نمایش ۱۳۰ شیء تاریخی جدید و اندرزهای پیشکسوتان

بیستمین همایش سالانه باستان‌شناسان ایران، با نمایش ۱۳۰ شیء تاریخی یافته‌شده از کاوش‌های سال ۱۴۰۰ و با مقدمه‌ای از اندرزها و مطالبات باستان‌شناسان پیشکسوت آغاز به کار کرد.

به گزارش ایسنا، در این همایش که افتتاحیه آن با حضور باستان‌شناسان پیشکسوت همچون فخری‌ دانش‌پور، عبدالمجید ارفعی، محمدرحیم صراف و محمدحسن سمسار همراه بود، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و جمعی از باستان‌شناسان جوان نیز حضور داشتند. این مراسم از صبح یکشنبه هفتم اسفندماه در موزه ملی آغاز شد که تا سه‌شنبه نهم اسفندماه ادامه خواهد داشت.

در جریان این گردهمایی، باستان‌شناسان نتایج کاوش‌های سال ۱۴۰۰ را شرح خواهند داد که به گفته جبرئیل نوکنده ـ‌مدیرکل موزه ملی ایران ـ در نمایشگاهی که همزمان با این گردهمایی برپا شده، ۱۳۰ شیء تاریخی یافته‌شده از آن کاوش‌ها به نمایش گذاشته شده است که این نمایشگاه تا عید فطر برپا خواهد بود.

نوکنده با گرامی‌داشت یاد درگذشتگان باستان‌شناسانی، همچون فیروز باقرزاده، صادق ملک شمیرزادی، حسن طلایی، مسعود گلزاری، کبیری هندی و میرعابدینی کابلی؛ از این گردهمایی به عنوان جشن باستان‌شناسان یاد کرد که پس از سه سال محدودیت کرونا برگزار شده است.

مدیرکل موزه ملی درباره نمایشگاه یافته‌های باستان‌شناسی ۱۴۰۰، گفت: این آثار از دوره فراپارینه‌سنگی تا سلجوقی را شامل می‌شود که بیشترین آثار به دوره اشکانی تعلق دارد که کم‌ترین مطالعات باستان‌شناسی به دلیل کمبود منابع مطالعاتی به این دوره مربوط می‌شود.

سدسازی ماموریت باستان‌شناسان را چند برابر کرده است

لیلا خسروی ـ‌ رییس پژوهشکده میراث فرهنگی و دبیر علمی بیستمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران ـ اظهار کرد: سال‌های اخیر نشان می‌دهد که بیشتر پژوهش‌ها در محدوده طرح‌های عمرانی و برنامه‌های تعیین عرصه و حریم در استان‌ها انجام شده است. در هر حال کشور در حال توسعه است و نگهبانی از میراث آب به ویژه در مرزها در همه دوران اولویت دولتمردان بوده و هست، بر این اساس ساخت سدها و برطرف کردن کاستی‌های عمرانی در کشور و رسیدن به توسعه پایدار در اولویت کشور است که در این میان مأموریت باستان‌شناسی چند برابر شده، که هم باید با توسعه همراه باشد، هم از آثار و مواریث فرهنگی ـ تاریخی کشور حفاظت کند.

دبیر علمی بیستمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران افزود: طرح‌های عمرانی توسعه یکی از مهم‌ترین تهدیدهای جدی برای آثار فرهنگی ـ تاریخی کشور است که تنها قانون حمایت از آثار ثبت شده در فهرست آثار ملی کافی نیست و این بار سنگین بر عهده پژوهشکده باستان‌شناسی قرار گرفته است.

او با بیان‌ این‌که همه باید به این آگاهی برسیم که حفاظت و نگهداری از این آثار همگام با توسعه کشور بر عهده همه ماست، افزود: مگر می‌شود، به گذشته سرزمین‌مان ببالیم بی‌آن‌که آن را پژوهش کنیم، باید بشناسیم تا به مردم بشناسانیم و خود آن‌ها از داشته‌های فرهنگی‌شان صیانت و حفاظت کنند.

