نگاهی به ابعاد مهم تخصص‌های بومی در سند آمایش خراسان جنوبی

ایسنا/خراسان جنوبی رئیس گروه آمایش، برنامه ریزی و بهره وری سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان جنوبی گفت: ابعاد مهمی از ظرفیت‌ها و تخصص در سند آمایش استان دیده شده که مبتنی بر پتانسیل‌های بومی است.

محبوبه فلاح در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: ضرورت آمایش در ادبیات توسعه پس از آن نمود پیدا کرد که توسعه صرفا اقتصادی منتهی به نابودی و تخریب محیط زیست شد.

وی افزود: از بین رفتن منابع آب و خاک و آلودگی‌های زیست محیطی، نمودهایی از توجه تک بعدی به توسعه اقتصادی است؛ در حالی‌که این منابع نیازهای اولیه انسان هستند و اگر این منابع نابود شود بقای انسان هم با مشکل مواجه است و در نتیجه نبود انسان و سایر موجودات زنده صحبت از توسعه بیهوده است.

رئیس گروه آمایش، برنامه ریزی و بهره وری سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان جنوبی بیان کرد: ما در آمایش به دنبال این هستیم که وضعیت موجود را در همه ابعاد شناسایی کنیم و با توجه به ضعف ها و نقاط قوت محورهای مهم توسعه را شناسایی کرده و در آن چارچوب حرکت کنیم.

فلاح در پاسخ به این سوال که آیا برای استان خراسان جنوبی این وضعیت، شناسایی شده و برای ابعاد آن برای  کارشناسان مشخص است، ادامه داد: این مسیر سال‌هاست که با اجرای مطالعات آمایش آغاز شده و امروز شاهد به بار نشستن ثمره تلاش خیل عظیمی از پژوهشگران و کارشناسان استان در قالب تصویب و انتشار سند ملی و استانی آمایش سرزمین هستیم؛ سندی که بایدها و نبایدهای آمایشی استان را برای ما نشان می‌دهد.

وی افزود: در سازمان مدیریت و برنامه ریزی در تلاش هستیم ابعاد مختلف مندرج در این اسناد را تا حد ممکن تبیین کنیم که همه آحاد جامعه بتوانند از آن استفاده کنند. استان خراسان جنوبی ویژگی‌هایی دارد که هم نقاط قوت و هم نقاط ضعف در مسیر توسعه به شمار می‌روند.

رئیس گروه آمایش، برنامه ریزی و بهره وری سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان جنوبی بیان کرد: به عنوان مثال خراسان جنوبی  ۹ درصد مساحت کشور را داراست و سومین استان پهناور کشور است؛ این استان نزدیک به یک درصد جمعیت کشور را دارد که نشان دهنده پراکندگی بالای جمعیت در استان است که باعث می‌شود خدمات رسانی به نقاط مختلف استان مشکل باشد.

فلاح تصریح کرد: از سوی دیگر این استان ۰.۴۸ ارزش افزوده کشور را تولید می‌کند و رتبه ۳۱ ارزش افزوده تولیدی کشور را داراست. محاسبه میانگین سهم بخش‌های عمده اقتصادی طی سالهای ۱۳۹۹-۱۳۹۰ حاکی از آن است که خدمات ۵۵ درصد، صنعت ۱۹ درصد، کشاورزی ۱۸ درصد و معدن ۴ درصد ارزش افزوده استان را دارا هستند.

وی افزود: چالش‌های استان را می‌توان از دو بُعد محیط کلان و محیط خرد بررسی کرد؛ از بُعد کلان دوری از مرکز و انزوای جغرافیایی، هم جواری با مرز پر خطر افغانستان، توزیع فضایی نامتقارن شهرهای استان، اقلیم نامناسب و از بین رفتن سرمایه های طبیعی (آب، مرتع، اراضی)، فقر و پایین بودن سطح درآمد و مهاجرت به کانون‌های شهری  از مهم ترین علل توسعه نیافتگی استان هستند.

رئیس گروه آمایش، برنامه ریزی و بهره وری سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان جنوبی بیان کرد: در محیط خرد از ابعاد محیط اقتصادی ضریب بالای ریسک و نازل بودن  امنیت سرمایه گذاری، فقر و پایین بودن سطح درآمد خانوار، گسترش ناکافی زنجیره ارزش محصولات مزیت­دار استان، سرعت پایین پیشرفت زیرساخت­‌های حمل و نقل هوایی، جاده­ای و ریلی، کمبود منابع آبی در مناطق روستایی و عشایری و بخش­های اقتصادی استان، عدم تعادل منطقه ای و نابرابری‌های اقتصادی، قاچاق سوخت و کالا و کاهش فعالیت بازارچه های مرزی اثرگذار هستند. از چالش‌های محیط اجتماعی نیز می‌توان به تغییر ساختار جمعیتی (کاهش نسبت شهرنشینی به روستانشینی، مهاجرت)،  تراکم جمعیت پایین، ضعف دسترسی به خدمات آموزشی و بهداشتی که از مهم ترین موانع توسعه هستند اشاره کرد. 

فلاح تصریح کرد: یکی از مهم ترین ظرفیت‌های استان، نیروی انسانی متخصص است. در این حوزه ما با وجود جمعیت در پنجره جمعیتی، دانشگاه‌های فعال و نیروی انسانی تحصیلکرده و متخصص و همچنین فارغ التحصیلان دانشگاهی در حوزه‌های مرتبط با علم و فناوری نظیر IT و ICT روبرو هستیم.

