وی با بیان اینکه  «اگر در جامعه محنت‌هایی داریم به دلیل این است که سیستم‌های ما سال‌هاست  که علم گریز است»، گفت: اگر اداره جمعیت ایران با علم اقتصاد، زمین شناسی، جمعیت شناسی، روان‌شناسی و سایر تحقیقات علمی بود و در پیش ساحت علم زانو زده بودیم، وضعیت ما بهتر از این بود. ما فقط آب‌ها و منابع کشور را نابود نکردیم بلکه میراث‌های معنوی و مذهب این کشور را نیز نابود کردیم.

وی با بیان اینکه علم مصون از خطا و اشتباه نیست، گفت: علم مشکلات مختلفی دارد؛ اما مکانیسم‌هایی برای مصونیت‌های درونی دارد. علم نیازی ندارد که حاکمان اداره‌اش بکنند و این یعنی استقلال نهادهای علمی و پژوهشگران در برابر حاکمان. چرا که علم خاصیت خودتنظیمی دارد. بله دانشمندان خطاهایی داشتند ولی علم کدهای اخلاقی برای این موضوعات ایجاد کرده و این‌ کدها قوی هستند.

این جامعه‌شناس اظهار کرد: مشکل در ایران این است که ساختارهای بادوام علمی کم داشتیم. ابن‌سینا، ابوریحان و دانشمندان برجسته ایرانی داشته‌ایم، ستاره‌هایی در آسمان داشتیم ولی زمین ما اهریمنی بود. نفهمیدیم چگونه مثل کشورهای موفق علم را نهاد کنیم. ما بیشتر از نهادهای علمی، دانشمند داشتیم. ما نظامیه داشتیم که زیر سیطره مذهب نابود شد. کمبریج، سوربن و ... دوام دارد. و همین باعث شده نور علم در زندگی مردم برسد.

وی خاطرنشان کرد که اهمیت انجمن ترویج علم از اینجاست که نهادسازی علمی کرده است.

فراستخواه با بیان اینکه ما یک نوع علم با ویژگی‌های خاص ایرانی داریم، گفت: من با بومی کردن علم و اسلامی کردن علم، موافق نیستم ولی علم در ایران نوعی ویژگی‌های خاص دارد. تجربه زیست ایرانی به گونه‌ای است که باعث شده علم‌ورزی ایرانی رنگ و بوی خاصی داشته باشد و ما مدت‌هاست که دنیا را از علم‌ورزی ایرانی محروم کردیم.

انتهای پیام