خسروی با اشاره به این‌که در این سه روز گردهمایی،  باستان‌شناسان کارنامه علمی سال ۱۴۰۰ خود را در برابر ارزیابی و داوری قرار دهند، اظهارکرد: در این سال پژوهشکده باستان‌شناسی۱۱۴ مجوز برای مطالعات میدانی شامل بررسی‌های باستان‌شناسی، کاوش، گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و حریم، گمانه‌زنی و کاوش‌های استعلامی و اضطراری در حوزه طرح‌های عمرانی صادر کرده که از این تعداد مجوز، ۱۰۸ مقاله دریافت شده که به صورت مقاله کوتاه در کتاب مجموعه مقالات بیستمین گردهمایی سالانه ایران به چاپ خواهد رسید. علاوه بر این، به رسم آئین هر ساله، نمایشگاهی از گزیده یافته‌های منقول پژوهش‌های میدانی سال ۱۴۰۰ برپا شده است.

او افزود: تصویب نهایی و ابلاغ سه آیین‌نامه ضوابط احراز سرپرستیِ برنامه‌های میدانیِ باستان‌شناسی، همکاری‌های بین‌المللی باستان‌شناسی در ایران و  فرآیند خروج نمونه‌های به دست آمده از پژوهش‌های باستان‌شناسی برای انجام مطالعات آزمایشگاهی به خارج از کشور، از جمله اقداماتی بود که در سال ۱۴۰۰ به نتیجه رسید.

سرپرست پژوهشکده باستان‌شناسی افزود: برگزاری نشست‌های پژوهشی، تخصصی و آموزشی، ورود و پایش اطلاعات بیش از ۲۰۰۰ هزار اثر از استان‌های کشور در سامانه نقشه کشور، ارسال نمونه‌های مطالعاتی حاصل از کاوش‌های باستان‌شناسی به آزمایشگاه‌های معتبر داخلی و خارجی وفق آئین‌نامه مصوب پژوهشگاه، ثبت و ورود اطلاعات و ارزیابی تعداد ۱۰۷ گزارش دریافتی از استان‌ها، از دیگر فعالیت‌های پژوهشی ـ اجرایی در این بازه زمانی است.

جایی برای باستان‌شناسان پیشکسوت باز کنید

در ادامه از تعدادی پیشکسوت باستان‌شناسی برای سخنرانی دعوت شد که فخری دانش‌پرور ـ پیشکسوت باستان‌شناسی ـ گفت: من پیشکسوتی هستم که برای سخنرانی کردن در جریان قرار نگرفتم. به هر حال از این فرصت استفاده می‌کنم و از استادانم آقایان سمسار، صراف، فیروزمندی و فاضلی و همه دانشجویانم تقدیر می‌کنم.

او سپس از دانشجویانش که در این گردهمایی حاضر بودند درخواست کرد بایستند که جمع زیادی از سالن به پا خاستند و دانش‌پور را تشویق کردند.

این باستان‌شناس پیشکسوت سپس گفت: عکس تمام دانشجویانم را روی دیوار خانه‌ام نصب کرده‌ام و ۵۵ سال با آن‌ها زندگی کرده‌ام.  

دانش‌پور سپس از برخی باستان‌شناسان درگذشته از جمله یوسف کیانی و مستوفی یاد کرد و این پیشنهاد را مطرح کرد که برنامه‌ای برای باستان‌شناسان سالمند برگزار شود و در ادامه گفت: هر چه سن باستان‌شناسان بالا می‌رود بهره‌وری حرفه‌ای آن‌ها هم بیشتر می‌شود. من چندین مقاله نوشته‌ام اما جایی ندارم که درباره آن‌ها صحبت کنم، یک جایی هم برای باستان شناسان پیشکسوت باز کنید.  

او هنگام ترک محل سخنرانی یادآور شد که درحال حاضر ۸۵ سال دارد و سوم اسفندماه تولدش بوده و آرزو کرد همین جمع را در ۱۲۰ سالگی ببینم.

