نظامی پیام‌آور صلح است/شعرش دارای ارزش‌های اخلاقی است

به گزارش خبرنگار مهر، آئین افتتاحیه هفته بزرگداشت حکیم نظامی شاعر بزرگ پارسی قرن ششم دیروز یکشنبه چهاردهم اسفند با حضور جمعی از استادان زبان و ادب فارسی، مدیران فرهنگی کشور و سفرای کشورهای خارجی در سالن اجتماعات شهید مطهری (ره) انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.

محمود شالویی رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در ابتدای این مراسم پس از قرائت پیام وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: حکیم نظامی در حوزه تمدنی ایران و اسلام مورد توجه بسیار است و از همین رهگذر نسخ باقی مانده از خمسه یا پنج گنج او نیز از دیرباز و دیر زمان در مهم‌ترین کتابخانه‌های ایران نگهداری می‌شود. البته در کشورهای دیگر هم نمونه‌هایی از این نسخه‌ها موجود است.

وی افزود: در ایران در کتابخانه‌های آستان قدس رضوی، ملک، مدرسه عالی شهید مطهری، کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی و فرهنگستان هنر و در بسیاری از کتابخانه‌ها و موزه‌ها می‌توان نسخی از پنج گنج نظامی را یافت. همچنین از گذشته‌های خیلی دور بسیاری از میادین و خیابان‌ها و ابنیه فرهنگی ایران به نام این حکیم بزرگ مزین شده است.

شالویی ادامه داد: متأسفانه حکیم نظامی نسبت به سایر شاعران سرشناس ما آنچنان که باید شناخته شده نبود؛ از این رو در هفته بزرگداشت این شاعر و حکیم گرانمایه فرصتی پیش آمده است که برای معرفی هرچه بیشتر و بهتر وی به ایرانیان و جهانیان اقدام شود.

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به ظرفیت‌هایی که شخصیت حکیم نظامی در زمینه دیپلماسی فرهنگی ایجاد می‌کند، گفت: حکیم نظامی به عنوان فصل مشترک ایران با همسایگان و دیگر کشورهای پارسی زبان به عنوان یک نیاز مشترک و عاملی برای وحدت فرهنگی، برای ایرانیان و جهانیان اهمیت دارد. با معرفی حکیم نظامی به جهانیان، همه کسانی که به او تعلق خاطر دارند، می‌توانند اندیشه‌های او را مورد توجه قرار دهند و از حکمت، شعر و آثار او بهره‌مند شوند.

شالویی همچنین به محتواها و ایده‌های اصلی کلام نظامی اشاره کرد و ادامه داد: جانِ کلام حکیم نظامی در باب عشق، عفت و پاکدامنی است. لیلی، مجنون، شیرین و فرهاد و همه شخصیت‌هایی که در داستان‌های او آمده‌اند، دارای ارزش‌های اخلاقی و معنوی‌اند و نمادی از عفت و پاکدامنی به شمار می‌روند.

وی اضافه کرد: مقارنت یکصدمین سالگرد تأسیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با ایام بزرگداشت حکیم نظامی را به فال نیک می‌گیریم و تقارن این روزها با نیمه شعبان را هم گرامی می‌داریم. این مناسبت‌های مبارک می‌توانند آینده‌ای روشن را برای ما و جهانیان رقم بزند و جهان علم و فرهنگ را از تاریکی به روشنایی رهنمون کند. برنامه‌های هفته بزرگداشت حکیم نظامی همزمان با تهران در مراکز استان‌ها، نمایندگی‌های فرهنگی ایران در خارج از کشور و بسیاری از دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و فرهنگی ایران در جریان است. البته مراسم‌های گرامیداشت مفاخر ایران، محدود به حکیم نظامی نیست و تا سال آینده پاسداشت جهانی حکیم فردوسی را هم در دست اقدام خواهیم داشت.

خمسه نظامی؛ نمونه‌ای بی رقیب در ادبیات عاشقانه

در ادامه ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه سخنرانی کرد و گفت: زبان فارسی زبان، عرفان عشق و دوستی است و در این میان قطعاً حکیم نظامی جایگاهی کم نظیر دارد و کمتر شاعر بزرگی را می‌توان با وی قیاس کرد. خمسه نظامی در زبان فارسی و به ویژه خسرو و شیرین، لیلی و مجنون و هفت پیکر در اوج هستند و می‌توان آنها را در ادبیات فارسی نمونه‌های بی رقیب ادبیات عاشقانه دانست. این ادبیات ریشه در باورهای شخص حکیم نظامی دارد از همین روست که می‌گوید:

فلک جز عشق محرابی ندارد

جهان بی خاک عشق آبی ندارد

سخنگوی وزارت امور خارجه افزود: از نگاهی دیگر نیز می‌توان به عشق در شعر نظامی توجه کرد. نظامی عاشقی است که حب وطن دارد و از این نظر نیز کمیاب است. حکیم نظامی افزون بر ایران در افغانستان و تاجیکستان و ازبکستان و همچنین در جمهوری آذربایجان کنونی که گنجه زادگاه و آرامگاهش در آنجاست دوستداران بسیاری دارد، با وجود این، نباید از یاد ببریم که ادبیات عاشقانه نظامی در بسیاری از کشورها به ویژه در شبه قاره و همچنین در ادبیات ترکی اثرات بسیاری بر جای گذاشته است برای نمونه، در شبه قاره امیر خسرو دهلوی اشعاری سروده که بهترین نمونه‌های تقلید از خمسه نظامی گنجوی به شمارمی آید.

