۱۰ دلیل برای ابتلا به کمبود آهن و کم خونی

به گزارش «تابناک»، در این مطلب با علایم فقر آهن، علت کم خونی و نشانه های کم خونی آشنا می‌شوید و راه های درمان فقر آهن شدید و درمان کم خونی را خواهید آموخت.

فقر آهن یا کم خونی چیست؟

مشکل فقر آهن بسیار جدی و مهم است، زیرا  لازمه ساخت هموگلوبین، یعنی پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز خون که به آن‌ها امکان حمل اکسیژن در بدن را می‌دهد، آهن است.  فقر آهن، منجر به پایین آمدن هموگلوبین خون می‌شود. در نتیجه باید برای رفع کم خونی اقدام کرد.

اگر بدن با مشکل هموگلوبین پایین خون روبرو باشد، بافت‌ها و ماهیچه‌ها اکسیژن کافی دریافت نکرده و کارآمدی خود را از دست می‌دهند که نتیجه آن بیماری کم خونی است.

اگرچه انواع مختلف آنمی وجود دارد، کم خونی ناشی از فقر آهن شایع‌ترین نوع آن در سراسر جهان است.

از علل شایع فقر آهن و علت کم خونی می‌توان به مصرف ناکافی آهن به دلیل رژیم غذایی ضعیف یا رژیم‌های محدود کننده، بیماری التهابی روده، افزایش نیاز آهن در دوران بارداری و خونریزی در طی دوره‌های قاعدگی شدید یا خونریزی داخلی اشاره کرد.

علت کم خونی هر چه باشد، فقر آهن می‌تواند منجر به علائم ناخوشایندی شود که بر کیفیت زندگی تأثیر می‌گذارد. این موارد شامل بهداشت ضعیف، تمرکز و بهره‌وری کاری است.

نشانه های کم خونی چیست؟

نشانه های کم خونی و علت کم خونی بسته به شدت آنمی، سرعت پیشرفت آن، سن و وضعیت سلامتی فعلی شما متفاوت است. در بعضی موارد، افراد هیچ مورد از علامت فقر آهن را تجربه نمی‌کنند.

در اینجا ۱۰ مورد از نشانه های کم خونی و علائم کمبود آهن داریم که از شایع‌ترین آن‌ها شروع می‌کنیم.

۱. خستگی غیرمعمول به عنوان یکی از علائم کمبود آهن

احساس خستگی یکی از شایع‌ترین علائم فقر آهن است که بیش از نیمی از افراد مبتلا به کم خونی آن را تجربه می‌کنند. چرا که بدن برای تهیه پروتئینی به نام هموگلوبین، که در گلبول‌های قرمز یافت می‌شود، به آهن احتیاج دارد. هموگلوبین نیز به حمل اکسیژن در بدن کمک می‌کند.

وقتی بدن کمبود هموگلوبین داشته باشد، اکسیژن کمتری به بافت‌ها و ماهیچه‌ها می‌رسد و آن‌ها را از انرژی محروم می‌کند. علاوه بر این، برای حرکت خون غنی از اکسیژن، قلب باید بیشتر کار کند که می‌تواند شما را خسته کند. در نتیجه علائم پایین بودن اکسیژن خون و خطر هموگلوبین پایین باید جدی گرفته شود.

از آن‌جا که خستگی اغلب به عنوان یک قسمت عادی از زندگی پرمشغله و مدرن در نظر گرفته می‌شود، تشخیص کمبود آهن و علامت فقر آهن تنها با این علائم دشوار است.

با این حال، بسیاری از افراد مبتلا به فقر آهن در کنار ضعف، احساس بی‌حوصلگی، مشکل در تمرکز یا بهره‌وری ضعیف در محل کار و سطح انرژی پایین دارند.

خلاصه: خستگی یکی از شایع‌ترین علائم کمبود آهن و نشانه های کم خونی است. این امر به دلیل اکسیژن رسانی ضعیف به بافت‌های بدن و محروم شدن آن‌ها از انرژی است.

