«قربانی خاموش» جنگ در اوکراین

یک سال پس از جنگ بین روسیه و اوکراین، گزارش‌های گوناگونی مبنی بر تلفات جانی و مالی هر دو طرف در رسانه‌های مختلف منتشر شده است، اما در این میان کمتر کسی توجه خود را به آسیب‌ها و تاثیرات این جنگ بر محیط زیست معطوف کرده است.

به گزارش ایسنا، روزنامه گاردین در گزارشی نوشت: دودهای سمی، رودخانه‌های آلوده، خاک مسموم، طبیعتی مملو از گودال‌ها و درختان قطع شده از بیخ و بن همه از خسارت‌های زیست محیطی هستند که جنگ روسیه – اوکراین در این یک سال به بار آورده است. دانشمندان اوکراینی، حامیان محیط زیست، مسئولین و وکلا همچنان در حال بررسی و تحقیقات گسترده‌ای هستند تا ثابت کنند که این جنگ اولین درگیری است که چنین "جنایات زیست محیطی" را به همراه داشته است؛ بنابراین حمله‌کننده باید نسبت به جبران خساراتی که تاکنون بیش از ۵۰ میلیارد دلار تخمین زده شده است، پاسخگو باشد.

وزارت محیط زیست اوکراین سرویس ۲۴ ساعته‌ای را برای شهروندان این کشور اختصاص داده تا به صورت تلفنی پرونده‌های مربوط به "بوم کُشی" را گزارش دهند. تاکنون ۲۳۰۳ مورد گزارش شده است و این فهرست هر هفته به‌روز رسانی می‌شود. در این قسمت نگاهی خواهیم داشت به برخی از این گزارش‌ها:

• اوکراین مجبور شده است ۳۲۰ هزار و ۱۰۴ دستگاه‌ انفجاری را خنثی کند
• همچنان خطر بالقوه‌ای تقریبا یک سوم این کشور را تهدید می‌کند
• ۱۶۰ منطقه حفاظت‌شده طبیعی به همراه ۱۶ تالاب تحت تهدید نابودی هستند
• تعداد زیادی از مین‌ها در دریای سیاه، حمل‌ونقل و موجودات دریایی را تهدید می‌کنند
• ۶۰۰ گونه جانوری و ۸۸۰ گونه گیاهی در معرض انقراض قرار دارند
• یک سوم زمین‌های اوکراین برای کشاورزی بایر باقی مانده است و همچنین تا ۴۰ درصد از زمین‌های زراعی این کشور برای کشت و کار در دسترس نیستند.

الکساندر استاونیچوک، معاون اداره کنترل محیط زیست اوکراین طی کارگاهی در کی‌یف در این خصوص عنوان داشت: تمامی خسارات ناشی از زمین، آب و آلودگی هوا به ۵۱.۴ میلیارد دلار می‌رسد.

البته اوکراین در چنین موقعیتی، از پروپاگاندای کارآمد دوران جنگ استفاده می‌کند. به عبارتی، در بحبوحه افزایش حساسیت‌های اقلیمی و زیست محیطی، دولت اوکراین می‌داند که می‌تواند با یادآوری این نکات به دنیای غرب، ذهن‌ها و قلب‌ها را به تسخیر خود در بیاورد؛ این کشور ادعا می‌کند که بحث محیط زیست توسط "دیکتاتوری" که ارزش چندانی برای طبیعت قائل نیست، نابود شده است.

کاترینا پولیانسکا، بوم‌شناس جوانی که به اوکراین سفر کرده، در تازه‌ترین تحقیقات خود به گودال‌های ناشی از بمب‌ها پرداخته و تصاویری از خسارات زیست‌ محیطی را در پارک‌های ملی ثبت کرده است. وی در حین یکی از سفرهایش با روباهی مواجه شد که بر اثر مین کشته شده بود. این بوم شناس جوان گفت که در حین یکی از سفرهایش صدای گلوله‌ها از نزدیک به گوش می‌رسیده اما به گفته خود سفر و تحقیقاتش ارزش خطر کردن را داشته است.

پولیانسکا که ابتدا از ورود به این گودال‌ها واهمه داشته، اظهار کرد: سال گذشته میلادی، تحقیقاتم را از طریق کامپیوتر و صرفا تصاویر ماهواره‌ای آغاز کردم اما چندی بعد تصمیم گرفتم که با چشمان خود این‌ها را مشاهده کنم. جنگ فقط تاثیرات مستقیم ندارد، بلکه نابودی و زوال طبیعت و محیط زیست را نیز به دنبال دارد. در این مناطق گودال‌هایی وجود دارد که عمق بعضی از آن‌ها به بیش از ۳ متر می‌رسد. ابتدا از ورود به این گودال‌ها واهمه داشتم اما بعدا به آن‌ها عادت کردم.