قبرها آزمایشگاه کامل هستند چرا کاوش‌های آن را نقد می‌کنید

سیدسجاد سجادی، باستان‌شناس شهر سوخته نیز بیان کرد: این همایش‌های سالانه که بنیانگذار آن زنده یاد فیروز باقرزاده بود، از جمله همایش‌های پربار سالانه است و موقعیتی برای باستان شناسان فراهم می‌شود که گردهم آیند و از فعالیت‌های یکدیگر باخبر شوند.

او سپس از فقدان انتشارات پژوهش‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی انتقاد کرد و درخواست کرد که با توجه به زمان و بودجه‌ای که صرف کاوش‌ها می‌شود، این پژوهش‌ها کامل منتشر شود.

سجادی همچنین به کاوش‌های نجات‌بخشی اشاره کرد و افزود: درست است که کاوش‌های اضطراری خوب است، ولی باید مقداری دامنه کارهای پژوهشی را وسیع و گسترده‌تر کنیم. گاهی شنیده می‌شود برخی افراد از تدوام کار باستان‌شناسی در یک یا چند سایت انتقاد می‌کنند و می‌گویند چرا در یک سایت ۱۵ فصل کاوش انجام شده است، درحالیکه تدوام باستان‌شناسی به غنای اطلاعات می‌افزاید. برخی هم انتقادهایی دارند درباره نوع کاوش‌ها در قبرستان‌ها، آن‌ها غافل از این هستند که هر یک از قبرها آزمایشگاه کامل است و هر کدام متفاوت از دیگری است. البته ما به عنوان باستان‌شناس حق نداریم یک سایت را کامل کاوش کنیم و برای آیندگان هم بگذاریم، ولی ما سایت‌های وسیعی داریم که فقط دو درصد آن کاوش شده است و با سایت‌های کوچک که با یک فصل پرونده آن مختومه می‌شود، تفاوت دارد.

جلوی تخریب‌های بیشتر را بگیرید

محمدرحیم صراف، پیشکسوت دیگری از باستان‌شناسان از آغاز کار خود در این حوزه که به سال ۱۳۴۴ برمی‌گردد و همراهی با هیأت انگلیسی در سیستان و بلوچستان، سخن گفت و اظهار کرد: یک زمانی هیأت‌های باستان‌شناسی خارجی به ایران می‌آمدند و می‌توانستیم تجربیات خوبی بدست آوریم. امیدوارم این همکاری با جهان بیرون ادامه داشته باشد. البته یکی از کارها جمع‌آوری اطلاعات از هیأت‌های خارجی است که الان اتفاق نمی‌افتاد.

در این زمینه بخوانید: روایت ضرغامی از «جن‌گیر» و هشدار درباره «داریوش» و «کوروش»

این باستان‌شناس پیشکسوت خطاب به باستان‌شناسان جوان توصیه کرد: این ارثیه را به شما سپرده‌اند، می‌بینید که جاهایی را تخریب می‌کنند، سعی کنید جلوی آن‌ها را بگیرید. باید این میراث را برای آیندگان حفظ کنیم.
 

ازسرگیری کاوش‌های «چگاسفلی» و پررنگ شدن همکاری با هیأت‌های خارجی

مصیب امیری ـ رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در ادامه این گردهمایی از تفاوت‌های این گردهمایی سخن گفت و با طرح این پیشنهاد که مدت زمان برپایی آن می‌تواند تغییر کند و هر دو سال یک‌بار برگزار شود، اظهار کرد: شاید در یک سال نتایج برخی کاوش‌ها مشخص نشود، این نشست می‌تواند سرآغازی برای تصمیم‌گیری درباره همایش باستان‌شناسی بعدی باشد تا حداکثر بهره‌وری را داشته باشد.

او ادامه داد: سال ۱۴۰۰ بیش از یکصد برنامه باستان‌شناسی انجام شد که بخشی از آن‌ها کاوش‌های نجات بخشی بود. در سال‌های آتی قطعا به روش دیگری برنامه‌ریزی خواهد شد و از تمام ظرفیت‌های خارج از پژوهشکده استفاده می‌شود. از این به بعد فعالیت‌های باستان‌شناسی از طریق یک سامانه به اطلاع رسانده می‌شود.
 

