یک سال از حمله روسیه به اوکراین گذشت؛ چه شد که جنگ شد؟

تبلیغ بازرگانی

۱٩٩۱: پایان کار شوروی و استقلال اوکراین

دولت اوکراین پس از استقلال تصمیم می‌گیرد که میراث سلاح‌های اتمی شوروی را خنثی کند. سه سال بعد، توافق‌نامۀ سه‌جانبه میان روسیه، آمریکا و اوکراین اتم‌زدایی این کشور را قطعی می‌کند. به گفتۀ بیل کلینتون، رئیس جمهور وقت آمریکا، «درهای همکاری میان اوکراین و ناتو گشوده شده است».

در سال ۱٩٩۷، بوریس یلتسین، رئیس جمهور روسیه، سند همکاری میان روسیه و ناتو را امضا می‌کند. پایۀ این همکاری‌ها «احترام به حقوق بشر و آزادی‌های مدنی»، و هدف اصلی آن صلح اعلام می‌شود. یک شورای دائمی ناتو- روسیه نیز تشکیل می‌شود.

این سند همکاری اگرچه از نظر حقوقی استحکام یک معاهده را ندارد اما برای روسیۀ جدید گام مهمی به سوی صلح و دموکراسی به شمار می‌آید. این سند در عین حال جوازی است برای گسترش ناتو به سوی شرق.

قبل از همه، جمهوری چک، لهستان و مجارستان که قبلاً عضو پیمان ورشو بودند، برای ورود به ناتو دعوت می‌شوند. سپس به تدریج  کشورهای اسلواکی، استونی، لتونی، لیتوانی، رومانی، اسلوونی، کروآسی، مونته‌نگرو، آلبانی، مقدونیه شمالی و بلغارستان به ناتو می‌پیوندند.

تانکهای لئوپارد در جنگ اوکراین AP - Martin Meissner

۲٠٠۴: انقلاب نارنجی و اولین ناکامی پوتین

نوامبر۲٠٠۴، انتخابات ریاست جمهوری اوکراین: ویکتور یانوکوویچ که نامزد مرجح روس‌هاست ادعای پیروزی می‌کند، اما با اعتراض مردم و مداخلۀ پارلمان، تقلب انتخاباتی او برملا می‌شود. طی وقایعی که به نام «انقلاب نارنجی» شهرت می‌گیرد،  یانوکوویچ به ناچار کنار می‌رود و رقیب او ویکتور یوشچنکو به ریاست جمهوری می‌رسد. وی طرفدار غرب و خواهان همکاری نزدیک با اروپاست.

شکست یانوکوویچ یکی از نخستین ناکامی‌های ولادیمیر پوتین در قبال اوکراین به شمار می‌آید. او که از سال ۲٠٠٠ به ریاست جمهوری روسیه رسید، جدایی اوکراین از روسیه را هیچگاه نپذیرفت.

۲٠٠۷: پوتین از گسترش ناتو عصبانی می‌شود

فوریه ۲٠٠۷: در کنفرانس امنیتی مونیخ، پوتین ناگهان با لحنی بی‌سابقه به کشورهای غربی و ناتو حمله می‌کند و می‌گوید: «گسترش ناتو هیچ ربطی به مدرنیزاسیون این سازمان یا امنیت اروپا ندارد. این فقط حرکتی تحریک‌آمیز است که اعتماد متقابل را از بین می‌برد. ما سؤال می‌کنیم: این گسترش واقعاً علیه چه کسی انجام می‌گیرد؟»

این سخنرانی پوتین پایان امیدهایی است که ده سال قبل به وجود آمد و همکاری میان شرق و غرب را نوید می‌داد. هرچند این اظهارات در آن زمان چندان سر و صدایی نکرد، اما امروزه روشن است که از همان شانزده سال قبل، پوتین خطوط کلی سیاست خود را در قبال دنیای غرب در ذهن ترسیم کرده بود.

حدود یکسال بعد از این سخنان، جنگ روسیه و گرجستان درمی‌گیرد. ارتش روسیه با حمایت از «استقلال‌طلبان» اوستیای جنوبی، این منطقه را تحت اختیار می‌گیرد. کمی پیش از به قدرت رسیدن پوتین، برژینسکی آمریکایی پیش‌بینی کرده بود که برای روسیه سه نقطۀ حساس وجود دارد: اوکراین، گرجستان و آذربایجان. برژینسکی در سال ۱٩٩۷ نوشت که روسیه در جهت کسب مجدد اقتدار جهانی، الزاماً برای تسلط بر این سه کشور تلاش خواهد کرد.

