میانجیگری چین میان تهران و ریاض: زنگ هشدار در واشنگتن به صدا در آمد؟

خبرگزاری رویترز در گزارشی به نقل از مقام‌های کاخ سفید نوشت که عربستان سعودی به آن‌ها اطلاع داده بود مذاکرات محرمانه‌ای در چین برای بهبود روابط با ایران برگزار خواهد شد.

روز جمعه ۱۰ مارس/ ۱۹ اسفند اعلام شد که در مذاکرات چندروزه محرمانه‌ای که در پکن و با میانجیگری چین میان عربستان و ایران برگزار شد، دو طرف توافق کردند تا روابطشان را عادی کنند و سفارتخانه‌های دو کشور هم در دو ماه آینده بازگشایی شود.

رویترز در گزارش خود نوشته است که توافق غافلگیرکننده بین ایران و عربستان سعودی برای احیای روابط دیپلماتیک، مزایایی برای ایالات متحده فراهم می‌کند، از جمله باز شدن یک مسیر احتمالی برای مهار برنامه هسته‌ای تهران و فرصتی برای تحکیم یک توافق آتش بس در یمن.

اما جنبه نگران‌کننده این توافق برای آمریکا نحوه حصول آن است. نقش چین به عنوان میانجی صلح در منطقه‌ای که ایالات متحده مدت طولانی در آن نفوذ داشته، موضوع دلپذیری برای واشنگتن نیست.

جان کربی، سخنگوی کاخ سفید روز جمعه گفت واشنگتن به صورت مستقیم در مذاکرات دخالتی نداشت ولی عربستان سعودی پیش از آن مقام‌های آمریکایی را در جریان قرار داده بود.

روابط بین ایالات متحده و چین بر سر اختلافات تجاری و حمایت از تایوان تا بالن‌های جاسوسی به شدت پرتنش است و این دو قدرت به طور فزاینده‌ای برای نفوذ در بخش‌هایی از جهان دور از مرزهای خود رقابت می‌کنند.

به نظر می‌رسد کربی دخالت چین در تحولات روز جمعه را کم اهمیت جلوه می‌دهد و می‌گوید کاخ سفید معتقد است فشارهای داخلی و خارجی، از جمله بازدارندگی مؤثر عربستان در برابر حملات ایران یا نیروهای نیابتی‌اش، در نهایت تهران را پای میز مذاکره آورد.

اما جفری فلتمن، مقام ارشد سابق ایالات متحده و سازمان ملل متحد به رویترز گفت که نقش‌آفرینی چین مهم‌ترین جنبه این توافق است.

فلتمن، یکی از همکاران موسسه بروکینگز، گفت: «این احتمالاً به طور دقیق به عنوان سیلی به دولت بایدن و به عنوان مدرکی مبنی بر اینکه چین قدرت رو به رشد است، تفسیر خواهد شد.»

این توافق در حالی صورت می‌گیرد که ایران پس از دو سال تلاش نافرجام ایالات متحده برای احیای برجام، به برنامه هسته‌ای خود سرعت می‌بخشد.

با سرکوب خشونت‌آمیز اعتراض‌های سراسری پس از قتل حکومتی مهسا امینی و تحریم‌های شدید آمریکا علیه تهران به دلیل نقض حقوق بشر، موضوع احیای برجام پیچیده‌تر هم شده است.

https://www.radiozamaneh.com/756372

برایان کاتولیس، از مؤسسه خاورمیانه، گفت که این توافق برای ایالات متحده و اسرائیل «مسیری جدید» برای احیای مذاکرات متوقف شده در مورد موضوع هسته‌ای ایران با یک شریک بالقوه در ریاض ارائه می‌دهد.

او گفت: «عربستان سعودی عمیقاً نگران برنامه هسته‌ای ایران است. اگر قرار باشد این گشایش جدید بین ایران و عربستان سعودی معنادار و تاثیرگذار باشد، باید نگرانی‌های مربوط به برنامه هسته‌ای ایران را برطرف کند – در غیر این صورت این گشایش فقط سمبولیک است.»

توافق روز جمعه همچنین حاوی بارقه‌های امید برای صلح پایدارتر در یمن است، جایی که از سال ۲۰۱۴ یک جنگ نیابتی بین عربستان سعودی و ایران به راه افتاده و این کشور را به باتلاق بدترین بحران بشری انداخته است.

در شرایط کنونی آتش‌بسی که با میانجیگری سازمان ملل که آوریل گذشته توافق شد، علی‌رغم انقضای آن در اکتبر، بدون توافق طرفین برای تمدید آن، تا حد زیادی برقرار مانده است. همین برقرار ماندن آتش‌بس نشانه‌ای از وجود مذاکرات پشت پرده میان عربستان و ایران پیش از رونمایی از نتیجه آن در روز جمعه بود.

دانیل راسل، دیپلمات ارشد آمریکا در امور شرق آسیا در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما، گفت که دخالت چین در میانجیگری برای حصول این توافق می‌تواند «پیامدهای مهمی» برای واشنگتن داشته باشد.

راسل گفت غیرعادی است که چین به تنهایی برای میانجی‌گری یک توافق دیپلماتیک در مناقشه‌ای که طرف آن نیست، اقدام کند.

«سؤال این است که آیا این رویه آینده چین در سیاست خارجی است؟ آیا سفر آتی شی جین‌پینگ به مسکو هم می‌تواند مقدمه‌ای برای میانجی‌گری چین بین روسیه و اوکراین باشد؟»

https://www.radiozamaneh.com/756222

همه این موضوعات زنگ خطر را در واشنگتن به صدا در آورده است. به همین دلیل جان کربی گفت که ایالات متحده از نزدیک رفتار پکن در خاورمیانه و جاهای دیگر را زیر نظر دارد.

او گفت: «در مورد نفوذ چین در خاورمیانه یا در آفریقا یا آمریکای لاتین، اینطور نیست که ما بی‌اطلاع باشیم. ما مطمئناً اقدامات چین را برای توسعه نفوذ و یافتن جای پا در سایر نقاط جهان که در راستای منافع خودخواهانه آن‌هاست، زیر نظر داریم.»

جان آلترمن، از مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی واشنگتن گفت: «پیام نه چندان ظریفی که چین ارسال می‌کند این است که در حالی که ایالات متحده قدرت نظامی برتر در خلیج فارس است، چین هم یک حضور دیپلماتیک قدرتمند و قابل توجه دارد که هر لحظه توسعه بیشتری می‌یابد.»