امیری تکمیل نقشه باستان‌شناسی کشور یا سامانه اطلاع‌رسانی باستان‌شناسی ایران را از دیگر طرح‌های در اولویت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری دانست و افزود: تا کنون سه هزار و ۳۷۶ اثر مکان‌یابی شده و سعی کردیم با اطلاعات دریافت شده از استان‌ها جانمایی را دقیق انجام دهیم. الان هم بیش از ۱۲۰ هزار در این سامانه جانمایی شده است.

رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، باستان‌شناسی در پس‌کرانه خلیج فارس را که از سال ۱۴۰۱ آغاز شده، اولویت دیگر دانست و گفت: این پروژه در ساحل آتی می‌تواند در سواحل مکران ادامه یابد و به عنوان برنامه اساسی پژوهشگاه مورد توجه قرار خواهد گرفت.

امیری از ادامه کشفیات "چگاسفلی" (در خوزستان)، محوطه‌ای که به شش هزار سال پیش مربوط می‌شود، در سال آینده خبر داد و افزود: این محوطه می‌تواند به عنوان نقطه کلیدی در گردشگری مورد استفاده قرار گیرد. هر چند در سال‌های گذشته فعالیت آن ناتمام باقی مانده، اما در سال آینده کاوش‌های آن ادامه خواهد یافت.

او همچنین از پررنگ شدن همکاری‌های بین‌المللی در حوزه باستان‌شناسی خبر داد و گفت: هر چند در دو سال اخیر حضور این همکاری‌ها کمرنگ شده بود، اما سعی می‌شود با برنامه‌ریزی و با وجود تفاهم‌نامه‌هایی که داریم، این همکاری را فزون‌تر از گذشته از سر بگیریم.

علیرضا انیسی ـ معاون پژوهشی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ـ نیز از تدوین آیین‌نامه‌هایی برای انجام فعالیت‌های باستان‌شناسی خبر داد و بر ضرورت حفاظت از سایت‌های باستانی پس از کاوش تاکید کرد و افزود:‌باید بین پژوهش و حفاظت تعادل برقرار شود.

در ادامه این همایش، عزت‌الله ضرغامی ـ‌ وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ـ‌ که در اواخر مراسم افتتاحیه گردهمایی به این جمع پیوست، نمایشگاه گزیده‌ای از یافته‌های باستان‌شناسی سال ۱۴۰۰ را افتتاح و از آن بازدید کرد.

همایش سالانه باستان‌شناسی تا سه‌شنبه نهم اسفندماه در موزه ملی ادامه دارد و در این سه روز، نتایج کاوش‌های غار هوتو مازندران، مخروطه افکنه‌های جاجرود و ایوانکی سمنان، تپه دالما آذربایجان غربی، تل ابلیس بردسیر کرمان، گورستان وِلِم بهشهر مازندران، قواخ‌تپه کرمانشاه، تپه کلا ارفه‌ده مازندران، گورستان مرسین چال سمنان، تپه ارگ نادری شیروان خراسان شمالی، شهر باستانی فرح‌آباد مازندران، محوطه معصوم‌زاده بجنورد خراسان شمالی، قلعه شهر تاریخی اوجان آذربایجان شرقی، شهر سوخته سیستان و بلوچستان، کاوش خله‌کوه تاکستان قزوین، محوطه پیش از تاریخ چپرآباد آذربایجان غربی، تپه بروه آذربایجان غربی، محوطه تاریخی ریوی خراسان شمالی، محوطه ویرانشهر خراسان شمالی، آتشکده ویگل اصفهان، تپه رستم سیستان و بلوچستان، تپه سگزآباد قزوین، رام‌رود سیستان و بلوچستان، خاتم یزد، نجیرم بوشهر، جیرفت کرمان، آتشگاه اصفهان و سرپل ذهاب کرمانشاه گزارش می‌شود.

انتهای پیام