وزیر دفاع آلمان AP - Martin Meissner

۲٠۱٠: ریاست جمهوری یانوکوویچ و چرخش اجباری اوکراین به طرف روسیه

ویکتور یانوکوویچ که در سال ۲٠٠۴ ناکام مانده بود، بالاخره به ریاست جمهوری اوکراین دست می‌‌یابد و بلافاصله روش‌های زورگویانۀ خود را اعمال می‌کند. کاهش ناگهانی میزان آزادی‌های عمومی در این کشور با واکنش غربی‌ها مواجه می‌شود. «خانۀ آزادی» (Freedom House) که یک سازمان غیردولتی آمریکایی است، در رده‌بندی‌ سالانۀ خود اوکراین را از فهرست کشورهای آزاد خارج می‌کند. یانوکوویچ که با نخست‌وزیر خود، خانم یولیا تیموشنکو اختلاف نظر دارد، سرانجام او را در حصر خانگی قرار می‌دهد. پانزده تن از اعضای کابینه معلق،  و وزیر اقتصاد به جمهوری چک پناهنده می‌شود.

بدین ترتیب یانوکوویچ روز به روز به مسکو نزدیک‌تر می‌شود. دیمیتری مدودف که از ۲٠٠٨ تا ۲٠۱۲ رئیس جمهور روسیه بود با یانوکوویچ قراردادهایی امضا می‌کند که نارضایتی بخش اروپادوست جامعۀ اوکراینی را دامن می‌زند؛ از جمله حق حضور نیروی دریایی روسیه در بندر سباستوپول (واقع در شبه‌جزیرۀ کریمه) برای یک دورۀ ۲۵ ساله تمدید می‌شود.

۲٠۱۴: انقلاب فوریه و رویگردانی اوکراین از روسیه

ریاست جمهوری یانوکوویچ با بحرانی شدن روابط اوکراین با اتحادیه اروپا و آمریکا همراه است. به ویژه از سال ۲٠۱۱ که خانم تیموشنکو به هفت سال زندان محکوم می‌شود و فرمان‌برداری کی‌یف از مسکو شکل علنی و بی‌محابا می‌گیرد، اختلافات میان حکومت اوکراین و غربی‌ها به طور محسوس افزایش می‌یابد.

سرانجام در سپتامبر سال ۲٠۱۳، ویکتور یانوکوویچ به طور یکجانبه از پیمان همکاری اقتصادی با اتحادیۀ اروپا خارج می‌شود و در مقابل، سیاست «گفتگوی فعال» با مسکو را پیش می‌گیرد. این تصمیم یانوکوویچ جرقه‌ای است که انفجار را به دنبال دارد.

تجمعات خودجوش در مرکز پایتخت، در میدان استقلال، معروف به«میدان»، شکل می‌گیرد.

معترضان در درجۀ اول خواهان روابط نزدیک با اتحادیۀ اروپا هستند. اما حکومت سرکوب خشن را آغاز می‌کند.

۲٠ فوریه ۲٠۱۴: دست کم ۷۵ نفر در تظاهرات کشته می‌شوند اما اعتراضات اوج می‌گیرد.

پادرمیانی لهستان، آلمان، فرانسه و حتی روسیه به جایی نمی‌رسد و بالاخره یانوکوویچ در روز ۲۱ فوریه ۲٠۱۴ از کشور می‌گریزد. یک روز بعد، پارلمان اوکراین او را رسماً از ریاست جمهوری خلع می‌کند. پوتین این واقعه را یک «کودتای غیرقانونی»  می‌داند.

تشییع جنازه یک سرباز اوکراینی AP - Petros Giannakouris

- الحاق کریمه و آغاز جنگ دونباس

از همین ماه فوریه ۲٠۱۴، رویارویی تظاهرکنندگان «میدان» با گروه‌های طرفدار روسیه شروع می‌شود.

در مناطق شرقی کشور که روس‌زبان است، ناآرامی‌هایی به چشم می‌خورد. چند ساختمان‌ دولتی در دونتسک، لوگانسک (یا لوهانسک) و خارکیف توسط افرادی که خود را «استقلال‌طلب» می‌نامند اشغال می‌شود.

هم زمان در کریمه تظاهرات موافق و مخالف در می‌گیرد و ناگهان نیروهای ناشناس که به «سربازان سبزپوش» معروف می‌شوند، در منطقه حضور می‌یابند. این نیروها که بعداً هویت روسی‌شان مسجل می‌شود به سرعت تمامی منطقه کریمه را تصرف می‌کنند.