این بوم شناس از این گودال‌ها نمونه برداری‌هایی کرده و آن‌ها را جهت شناسایی مواد شیمیایی سمی مثل فسفر سفید به آزمایشگاه فرستاده است. ترمیم دوباره این زمین‌ها "ضروری" است و همچنین باید به مردم محلی توصیه کرد که در معرض زمین‌های "احتمالا آلوده" قرار نگیرند.

کاترینا پولیانسکا افزود: برخی مناطق به شدت سوخته‌اند و برخی دیگر شبیه منظره ماه شده‌اند! در این میان شوکه‌کننده‌ترین ویرانی زیست محیطی مربوط به انفجار دامنه کوه‌های گچی – اکوسیستم منحصر به‌فردی در "هولی مانتنز" پارک ملی اوکراین است. وقتی به این گودال‌ها نگاه می‌کنید، متوجه می‌شویم که هرگز ترمیم نخواهند شد. این دامنه‌ها در طول بیش از ۱۰۰ میلیون سال ایجاد شده، و ناگهان ظرف یک سال جنگ روسیه-اوکراین ویران شد. اما با این حال بدترین آسیب هیچ وقت قابل رویت نیست؛ به نوعی بدترین آسیب خود انفجار نبوده، بلکه سوختن موشک، ترکش، سیم و ... است. تمامی این اجزای ناچیز و کوچک آلودگی را ایجاد می‌کنند که تاثیر بسیار عظیمی بر طبیعت می‌گذارد، در حدی که حتی نمی‌توان مقیاس آن را تصور کرد.

این بوم شناس برای یک سازمان محیط زیستی فعالیت می‌کند که دانشمندان و وکلا در آنجا همانند سایر نهادهای دولتی اوکراین تلاش می‌کنند تا پرونده‌های قانونی را علیه "جنایات زیست محیطی" در دیوان کیفری بین‌المللی تشکیل دهند.

برخی از فرهیختگان و حامیان محیط زیست امیدوارند که اوکراین بتواند قانون بین‌المللی را متقاعد کند تا یک پله درخصوص به رسمیت شناختن این "بوم کُشی" فراتر رود. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین در ماه نوامبر طی نشست گروه ۲۰ گفته بود که به رسمیت شناختن این "بوم کشی" و حفظ محیط زیست جزو ۱۰ پیشنهاد کلیدی برنامه صلح اوکراین است.

علاوه بر موارد ذکر شده، حملات به مراکز صنعتی مانند اودسا، دونتسک و لویو موجب پخش مونوکسید کربن، اکسیدهای نیتروژن و سایر مواد شیمیایی سمی شده است. این جنگ همچنین باعث آتش‌سوزی‌ گسترده جنگل‌ها شده و حدود ۱۷ هزار هکتار جنگل به خصوص در منطقه لوهانسک از بین رفته است.

اما بزرگترین دغدغه و نگرانی نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا است؛ منطقه‌ای تحت کنترل روسیه که هر دو طرف (روسیه و اوکراین) با حملات خود خساراتی را به این نیروگاه وارد کرده‌اند. در حال حاضر سیستم خنک‌کننده این نیروگاه با تهدیداتی مواجه است.

یولیا اووچینیکوا، نماینده پارلمان اوکراین که در کمیته محیط زیست این پارلمان خدمت می‌کند، درخواستی را برای به "رسمیت شناختن جنایات زیست محیطی" مطرح کرده است و این درخواست موجب شده تا شورای اروپا اسنادی را درخصوص بوم کشی تصویب کند. این نماینده اوکراینی به دنبال حمایت بیشتر از سوی قانونگذاران خارجی است.

اولنا ماسلیوکیفسکا، اقتصاددان محیط زیست که معتقد است برای هرگونه توافق صلح باید از نفت روسیه یا الیگارش‌های این کشور مالیاتی گرفته شود، گفت: طبیعت در حال رنج کشیدن است. محیط زیست "قربانی خاموش" این جنگ است.

در این میان سایر تاثیرات غیرمستقیمی هم وجود دارند. تولید موشک‌ها و سایر تسلیحات هم مثل شلیک و انفجارشان باعث ایجاد آلودگی و پخش کربن دی‌اکسید می‌شود. این جنگ تاکنون مسئول ۳۳ میلیون تن کربن دی‌اکسید است و همچنین بازسازی مجدد در دوران پسا جنگ می‌تواند حدود ۴۸.۷ میلیون تن کربن دی‌اکسید تولید کند. به طور کلی، بسیاری از این تجاوزها علیه طبیعت در رسانه‌ها گزارش نمی‌شود.

انتهای پیام