اگرچه افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز از میادین مشترک در ظاهر اولویت دولت‌ها در دو دهه گذشته در ایران بوده اما مقایسه آمار تولید ایران از میادین مشترک با کشورهای همسایه نشان می‌دهد که تولید کشورهای همسایه از اکثر میادین مشترک بیشتر از ایران بوده است.

ایران در میزان برداشت کلی نفت و گاز از پارس جنوبی از قطر عقب افتاده است.

یک پژوهش که چند ماه پیش در یکی از رسانه های ایران منتشر شد نشان می‌داد که از زمان اکتشاف این میدان، قطر با هزار و ۵۰۰ میلیارد دلار، پنج برابر ایران از پارس جنوبی درآمد داشته است.

قطر تقریبا همه گاز طبیعی تولیدی از این میدان مشترک را بصورت ال ان جی صادر می‌کند.

بر اساس آمار موجود، ایران در دو دهه گذشته حدود ۹۰ میلیارد دلار در میدان پارس جنوبی سرمایه گذاری کرده است .

پارس جنوبی تامین کننده بیش از ۷۰ درصد گاز طبیعی مصرفی در ایران است ولی هنوز همه فازهای آن به بهره برداری نرسیده است.

در دوسال اخیر با بروز بحران انرژی و پس از آن حمله روسیه به اوکراین درآمد قطر از صادرات ال ان جی بسیار افزایش یافته است. البته ایران در حال حاضر تولید کننده ال ان جی نیست.

به گفته‌ مدیرعامل مجتمع گازی پارس جنوبی، در یک سال گذشته بالغ بر ۵۳.۸ درصد از درآمدهای عمومی دولت از محصولات تولیدی پارس جنوبی به دست آمده است.

کوتاه سخن اینکه پارس جنوبی هم محور کلیدی امنیت انرژی ایران است و هم منبع عمده درآمد ارزی دولت.

ابراهیم رئیسی در این سفر پالایشگاه فاز ۱۴ پارس جنوبی را به عنوان «ایرانی‌ترین» فاز این مجتمع عظیم گازی افتتاح کرد.

علاوه بر افتتاح این پالایشگاه، افتتاح ۲ واحد پتروشیمی و مخازن نگهداری میعانات و توسعه نیروگاه برق بیدخون هم در دستور کار او قرار داشت.

به گفته علی بهادری جهرمی سخنگوی دولت، با بهره‌برداری کامل از طرح توسعه فاز ۱۴ ‫پارس جنوبی برداشت روزانه از این فاز به بیش از ۵۰ میلیون مترمکعب می‌رسد و ارزش فرآورده‌های صادراتی آن سالانه ۳.۵ میلیارد دلار برآورد می‌شود.

امید قالیباف سخنگوی وزارت صمت می‌گوید فاز ۱۴ پارس جنوبی با طراحی، ساخت و اجرای « ۱۰۰ درصد ایرانی» توسط شرکتهای تابعه وزارت صمت به مرحله بهره برداری رسیده و ایران تاکنون برای اجرای این پروژه ۵.۲ میلیارد دلار سرمایه گذاری کرده است. او مدعی شده که ارزش افزوده محصولات فاز ۱۴ روزانه ۱۵ میلیون دلار است. ‬

باید خاطر نشان کرد که بعد از فاز ۱۱ پارس جنوبی که بعد از دو دهه تاخیر هنوز هم به بهره برداری نرسیده است فاز ۱۴ با بیشترین تاخیر روبرو بوده است.

عملیات اجرایی فاز ۱۴ پارس جنوبی در ۲۵ خرداد سال ۱۳۸۹ شروع شد و در نهایت در اسفند ۱۴۰۱ به بهره برداری کامل رسید. فاز ۱۲ پارس جنوبی به عنوان بزرگترین فاز این میدان حدود ۳ برابر دیگر فازها ظرفیت تولید دارد اما در مدت زمان ۱۱۶ ماه به بهره‌برداری رسید.

با وجود اینکه امید قالیباف، سخنگوی صمت مدعی است طراحی و مهندسی، نصب و اجرا و راه اندازی فاز ۱۴ میدان گازی پارس جنوبی ۱۰۰ درصد ایرانی است اما برخی کارشناسان انرژی در ایران بر این باور هستند که تکنولوژی شرکتهای داخلی پاسخگوی همه نیازهای فاز ۱۴ نیست، یعنی فاز ۱۴ پارس جنوبی با توجه به شروع افت فشار در میدان پارس جنوبی در قیاس با سایر فازها نیاز به تکنولوژی پیشرفته تری برای توسعه دارد و باید تجهیزات فشار افزایی در این فاز به کار گرفته شود.