کنعانی ادامه داد: نظامی را به حق باید پیام آور همزیستی، صلح و دوستی و پیوندزننده ملت‌ها دانست. مروری بر آثار او به ویژه هفت پیکر ما را به یقین می‌رساند که وی با عشق است که هفت ملت و به تعبیر دقیق‌تر همه مردمان را به هم پیوند می‌زند.

حکیم نظامی؛ نماد نماد صلح پرستی و همدلی

خسرو ناظری دبیرکل سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو) سومین سخنران این آئین بود. او گفت: از انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برای رویکرد شایسته و تلاش‌ها و فعالیت‌های ارزشمندشان در جهت گرامی داشت یاد و خاطره و ارج نهادن به شخصیت‌های نمادین و دوران ساز منطقه اکو صمیمانه سپاسگزاری می‌کنم.

وی افزود: تأثیر اشعار حکیم نظامی حقاً که شگفت انگیز است. شعر نظامی و همچنین نسخ رونویسی شده از آثار وی در کنار سبکِ نگارش واقع گرایانه اش، تأثیر شگرف و یکسانی بر مردمان زادگاه مادری و مردمان سرزمین‌های دیگر داشته است. گرامیداشت شخصیت‌هایی چنین اصیل و نامور، نه تنها بر تأثیر غنیِ ادبی و هنری آنها بر میراث فرهنگی‌مان صحه می‌گذارد، بلکه توجه و علاقه ما را نسبت به شخصیت‌های فرهیخته و برجسته‌مان نیز حفظ می‌کند.

دبیرکل سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو) در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به ارزش‌های شعر در جوامع مختلف گفت: به راستی شعر حد و مرز نمی‌شناسد. شعر، انسان‌ها را به هم متصل کرده و در دل و جانشان نفوذ می‌کند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که شعرخوانی به صورت منظم می‌تواند به افزایش حس همدلی در افراد کمک نماید. شعر دعوتی است برای درک دیدگاه‌ها و تجربیات متفاوت از منظری دیگر؛ شعر با برانگیختن احساسات مانند پلی است که فاصله‌های فرهنگی، تفاوت‌های سنی، نابرابری‌های اقتصادی و سایر مسائل اجتماعی را از میان بر می‌دارد.

ناظری اضافه کرد: همکاری مشترک میان مؤسسه فرهنگی اکو و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی می‌تواند تأثیر بسزایی در ارتقا و حفاظت مشترک از میراث فرهنگی، آثارِ شاعران منطقه و سایر هنرمندان نام آور داشته باشد که همگی نماد صلح پرستی و همدلی میان مردمان منطقه ما هستند. در این راستا می‌توان با رایزنی‌های متقابل، الگویی برای همکاری مشترک میان این دو نهاد فرهنگی و برجسته طراحی کرد.

پایه گذاری خمسه نگاری در جهان

در پایان این رویداد فرهنگی و ادبی نیز مظفر محمدی رایزن فرهنگی سفارت تاجیکستان در تهران به ایراد سخن پرداخت و گفت: حکیم نظامی از بزرگ‌ترین شاعر پارسی است که خمسه نگاری را در جهان ادب پایه گذاری کرده است. حکیم نظامی در تأثیرگذاری شاعرانه، بیان الفاظ دلنشین، صور خیال سرآمد است و در این مسیر وجه شاعران و ادیبان، نویسندگان و مستشرقان را به سمت شعر و اندیشه خود جلب کرده است.

رایزن فرهنگی سفارت تاجیکستان ادامه داد: راجع به خمسه نظامی ده‌ها و بلکه صدها پژوهش ادبی صورت گرفته و بسیاری از شاعران بعدی در سبک شعری و سرایش اشعار از او تقلید کرده‌اند. به خصوص آنکه در تقلید از داستان لیلی و مجنون وی حدود ۱۴۷ داستان مشابه به رشته تحریر درآمده است.

محمدی تأکید کرد: نظامی در بیان افکار و احوال فرهنگی و اجتماعی مردمان فارسی زبان زبردست است و با آفرینش هنرهای تجسمی در شعر، مانند نقاش چیره دستی است که تأثیر خاطره انگیزی را در اذهان فارسی زبانان برجای گذاشته و شعر فارسی را به بهترین وجه ممکن به تعالی رسانده است.