در ۱۶ مارس، طی یک همه‌پرسی که به دستور پوتین برگزار می‌گردد، از اهالی کریمه سؤال می‌شود: «آیا با اتحاد مجدد کریمه با روسیه، در چارچوب قوانین فدراسیون روسیه موافقید؟»

با ٩۷درصد پاسخ مثبت،  کریمه در ۲۱ مارس ۲٠۱۴ (اول فروردین ۱۳٩۳) رسمآ به فدراسیون روسیه می‌پیوندد. یک هفته بعد، اتحادیه اروپا تحریم‌هایی را علیه روسیه وضع می‌کند.

نزدیک به دو هفته بعد، عملیات مسلحانۀ نیروهای جدایی‌طلب شرق اوکراین (منطقۀ دونباس) شروع می‌شود. دولت مرکزی اوکراین برای سرکوب این شورش‌های مسلحانه نیرو اعزام می‌کند. اما درگیری‌های دونباس کم‌کم حالت یک جنگ متناوب را می‌یابد. سازمان ملل تلفات این جنگ را تا سال ۲٠۲٠ حدود ۱۳هزار نفر ارزیابی کرده است.

۲۵ مه ۲٠۱۴: ریاست جمهوری پوروشنکو

پترو پوروشنکو، رئیس جمهوری جدید اوکراین که سخت طرفدار اتحادیه اروپاست یک توافق اقتصادی با این اتحادیه امضا می‌کند. روسیه هشدار می‌دهد که اجرای این توافق می‌تواند عواقب وخیم داشته باشد.

۱۷ ژوئیه ۲٠۱۴: در حالی که درگیری‌ها در دونباس ادامه دارد، هواپیمای مسافربری مالزی، پرواز کوالالامپور-آمستردام، در آسمان اوکراین با شلیک موشک سقوط می‌کند. ۲٩٨ سرنشین کشته می‌شوند. نیروهای جدایی‌طلب طرفدار روسیه (یا استقلال‌طلب) متهم می‌شوند. چهار سال بعد، تحقیقات ثابت می‌کند که موشک از مناطق تحت کنترل جدایی‌خواهان و به وسیلۀ سامانه‌های واردشده از روسیه شلیک شده بود. این واقعه ابعاد بین‌المللی بحران اوکراین را برجسته‌تر می‌کند.

حملات اوکراین برای بازپس‌گیری مناطق جنوبی AP - Evgeniy Maloletka

۲٠۱۵: توافقنامه‌های مینسک و شکست آتش‌بس

وساطت اروپاییان در اواخر ۲٠۱۴ و سپس در سال ۲٠۱۵ به برقراری آتش‌بس در منطقۀ دونباس می‌انجامد. اما هر دو آتش‌بس شکست می‌خورد. هفت سال بعد، ولادیسلاو سورکوف، یکی از معتمدان پوتین که زمانی سمت مشاور وی را داشت در رسانه‌ها اعتراف می‌کند که «روسیه هیچوقت خیال نداشت توافقنامه‌های مینسک را واقعاً به اجرا بگذارد».

بدین ترتیب جنگ دونباس با فراز و نشیب‌ها، به تناوب ادامه می‌یابد.

۲٠۱٨: درگیری‌های دریایی

ارتش اوکراین همچنان قادر نیست که از پس نیروهای جدایی‌طلب شرق کشور برآید.

پاییز ۲٠۱٨: نیروی دریایی روسیه کشتی‌های اوکراینی را به ورود غیرقانونی به آبهای کریمه متهم می‌کند و به طرف آنها آتش می‌گشاید. این واقعه سوءظن غربی‌ها را نسبت به طرح روسیه برای تسلط بر آبهای منطقه و بندر ماریوپل تشدید می‌کند.

اوکراینی ها در انتظار کشته شدگان جنگ AP - Petros Giannakouris

۲٠۱٩: زلنسکی به میدان می‌آید

ولودیمیر زلنسکی در ۲۱ آوریل ۲٠۱٩ جانشین پوروشنکو می‌شود. در آغاز کار، موضع‌گیری زلنسکی در برابر روسیه بسیار نرم‌تر از رئیس جمهور قبلی است. او امیدوار به مذاکره با مسکو و برقراری آتش‌بس در دونباس است. زلنسکی در عین حال قصد دارد عضویت اوکراین در ناتو را به همه‌پرسی بگذارد.