سبد انرژی ایران متنوع نیست و وابستگی بیش از حد سبد انرژی به تولید میدان پارس جنوبی به جدی ترین چالش صنعت انرژی ایران در دهه‌های اخیر تبدیل شده است. با توجه به اذعان کارشناسان مبنی بر شروع افت فشار در پارس جنوبی بويژه در فاز ۱۴ و عدم وجود تکنولوژی و منابع مالی لازم برای حل مشکل افت فشار در این میدان نباید انتظار داشت با بهره برداری از فاز ۱۴ همه مشکلات صنعت گاز طبیعی ایران در کوتاه مدت حل شود.

در مورد مشکل افت فشار در میدان پارس جنوبی باید گفت که فشار گازی میدان پارس جنوبی در حال افت است یعنی اینکه پارس جنوبی به نقطه شبنم رسیده است.

وقتی میدانی به نقطه شبنم می‌رسد، میعاناتی که همراه گاز خارج می شوند (این میعانات بسیار ارزشمند هستند و مانند نفت سبک در پالایشگاه پالایش می‌شوند و بازار صادراتی خوبی هم دارند)، دوباره به حالت مایع تبدیل شده و به چاه باز می‌گردند و عملا دیگر قابل بهره برداری نیستند.

برای حل مشکل افت فشار در میدان پارس جنوبی بویژه در فاز ۱۱ نیاز به احداث سکوهای ۲۰ هزار تنی است که تکنولوژی ساخت این سکوها در اختیار برخی شرکتهای نفتی غربی است، یعنی ایران نمی تواند برای حل مشکل افت فشار به تکنولوژی شرکتهای چینی و روسی امیدوار باشد.

ایران قادر به تولید سکوهای ۷ تا ۸ هزار تنی است و البته ساختن این سکوها هم زمانبر هستند و نیازمند تامین منابع مالی لازم.

تابستان گذشته تفاهم نامه ۴۰ میلیارد دلاری بین وزارت نفت ایران و گازپروم روسیه به امضا رسید و قرار بود گازپروم برای رفع مشکل افت فشار در پارس جنوبی سرمایه گذاری کند، هر چند این تفاهم نامه اجرایی نشده و گازپروم هم نمی تواند مشکل افت فشار در پارس جنوبی را حل کند.

دلیل تاخیر چه بود؟

دلایل زیادی از سوی مجری طرح توسعه فاز ۱۴ برای توجیه تاخیر در اجرای پروژه فاز ۱۴ بیان شده است.

تحریمها دلیل اصلی ایجاد تاخیر در پروژه فاز ۱۴ عنوان شده است. برای تکمیل پروژه فاز ۱۴ ایران نتوانست در این چند سال اقلام حیاتی مورد نیاز ساخت خارج از جمله کمپرسورها، سیستم‌های کنترل و ابزار دقیق و توربواکسپندرها وارد کند. البته باید در نظر داشت که علیرغم سفارش‌گذاری و امضای قرارداد بین ایران و طرفهای اروپایی - طرف اروپایی از تحویل و یا تکمیل فرآیند ساخت این تجهیزات خودداری کرد. ایران همچنین برای انتقال ارز به طرف خارجی نیز با مشکل زیادی روبرو بود.

با افتتاح پالایشگاه فاز ۱۴ ، ظرفیت ایجاد شده برای پارس جنوبی به ۸۰۰ میلیون مترمکعب در روز و ظرفیت تولید کل میدان در خوشبینانه ترین حالت به ۷۰۰ میلیون مترمکعب خواهد رسید، یعنی ظرفیت پالایشی خالی معادل ۴ فاز متعارف پارس جنوبی.

با افتتاح پالایشگاه فاز ۱۴ پارس جنوبی می توان شاهد افزایش ظرفیت تولید به شرح فوق بود:

اما سوال اصلی اینجاست هزینه چنین پروژه‌هایی با سرمایه گذاری خارجی چقدر می‌بود. آیا تکنولوژی شرکتهای ایرانی در این پروژه قابل رقابت با شرکتهای خارجی بوده است؟ اگر ایران تحریم نبود و این پروژه‌ها توسط شرکتهای خارجی اجرا می‌شدند، چند میلیارد دلار سرمایه گذاری لازم بود و این پروژه‌ها در عرض چند ماه به بهره برداری می رسیدند؟

اگرچه افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز از میادین مشترک در ظاهر اولویت دولت‌ها در دو دهه گذشته در ایران بوده اما مقایسه آمار تولید ایران از میادین مشترک با کشورهای همسایه نشان می‌دهد که تولید کشورهای همسایه از اکثر میادین مشترک بیشتر از ایران بوده است.

