«راهمرد» و انرژی وصف‌نشدنی بزرگمرد تعزیه/ یادی از علاءالدین قاسمی

حامد هوشیاری نویسنده و کارگردان تئاتر که نمایش «راهمرد» و تعزیه «حضرت ابوالفضل (ع)» را با زنده یاد علاءالدین قاسمی روی صحنه برده است درباره همکاری با این هنرمند پیشکسوت عرصه تعزیه و آخرین نمایشی که وی در آن به ایفای نقش پرداخته است، به خبرنگار مهر گفت: علاءالدین قاسمی تعزیه‌خوان و پیشکسوت آئین عزاداری اباعبدالله الحسین (ع)، همواره هنرش در خدمت ائمه اطهار (ع) بود و در اعتلای هنر تعزیه اهتمام جدی داشت. این هنرمند به دلیل صدا و لحن بی‌نظیر و نیز تسلطش بر دستگاه‌ها و ردیف‌های موسیقی سنتی ایرانی و حافظه آبادش در حفظ نسخه‌های قدیمی در تعزیه جایگاه ویژه‌ای داشت و اکنون نبودش خللی است که سخت جبران خواهد شد.

وی افزود: زنده یاد قاسمی تعزیه‌خوانی تمام‌عیار و به تعبیر دقیق‌تر اولیاءخوانی بی‌نظیر بود که همیشه در تمامی مراسم و آئین‌های عاشورایی می‌درخشید و جزو یکی از بهترین شهادت خوانان ایرانی شناخته می‌شد. بنده با ایشان در حسینیه حضرت ابوالفضل (ع) قودجان خوانسار زمانی که نوجوان بودم آشنا شدم. در دهه هفتاد به همراه مرحوم پدرم همه ساله برای تماشای مجالس تعزیه قودجان خوانسار می‌رفتیم و اجرای علاءالدین قاسمی و شهادت خوانی وی تأثیر به سزایی بر من گذاشت و دغدغه‌ای در وجودم شکل گرفت تا در مسیر تعزیه اقدامی انجام دهم و نمایشنامه‌ای با عنوان «راهمرد» را در کنار علاءالدین قاسمی در یکی از سالن‌های تئاتر شهر روی صحنه ببرم و همین امر و آشنایی ما باعث شد که بعدها علاقه‌مند به تحصیل در مقطع دکترای هنر اسلامی شوم.

این مدرس تئاتر با اشاره به نقش زنده یاد قاسمی در پیوند نسل امروز و دیروز بیان کرد: از این منظر، این پیشکسوت بزرگ تعزیه معاصر و راوی فهیم و فرهیخته این دیار اسلامی، حلقه‌های پیوند دیروز و امروزیان بود که این پیوند برای حفظ فرهنگ، دین و انسانیت، همچون دستمایه و سرمایه‌ای بی جایگزین است. همین ویژگی سبب شد او را برای ایفای نقش هادی در نمایش «راهمرد» دعوت کنم و این شروع اولین تجربه همکاری با ایشان در سال ۱۳۹۶ شد.

هوشیاری درباره دلیل قبول این نقش از طرف زنده یاد قاسمی توضیح داد: یکی از مهم‌ترین دلایل حضور علاءالدین قاسمی در نمایش «راهمرد» این بود که وی این اثر را ابتکار متفاوتی از ترکیب تئاتر و نقالی و تعزیه می‌دانست و معتقد بود روایتی تازه از قیام ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ در قالب تعزیه، به صحنه می‌رود و خرسند بود از اینکه با حضورش در این تئاتر دیگر کار نیمه‌تمامی ندارد. مرحوم قاسمی از اینکه هر روز به عنوان بازیگر در این نمایش روی صحنه می‌رفت بسیار خرسند بود و انرژی وصف‌نشدنی در وجودش جاری می‌شد. وی از استقبال مخاطبان احساس رضایت خوبی داشت و به‌عنوان بازیگر خود را در خدمت کار قرار می‌داد و توانست از قالب نسخه خوانی در تعزیه جدا شود و با میزانسن‌های طراحی شده نمایش و اشعار تازه سروده شده، خودش را هماهنگ کند.

وی با اشاره به استقبال زنده یاد قاسمی از اجرای نمایش «راهمرد» در زمانی غیرمناسبتی گفت: مرحوم قاسمی معتقد بود، امروزه تنها در ایام مذهبی مانند ماه محرم، صفر و یا لیالی قدر به دلیل نگاه مناسبتی شاهد اجرای تعزیه هستیم درحالی‌که تاریخچه این هنر به ما نشان می‌دهد که نمایش تعزیه به‌عنوان بخشی از هویت تئاتر و نمایش ایرانیان در تمام روزهای سال قابلیت اجرا دارد.

این کارگردان تئاتر درباره تجربه اجرای تعزیه با مرحوم قاسمی یادآور شد: دومین تجربه همکاری با مرحوم قاسمی تعزیه «حضرت ابوالفضل (ع)» بود که آن را از نسخه تعزیه بازنویسی کردم و معین البکاء آن بودم که در دهمین همایش تعزیه و آئین‌های نمایشی محرم استان خوزستان در شهرستان شوش دانیال با شهادت خوانی علاءالدین قاسمی به اجرا درآمد که این اجرا نیز بسیار خاطره‌انگیز و تجربه‌ای ماندگار برایم بود.

وی درباره تجربه اجرای تعزیه و همراهی‌های مرحوم علاءالدین قاسمی با وی عنوان کرد: زنده یاد قاسمی از اینکه در این راه گام برداشتم بسیار خرسند بود و من را حمایت می‌کرد. همچنین با همراهی وی و برای آشنایی با دیگر تعزیه‌خوانان چندین سفر به قم، اصفهان، قزوین و خوزستان داشتیم که این همراهی کمک به سزایی در فعالیت پژوهشی من داشت و باعث شد تا با جمع زیادی از هنرمندان پیشکسوت و زبده آشنا شوم.

هوشیاری در پایان صحبت‌هایش تصریح کرد: مرحوم قاسمی اشعاری را که برای نمایش «راهمرد» نوشته بودم آنقدر وصف‌ناشدنی می‌خواند که مخاطب را تحت تأثیر قرار می‌داد. یکی از این اشعار که با صدای حزین این مرحوم در صحنه نمایش جاری می‌شد، این بود؛ «ببین چه کرده جدایی، تنها شدم الله‌اکبر، غریبم من، غم هر دو جهان گشته نصیبم، خداحافظ که ما رفتیم و رفتیم، دعایی بر شما گفتیم و رفتیم …» که هنوز صدایش در گوشم طنین‌انداز است. متاسفانه مشیت الهی بر این قرار گرفت که در سوگ و هجرت این هنرمند پیشکسوت عرصه شبیه‌خوانی بنشینیم. این فقدان را به جامعه هنری بالأخص تعزیه تسلیت عرض می‌کنم.