در اواخر این سال، زلنسکی و پوتین برای نخستین بار یکدیگر را ملاقات می‌کنند. توافقی در مورد انتقال گاز بین دو کشور صورت می‌گیرد و نشانه‌هایی از تنش‌زدایی دیده می‌شود.

اما سال بعد، تنش‌ها بازمی‌گردد. توافقی دیگر برای آتش‌بس امضاء، و چند دقیقه بعد نقض می‌شود.

۲٠۲۱: آغاز لشکرکشی و آخرین امیدها

بهار ۲٠۲۱: به گفتۀ زلنسکی نیروهای روسی در حال تمرکز در مناطق مرزی هستند. مسکو پاسخ می‌دهد که نیروهای خود را فقط برای احتیاط و در واکنش به رزمایش‌های ناتو، متمرکز کرده است.

از این زمان به بعد، زلنسکی ناگهان تغییر لحن می‌دهد و می‌گوید: تنها راه پایان دادن به جنگ دونباس، پیوستن اوکراین به ناتو است. او همچنین خواستار ورود اوکراین به اتحادیه اروپا می‌شود.

پاییز ۲٠۲۱: نگرانی کشورهای غربی در مورد بسیج نیروهای روسی جدی‌تر می‌شود. در ماه نوامبر، تصاویر ماهواره‌ای تمرکز تانک‌ها و خودروهای ارتشی را در نزدیکی مرز به وضوح نشان می‌دهد.

۷ دسامبر ۲٠۲۱: جو بایدن و ولادیمیر پوتین با یکدیگر گفتگو می‌کنند. رئیس جمهور روسیه می‌گوید که در مورد عدم الحاق اوکراین به ناتو نیاز به تضمین‌های حقوقی دارد. پوتین همچنین خواستار خروج نیروهای ناتو از تمام جمهوری‌های سابق شوروی می‌شود. بایدن در مورد پیامدهای حملۀ احتمالی روسیه هشدار می‌دهد.

سال ۲٠۲۱ با اعلام همبستگی ۲۷ کشور اتحادیه اروپا با اوکراین و خواسته‌های بیشتر پوتین در مورد عقب‌نشینی ناتو پایان می‌یابد.

سربازان ارتش اوکراین توسط نیروهای شورشی نزدیک به روسیه از شهر Debaltseve رانده شدند. REUTERS/Gleb Garanich

۲٠۲۲: شمارش معکوس برای آغاز جنگ

ژانویۀ ۲٠۲۲: ناتو نیروهای خود را در اروپای شرقی تقویت می‌کند.

۷ فوریه: دیدار امانوئل ماکرون با پوتین: صحبت از حل بحران و پرهیز از جنگ.

۱۶ فوریه: سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا احتمال حملۀ روسیه را زیاد می‌بینند.

۲٠ فوریه: امانوئل ماکرون می‌گوید: پوتین و بایدن پذیرفته‌اند که بزودی با یکدیگر گفتگو کنند.

۲۱ فوریه: پوتین استقلال دو جمهوری خلق دونتسک و لوگانسک (شرق اوکراین) را به رسمیت می‌شناسد. از کشورهایی که عضو سازمان ملل هستند به غیر از روسیه، فقط کرۀ شمالی و سوریه این استقلال را را می‌پذیرند.

شب ۲۲ فوریه: یک ستون از خودروهای زرهی روسیه با هدف اعلام‌شدۀ «حفظ صلح» وارد خاک اوکراین می‌شوند. شورای امنیت محکوم می‌کند.

۲۴ فوریه ۲٠۲۲: روسیه حملۀ نظامی گسترده به اوکراین را شروع می‌کند. پرتاب نخستین موشک‌ها به طرف کی‌یف و شنیده شدن صدای انفجار در پایتخت اوکراین، به معنای اعلان جنگ است.

پوتین هدف این جنگ را پایان دادن به «هشت سال نسل‌کشی» در دونباس و از میان برداشتن «نازی‌های اوکراین» قلمداد می‌کند.

 در حالی که مسکو از «عملیات ویژۀ نظامی» سخن می‌گوید، کشورهای اروپایی که هنوز در ناباوری‌اند به عنوان نخستین گام برای مقابله با روسیه، از برقراری تحریم‌های گسترده سخن می‌گویند. واشنگتن که وقوع جنگ را زودتر از اروپاییان حدس زده بود، خود را برای حمایت درازمدت از اوکراین آماده می‌کند.

دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید

آبونه شوید

اخبار جهان را با بارگیری اَپ ار.اف.ای دنبال کنید