ایران در میزان برداشت کلی نفت و گاز از پارس جنوبی از قطر عقب افتاده است.

یک پژوهش که چند ماه پیش در یکی از رسانه های ایران منتشر شد نشان می‌داد که از زمان اکتشاف این میدان، قطر با هزار و ۵۰۰ میلیارد دلار، پنج برابر ایران از پارس جنوبی درآمد داشته است.

قطر تقریبا همه گاز طبیعی تولیدی از این میدان مشترک را بصورت ال ان جی صادر می‌کند.

بر اساس آمار موجود، ایران در دو دهه گذشته حدود ۹۰ میلیارد دلار در میدان پارس جنوبی سرمایه گذاری کرده است .

پارس جنوبی تامین کننده بیش از ۷۰ درصد گاز طبیعی مصرفی در ایران است ولی هنوز همه فازهای آن به بهره برداری نرسیده است.

در دوسال اخیر با بروز بحران انرژی و پس از آن حمله روسیه به اوکراین درآمد قطر از صادرات ال ان جی بسیار افزایش یافته است. البته ایران در حال حاضر تولید کننده ال ان جی نیست.

به گفته‌ مدیرعامل مجتمع گازی پارس جنوبی، در یک سال گذشته بالغ بر ۵۳.۸ درصد از درآمدهای عمومی دولت از محصولات تولیدی پارس جنوبی به دست آمده است.

کوتاه سخن اینکه پارس جنوبی هم محور کلیدی امنیت انرژی ایران است و هم منبع عمده درآمد ارزی دولت.

ابراهیم رئیسی در این سفر پالایشگاه فاز ۱۴ پارس جنوبی را به عنوان «ایرانی‌ترین» فاز این مجتمع عظیم گازی افتتاح کرد.

علاوه بر افتتاح این پالایشگاه، افتتاح ۲ واحد پتروشیمی و مخازن نگهداری میعانات و توسعه نیروگاه برق بیدخون هم در دستور کار او قرار داشت.

به گفته علی بهادری جهرمی سخنگوی دولت، با بهره‌برداری کامل از طرح توسعه فاز ۱۴ ‫پارس جنوبی برداشت روزانه از این فاز به بیش از ۵۰ میلیون مترمکعب می‌رسد و ارزش فرآورده‌های صادراتی آن سالانه ۳.۵ میلیارد دلار برآورد می‌شود.

امید قالیباف سخنگوی وزارت صمت می‌گوید فاز ۱۴ پارس جنوبی با طراحی، ساخت و اجرای « ۱۰۰ درصد ایرانی» توسط شرکتهای تابعه وزارت صمت به مرحله بهره برداری رسیده و ایران تاکنون برای اجرای این پروژه ۵.۲ میلیارد دلار سرمایه گذاری کرده است. او مدعی شده که ارزش افزوده محصولات فاز ۱۴ روزانه ۱۵ میلیون دلار است. ‬

باید خاطر نشان کرد که بعد از فاز ۱۱ پارس جنوبی که بعد از دو دهه تاخیر هنوز هم به بهره برداری نرسیده است فاز ۱۴ با بیشترین تاخیر روبرو بوده است.

عملیات اجرایی فاز ۱۴ پارس جنوبی در ۲۵ خرداد سال ۱۳۸۹ شروع شد و در نهایت در اسفند ۱۴۰۱ به بهره برداری کامل رسید. فاز ۱۲ پارس جنوبی به عنوان بزرگترین فاز این میدان حدود ۳ برابر دیگر فازها ظرفیت تولید دارد اما در مدت زمان ۱۱۶ ماه به بهره‌برداری رسید.

با وجود اینکه امید قالیباف، سخنگوی صمت مدعی است طراحی و مهندسی، نصب و اجرا و راه اندازی فاز ۱۴ میدان گازی پارس جنوبی ۱۰۰ درصد ایرانی است اما برخی کارشناسان انرژی در ایران بر این باور هستند که تکنولوژی شرکتهای داخلی پاسخگوی همه نیازهای فاز ۱۴ نیست، یعنی فاز ۱۴ پارس جنوبی با توجه به شروع افت فشار در میدان پارس جنوبی در قیاس با سایر فازها نیاز به تکنولوژی پیشرفته تری برای توسعه دارد و باید تجهیزات فشار افزایی در این فاز به کار گرفته شود.