۲. رنگ پریدگی به عنوان یکی از نشانه های کم خونی

پوست رنگ پریده و رنگ پریدگی قسمت داخلی پلک‌های پایین از دیگر نشانه های کم خونی و  فقر آهن است و در صورت مشاهده باید برای درمان کم خونی اقدام کرد.

علت رنگ قرمز خون، هموگلوبین موجود در گلبول‌های قرمز است، بنابراین پایین بودن هموگلوبین خون در هنگام کمبود آهن باعث می‌شود تا از قرمزی خون کم شود. به همین دلیل ممکن است رنگ سالم و گلگون خون در افراد مبتلا به کمبود آهن از بین برود.  خطرات هموگلوبین پایین را باید جدی گرفت و بررسی کرد تا دلیل پایین بودن هموگلوبین مشخص شود.

این رنگ پریدگی در افراد مبتلا به کمبود آهن می‌تواند در تمام بدن ظاهر شود یا به یک ناحیه محدود شود، مانند صورت، لثه‌ها، داخل لب‌ها یا پلک‌های پایین و حتی ناخن‌ها.

 اغلب این اولین موردی است که پزشکان به عنوان نشانه‌ای از کمبود آهن به دنبال آن هستند. اما باید توسط آزمایش خون تأیید شود تا بتوان برای کم خونی اقدام کرد.

رنگ پریدگی بیشتر در موارد متوسط ​​یا شدید کم خونی مشاهده می‌شود.

اگر پلک پایین خود را به سمت پایین بکشید، لایه داخلی باید به رنگ قرمز درخشان باشد. اگر صورتی کم رنگ یا زرد رنگ است، ممکن است نشانگر کمبود آهن باشد.

خلاصه: رنگ پریدگی به طور کلی یا در نواحی خاصی مانند صورت، سطح داخلی پلک تحتانی یا ناخن‌ها ممکن است نشانه کمبود آهن متوسط ​​یا کم خونی شدید باشد. این مشکل به دلیل پایین بودن هموگلوبین خون، که به خون رنگ قرمز می‌دهد، است.

۳. تنگی نفس از نشانه های این بیماری

هموگلوبین، سلول‌های قرمز خون را قادر می‌سازد تا اکسیژن را در بدن منتقل کنند.

هنگامی که بدن به علت فقر آهن با مشکل هموگلوبین پایین خون مواجه باشد، میزان اکسیژن‌رسانی نیز پایین می آید. این بدان معناست که ماهیچه‌ها اکسیژن کافی برای انجام فعالیت‌های طبیعی مانند پیاده روی را دریافت نمی‌کنند.

در نتیجه سرعت تنفس افزایش می‌یابد زیرا بدن سعی می‌کند اکسیژن بیشتری به دست آورد.

به همین دلیل تنگی نفس یکی از علائم پایین بودن اکسیژن خون و در نتیجه از نشانه های کم خونی است.

اگر هنگام انجام کارهای عادی و روزمره‌ای که قبلاً برایتان آسان بودند مانند پیاده‌روی، بالا رفتن از پله‌ها یا ورزش دچار تنگی نفس می‌شوید، کمبود آهن می‌تواند علت آن باشد.

خلاصه: تنگی نفس یکی از علائم کمبود آهن است، زیرا سطح هموگلوبین پایین به این معناست که بدن قادر به انتقال اکسیژن موردنیاز عضلات و بافت ها نیست.

از علل شایع فقر آهن و علت کم خونی می‌توان به مصرف ناکافی آهن به دلیل رژیم غذایی ضعیف یا رژیم‌های محدود کننده، بیماری التهابی روده، افزایش نیاز در دوران بارداری و ریزش خون در طی دوره‌های قاعدگی شدید یا خونریزی داخلی اشاره کرد.

۴. سردرد و سرگیجه از علائم کم خونی

کمبود آهن ممکن است باعث سردرد شود.

به نظر می‌رسد این علامت نسبت به بقیه شیوع کمتری دارد و غالباً با سبکی سر یا سرگیجه همراه است.

در صورت کمبود آهن، سطح هموگلوبین پایین در گلبول‌های قرمز به معنای نرسیدن اکسیژن کافی به مغز است. در نتیجه رگ‌های خونی در مغز متورم شده و باعث فشار و سردرد می‌شوند.

