جواد طباطبایی، فیلسوف «ایرانشهر» درگذشت

رسانه‌های ایران گزارش کرده‌اند که جواد طباطبایی فیلسوف سیاسی و نظریه‌پرداز ایرانی در حوزه تاریخ اندیشه در بیمارستانی در آمریکا درگذشته است.

آقای طباطبایی که ۷۷ سال سن داشت مبتلا به سرطان بود. وی از سال ۱۳۹۷ بدین سو در آمریکا اقامت داشت و تحت مداوا بود.

این چهره سرشناس علوم انسانی در ایران که در سال ۱۳۲۴ در تبریز متولد شد، تحصیلات عالی خود را در دانشگاه تهران گذراند و سپس در دانشگاه سوربن فرانسه دیپلم مطالعات عالی فلسفه سیاسی خود را دریافت کرد.

وی با نوشتن رساله‌ای درباره «تکوین اندیشهٔ سیاسی هگل جوان» موفق به اخذ دکترا در رشته فلسفه سیاسی شد و در سال ۱۳۶۳ به ایران بازگشت. او پس از آمدن به ایران در دانشگاه تهران به تدریس پرداخت و به عضویت هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی درآمد، هر چند مدتی بعد ممنوع‌التدریس شده و از این دانشگاه اخراج شد.

او در ادامه فعالیت‌هایش از سال ۸۸ تا ۹۵ در موسسه مطالعات سیاسی-اقتصادی «پرسش» مشغول تدریس بود و پژوهش‌هایش در زمینه تاریخ اندیشه سیاسی در ایران را پیش می‌برد. او مدتی نیز عضو هیئت علمی دائرةالمعارف بزرگ اسلامی بود.

• داریوش شایگان، نویسنده و فیلسوف ایرانی درگذشت
• آرامش دوستدار، فیلسوف «بحث‌‌برانگیز» ایرانی در آلمان درگذشت

آقای طباطبایی در سال ۱۳۷۶ نشان نخل آکادمیک، عالی‌ترین نشان علمی فرانسه، و همینطور مدال نقره تحقیقات در علم سیاست از دانشگاه کمبریج را کسب کرد. وی همچنین در نهمین دوره جشنواره بین‌المللی فارابی در سال ۱۳۹۶ لوح تقدیری از حسن روحانی رئیس‌جمهور وقت دریافت کرد.

به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید

جواد طباطبایی در میان فیلسوفان سیاسی ایران بیش از همه به خاطر نظریه «ایرانشهری» مشهور است. وی در تاریخ‌نگاری اندیشه در ایران معتقد بود که نظام سیاسی کشور همواره متاثر از نوعی فرهنگ فراقومی بوده که اصطلاحا «ایرانشهر» نام دارد و از پیش از اسلام تا امروز تداوم داشته است.

در سال‌های اخیر استفاده از نظریات آقای طباطبایی توسط شماری از شاگردان و حلقه نزدیک به او برای توجیه سیاست‌ جمهوری اسلامی در خاورمیانه و مداخله نظامی در سوریه و عراق جهت «بسط نفوذ ایران بزرگ تا آب‌های مدیترانه» با انتقاداتی همراه بوده است.

منتقدان همچنین او را به «ملی‌گرایی و مرکزگرایی افراطی» متهم کرده‌اند. آقای طباطبایی نیز که به داشتن زبانی آتشین مشهور بود به شدت به منتقدانش حمله می‌کرد. اعتقاد آقای طباطبایی این بود که زبان فارسی مرکز ثقل هویت ایرانی و تنها معیار و مهم‌ترین سند تداوم تاریخی فرهنگ ایران است. امری که تا همین اواخر نیز باعث بروز جدل‌های فکری و کلامی میان او و فعالان قومی در ایران می‌شد.

از آقای طباطبایی کتاب‌هایی با عنوان «زوال اندیشه سیاسی در ایران»، «جدال قدیم و جدید»، «مکتب تبریز و مبانی تجددخواهی» و «دیباچه‌ای بر نظریه انحطاط ایران» برجا مانده است.