سبد انرژی ایران متنوع نیست و وابستگی بیش از حد سبد انرژی به تولید میدان پارس جنوبی به جدی ترین چالش صنعت انرژی ایران در دهه‌های اخیر تبدیل شده است. با توجه به اذعان کارشناسان مبنی بر شروع افت فشار در پارس جنوبی بويژه در فاز ۱۴ و عدم وجود تکنولوژی و منابع مالی لازم برای حل مشکل افت فشار در این میدان نباید انتظار داشت با بهره برداری از فاز ۱۴ همه مشکلات صنعت گاز طبیعی ایران در کوتاه مدت حل شود.

در مورد مشکل افت فشار در میدان پارس جنوبی باید گفت که فشار گازی میدان پارس جنوبی در حال افت است یعنی اینکه پارس جنوبی به نقطه شبنم رسیده است.

وقتی میدانی به نقطه شبنم می‌رسد، میعاناتی که همراه گاز خارج می شوند (این میعانات بسیار ارزشمند هستند و مانند نفت سبک در پالایشگاه پالایش می‌شوند و بازار صادراتی خوبی هم دارند)، دوباره به حالت مایع تبدیل شده و به چاه باز می‌گردند و عملا دیگر قابل بهره برداری نیستند.

برای حل مشکل افت فشار در میدان پارس جنوبی بویژه در فاز ۱۱ نیاز به احداث سکوهای ۲۰ هزار تنی است که تکنولوژی ساخت این سکوها در اختیار برخی شرکتهای نفتی غربی است، یعنی ایران نمی تواند برای حل مشکل افت فشار به تکنولوژی شرکتهای چینی و روسی امیدوار باشد.

ایران قادر به تولید سکوهای ۷ تا ۸ هزار تنی است و البته ساختن این سکوها هم زمانبر هستند و نیازمند تامین منابع مالی لازم.

تابستان گذشته تفاهم نامه ۴۰ میلیارد دلاری بین وزارت نفت ایران و گازپروم روسیه به امضا رسید و قرار بود گازپروم برای رفع مشکل افت فشار در پارس جنوبی سرمایه گذاری کند، هر چند این تفاهم نامه اجرایی نشده و گازپروم هم نمی تواند مشکل افت فشار در پارس جنوبی را حل کند.

دلیل تاخیر چه بود؟

دلایل زیادی از سوی مجری طرح توسعه فاز ۱۴ برای توجیه تاخیر در اجرای پروژه فاز ۱۴ بیان شده است.

تحریمها دلیل اصلی ایجاد تاخیر در پروژه فاز ۱۴ عنوان شده است. برای تکمیل پروژه فاز ۱۴ ایران نتوانست در این چند سال اقلام حیاتی مورد نیاز ساخت خارج از جمله کمپرسورها، سیستم‌های کنترل و ابزار دقیق و توربواکسپندرها وارد کند. البته باید در نظر داشت که علیرغم سفارش‌گذاری و امضای قرارداد بین ایران و طرفهای اروپایی - طرف اروپایی از تحویل و یا تکمیل فرآیند ساخت این تجهیزات خودداری کرد. ایران همچنین برای انتقال ارز به طرف خارجی نیز با مشکل زیادی روبرو بود.

با افتتاح پالایشگاه فاز ۱۴ ، ظرفیت ایجاد شده برای پارس جنوبی به ۸۰۰ میلیون مترمکعب در روز و ظرفیت تولید کل میدان در خوشبینانه ترین حالت به ۷۰۰ میلیون مترمکعب خواهد رسید، یعنی ظرفیت پالایشی خالی معادل ۴ فاز متعارف پارس جنوبی.

با افتتاح پالایشگاه فاز ۱۴ پارس جنوبی می توان شاهد افزایش ظرفیت تولید به شرح فوق بود:

اما سوال اصلی اینجاست هزینه چنین پروژه‌هایی با سرمایه گذاری خارجی چقدر می‌بود. آیا تکنولوژی شرکتهای ایرانی در این پروژه قابل رقابت با شرکتهای خارجی بوده است؟ اگر ایران تحریم نبود و این پروژه‌ها توسط شرکتهای خارجی اجرا می‌شدند، چند میلیارد دلار سرمایه گذاری لازم بود و این پروژه‌ها در عرض چند ماه به بهره برداری می رسیدند؟