اگرچه دلایل زیادی برای سردرد وجود دارد، سردردهای مکرر، عود کننده و سرگیجه می‌تواند نشانه فقر آهن باشد.

خلاصه: سردرد و سرگیجه می‌تواند نشانه کمبود آهن و یکی از علامت های کم خونی باشد. هموگلوبین پایین خون به معنای کافی نبودن اکسیژن‌رسانی به مغز است و باعث تورم رگ‌های خونی و ایجاد فشار می‌شود.

۵. تپش قلب از نشانه های مشکل آهن در بدن

ضربان قلب قابل توجه، که به عنوان تپش قلب نیز شناخته می‌شود، می‌تواند یکی دیگر از علائم کم خونی یا فقر آهن باشد..

در فقر آهن، سطح هموگلوبین پایین به معنای این است که قلب برای حمل اکسیژن باید بار بیشتری متحمل شود. این حالت می‌تواند باعث ضربان قلب نامنظم  یا احساس  ضربان قلب تند و غیر طبیعی شود.

در موارد کم خونی شدید، این مساله می‌تواند منجر به بزرگ شدن قلب، سوفل یا نارسایی قلبی شود.

با این حال، این علائم خیلی شایع نیستند. برای تجربه آن‌ها باید به مدت طولانی از کمبود آهن رنج ببرید.

خلاصه: در موارد کمبود آهن، قلب برای انتقال اکسیژن به بدن سخت کار می‌کند. این می‌تواند به ضربان قلب نامنظم یا سریع یا حتی سوفل، بزرگ شدن قلب یا نارسایی قلبی منجر شود.

۶. مو و پوست خشک و آسیب‌پذیر از علائم این بیماری

خشکی و آسیب دیدن پوست و مو می‌تواند از علائم فقر آهن باشد. چرا که وقتی بدن از نظر آهن دچار کمبود است، اکسیژن محدود خود را به سمت عملکردهای مهم‌تر مانند ارگان‌ها و سایر بافت‌های بدن هدایت می‌کند.

هنگامی که پوست و مو از اکسیژن محروم شوند، می توانند خشک و ضعیف شوند. موارد کم خونی شدید به ریزش مو مرتبط بوده و باید برای درمان فقر آهن شدید اقدام کرد.

کاملاً طبیعی است که روزانه مقداری مو هنگام شستشو و شانه زدن بریزند، اما اگر میزان ریزش مو بیشتر از حد نرمال شود، می‌تواند به دلیل کمبود آهن باشد.

خلاصه: از آنجا که پوست و مو در هنگام کمبود آهن اکسیژن کمتری از خون دریافت می‌کنند، می‌توانند خشک و آسیب‌پذیر شوند. در موارد شدیدتر ریزش مو اتفاق می‌افتد.

۷. تورم و درد زبان و دهان

گاهی اوقات فقط نگاه کردن به داخل یا اطراف دهان می‌تواند سرنخی از اینکه آیا شما از کم خونی فقر آهن رنج می‌برید یا خیر بدهد.

 زبان متورم، ملتهب، رنگ پریده یا به طرز عجیبی صاف از علائم فقر آهن به حساب می آیند.

پایین بودن هموگلوبین خون در فقر آهن می‌تواند باعث لکه دار شدن زبان شود، در حالی که سطوح پایین میوگلوبین می‌تواند باعث درد، صافی و تورم آن شود. میوگلوبین پروتئینی در سلول‌های قرمز خون است که از عضلات پشتیبانی می‌کند، مانند عضله‌ای که زبان را تشکیل می‌دهد. کمبود آهن همچنین می‌تواند باعث خشکی دهان، ترک‌های قرمز رنگ در گوشه‌های دهان یا زخم‌های دهان شود.

خلاصه: زبان دردناک، متورم یا بسیار صاف، همچنین ترک‌هایی در گوشه‌های دهان می‌تواند نشانه کم خونی و فقر آهن باشد.

۸. پاهای بی‌قرار

فقر آهن به سندرم پای بی‌قرار مرتبط است. سندرم پای بی قرار، احساس نیاز شدید برای تکان دادن پاها در حالت استراحت است. همچنین می‌تواند باعث احساس خارش ناخوشایند و عجیب در پاها شود. این مشکل، معمولاً شب‌ها بدتر است، به این معنی که مبتلایان ممکن است برای خوابیدن، دچار مشکل شوند.

دلایل سندرم پای بی قرار همچنان ناشناخته است. با این حال، تصور می شود تا ۲۵٪ از افراد مبتلا به سندرم پای بی‌قرار، کم خونی و فقر آهن دارند و هر چه سطح آهن پایین‌تر باشد، علائم آن نیز شدیدتر است.

خلاصه: افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن شانس بیشتری برای تجربه سندرم پای بی‌قرار دارند. این سندرم یک احساس نیاز شدید برای حرکت پاها هنگام استراحت است.

۹. ناخن‌های شکننده یا قاشقی شکل به عنوان علامت فقر آهن

یکی از علائم بسیار ناشایع کمبود فقر آهن، ناخن‌های شکننده یا قاشقی شکل است که کولیونشیا نام دارد. این مشکل اغلب با ناخن‌های شکننده آغاز می شود که به راحتی شکسته شده و ترک برمی‌دارند.

در مراحل بعدی کمبود آهن، ناخن‌ها به شکل قاشق درمی آیند؛ وسط ناخن فرو رفته و لبه‌های آن بلند می‌شود تا ظاهری گرد، مانند یک قاشق پیدا کند.

با این حال، این یک عارضه جانبی نادر است و معمولاً فقط در موارد شدید آنمی فقر آهن مشاهده می‌شود و باید برای درمان فقر آهن شدید در این مورد اقدام کرد.

خلاصه: ناخن‌های شکننده یا قاشقی شکل می‌تواند نشانگر کم خونی شدید باشد و باید برای درمان کم خونی شدید اقدام جدی کرد.

۱۰. سایر علائم بالقوه کم خونی

چندین نشانه دیگر وجود دارد که می‌تواند بیانگر کمبود آهن باشد. این‌ها معمولاً خیلی شایع نیستند و به غیر از کمبود آهن با بسیاری از شرایط دیگر ارتباط دارند.

علائم دیگر کم خونی و فقر آهن عبارتند از:

• هوس‌های عجیب: هوس کردن غذاهای عجیب و غریب یا مواد غیر غذایی که «پیکا» نام دارد. معمولاً میل به خوردن یخ، خاک رس، خاک، گچ یا کاغذ است و می تواند نشانه کمبود آهن باشد. همچنین می‌تواند در دوران بارداری نیز رخ دهد.
• احساس اضطراب: عدم وجود اکسیژن موجود در بافت‌های بدن در کمبود آهن ممکن است باعث احساس اضطراب شود. با این حال، با اصلاح سطح آهن، این مورد بهبود یافته یا حل می‌شود.
• دست و پای سرد: کمبود آهن به معنای کمبود اکسیژن‌رسانی به دست‌ها و پاها است. ممکن است برخی از افراد به طور کلی احساس سرما کنند یا دست و پایشان سرد شود.
• عفونت‌های مکرر: از آنجا که آهن برای سیستم ایمنی سالم مورد نیاز است، فقدان آن ممکن است باعث شود بیشتر از حالت عادی مستعد بیماری‌ها باشید.

خلاصه: از دیگر علائم کمبود آهن ممکن است علاقه به خوردن مواد عجیب، احساس اضطراب، سردی دست و پا و افزایش خطر عفونت باشد.

اقدامات ضروری برای درمان کم خونی چیست؟

اگر فکر می‌کنید کم خونی و فقر آهن دارید باید سریعا اقدام کنید زیرا خطرات هموگلوبین پایین بسیار جدی است و باید توصیه‌های زیر را در نظر بگیرید.

با دکتر خون و آنکولوژی صحبت کنید

اگر فکر می‌کنید نشانه‌ها یا علائم کمبود آهن را دارید باید برای مشاوره با دکتر آنلاین خون اقدام کنید.  آزمایش خون ساده تأیید می‌کند که آیا شما کم خونی فقر آهن دارید یا خیر.

اگر پزشک تأیید کرد که فقر آهن دارید، احتمالاً با افزایش دریافت آهن از رژیم غذایی یا با مکمل‌های آهن، می‌توانید آن را به راحتی درمان کنید.

هدف اصلی درمان، بازگرداندن سطح هموگلوبین به حالت عادی و رفع کم خونی و پر کردن ذخایر آهن است.

در حد امکان اطمینان حاصل کنید که به مقدار کافی آهن از طریق رژیم غذایی دریافت می‌کنید. فقط در صورت توصیه پزشک، مکمل‌ها را مصرف کنید.

غذاهای غنی از آهن بخورید

ااگر نظر پزشک این است که کمبود آهن شما به دلیل کمبود آهن در رژیم غذایی است، غذاهای غنی از آهن که به تقویت جذب آهن کمک می‌کند، بخورید، مانند:

• گوشت قرمز و مرغ
• سبزیجات تیره، برگدار مانند اسفناج و کلم
• میوه‌های خشک مانند کشمش و زردآلو
• نخود فرنگی، لوبیا و سایر حبوبات
• غذای دریایی
• غذاهای غنی از آهن
• دانه‌ها و مغزها

نکته مهم: خوردن ویتامین C به بدن کمک می‌کند تا آهن را بهتر جذب کند. اطمینان حاصل کنید که به اندازه کافی غذاهای سرشار از ویتامین C، مانند میوه و سبزیجات را در برنامه غذایی خود دارید.

همچنین اجتناب از خوردن غذاهای خاصی که مصرف زیاد آن ها مانع از جذب آهن می شوند، می تواند مفید باشد. از جمله چای، قهوه و غذاهای پر کلسیم مانند لبنیات و غلات سبوس‌دار.

در صورت توصیه پزشک از مکمل‌های آهن استفاده کنید

به طور کلی، شما فقط باید یک مکمل آهن و آن هم به عنوان آخرین راه حل و در صورت توصیه پزشک مصرف کنید. اگر نتوانید سطح آهن خود را تنها از طریق رژیم غذایی بازیابی کنید، این راه حل مناسبی برای رفع کم خونی است.

اگر مکمل آهن مصرف می‌کنید، همراه آن آب پرتقال بنوشید تا جذب آهن را تقویت کند.

به خاطر داشته باشید که مصرف مکمل‌های آهن می‌تواند چند عارضه ناخوشایند داشته باشد. این موارد شامل درد معده، یبوست یا اسهال، سوزش قلب، حالت تهوع و مدفوع سیاه است.

با این حال، این عوارض معمولاً با گذشت زمان کاهش می‌یابد و بستگی به دوز آهن مصرفی شما دارد.

خلاصه: اگر فکر می‌کنید دچار کم خونی فقر آهن هستید، با پزشک خود صحبت کنید که به احتمال زیاد غذاهای غنی از آهن (به علاوه ویتامین C برای افزایش جذب آهن) یا احتمالاً مکمل‌های آهن را توصیه می‌کند.

جمع بندی

کم خونی فقر آهن شایع‌ترین نوع کم خونی در سراسر جهان است. برخی از افراد علائم واضحی دارند، در حالی که برخی دیگر اصلاً هیچ کدام را تجربه نمی‌کنند. این علائم اغلب بستگی به شدت کم خونی دارد.

علائم و نشانه‌های رایج شامل خستگی، رنگ پریدگی، تپش قلب، سردرد و سرگیجه، احساس تنگی نفس، مو و پوست خشک و آسیب‌پذیر، درد و تورم زبان و دهان، سندرم پاهای بی‌قرار و ناخن‌های شکننده یا قاشقی شکل است.

اگر فکر می‌کنید علائم کمبود آهن دارید، حتما به پزشک خود مراجعه کنید. تشخیص توسط خود شخص توصیه نمی‌شود.

خوشبختانه، اکثر مشکلات کمبود آهن را می‌توان با استفاده از یک رژیم غذایی غنی از آهن یا در صورت توصیه پزشک، با مکمل‌های آهن به راحتی درمان کرد.

منبع: درمانکده