وی بیان کرد: به نظر می‌رسد تخصص استان در سند آمایش در این حوزه، فعالیت­‌های آموزش عالی و تحصیلات تکمیلی  و توانایی به منظور نقش­‌آفرینی به عنوان مرکز ارائه خدمات فنی و مهندسی به شرق کشور و کشور افغانستان و همچنین توسعه فعالیت‌های دانش بنیان و مبتنی بر فناوری هستند. یکی دیگر از این ظرفیت‌های مهم، حوزه معدن استان است. در این حوزه نیز ما با آماری بسیار خوبی مواجهیم، رتبه ۳ بر اساس ارزش سرمایه گذاری معادن کشور، رتبه ۸ بر اساس تعداد معادن کشور، رتبه ۶ بر اساس ارزش تولیدات، رتبه ۷ بر اساس ارزش افزوده بخش معدن، رتبه ۷ ذخائر معدنی کشور را به همراه شرایط مناسب زمین شناختی استان در تشکیل کانسارهای فلزی و غیر فلزی دارا هستیم.

رئیس گروه آمایش، برنامه ریزی و بهره وری سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان جنوبی ادامه داد: همچنین ۵۰ ماده معدنی مفید از ۶۰ نوع ماده معدنی شناخته شده در ایران در استان ما قرا ردارند. تخصص استان در سند آمایش در حوزه معدن، چند محور مهم از جمله بهره­ برداری معدنی فلزات گرانبها(طلا، مس، نقره و آهن)، بهره­ برداری معدنی فلزات نیمه گرانبها(سرب و روی)، بهره­برداری معدنی زغال سنگ، بهره­‌برداری معدنی از معادن غیرفلزی(کائولن، رس، سنگ‌های ساختمانی و بنتونیت) است. 

وی بیان کرد: تعداد ۲۳ شهرک و ناحیه صنعتی در حال بهره برداری و وجود برخی از صنایع مهم نظیر تایر، سیمان، نسوز، کاشی و سرامیک‌ کنسانتره ذغالسنگ و کک و قابلیت توسعه برخی از واحدهای فعال موجود و مزیت نسبی در تولید صنایع دستی خاص از قبیل فرش دستباف و گلیم در استان از دیگر قابلیت‌هاست؛ تخصص استان خراسان جنوبی در سند آمایش در حوزه صنعت، محورهای مهمی از جمله صنایع غذایی و آشامیدنی (فراورده‌های لبنی، تولید نشاسته و محصولات نشاسته‌ای، تولید فراورده‌های دامی، محصولات خبازی، فراوری و بسته بندی زرشک، عناب و زعفران، عرقیات، اسانس و عصاره گیاهی)، توسعه فرش و صنایع دستی، صنایع نساجی و پوشاک، صنایع تولید، عمل آوری محصولات گوشت، حفاظت از گوشت و کشتارگاه انواع دام، مجتمع ترمینال‌های ضبط پسته و صنایع تبدیلی و تکمیلی پسته و پنبه، صنایع فرآوری معدنی (کائولن، خاک صنعتی، بنتونیت، گرانیت، خاک نسوز، زغال سنگ، مس، کرومیت، فلورین، آهن، بوکسیت، گوهر سنگ، سنگ‌های ساختمانی و قیمتی)، صنایع لاستیک و پلاستیک (لاستیک رویی و تویی، روکش مجدد و بازسازی لاستیک) است.

رئیس گروه آمایش، برنامه ریزی و بهره وری سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان جنوبی بیان کرد: در حوزه مرز نیز ظرفیت‌های بسیار خوبی داریم که در سند آمایش به آن توجه ویژه شده است. ۳۳۱ کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان داریم. همچنین همکاری در ایفای نقش مفصلی کشور  در شبکه گذرراه‌های ترانزیتی منطقه ای و بین المللی در  گذرراه حمل و نقل زمینی (جنوب شرق – غرب) در پهنه شرقی کشور و گذرراه حمل و نقل زمینی (جنوب شرق – شمال شرق و شمال) و گذرراه حمل و نقل زمینی (شرق – غرب، شمال و شمال غرب) را داریم.

فلاح با اشاره به وجود ۴ بازارچه مرزی مشترک در استان، گمرک رسمی در ماهیرود و منطقه ویژه اقتصادی در بیرجند، ادامه داد: بنابراین تخصص خراسان جنوبی در سند آمایش در حوزه مرز، تجارت و امور بین الملل، می‌تواند همکاری در ایفای نقش مفصلی کشور در شبکه گذرراه‌های ترانزیتی منطقه‌ای و بین المللی در گذرراه حمل و نقل زمینی (جنوب شرق – غرب) در پهنه شرقی کشور، یکی از مراکز راهبری، تسهیل و پشتیبانی تعاملات با کشورهای همسایه و حوزه نفوذ ژئوپلتیک با تأکید بر مدیریت یکپارچه مبادی مرزی؛ تعامل با کشورهای آسیای میانه و افغانستان، پایگاه صادرات مجدد و مشوق صادراتی به کشورهای حوزه اوراسیا، ارائه خدمات خصوصی مالی- تجاری و بازاریابی با مقیاس ملی و بین المللی و خدمات بازرگانی تخصصی، ارائه خدمات لجستیک و انبارداری، خدمات تخصصی حمل و نقل و تقویت نهادهای حرفه‌ای فعال در زمینه ترانزیت کالا و خدمات پشتیبان حمل و نقل، توسعه زیرساخت‌ها و توانمندی‌های ارائه خدمات علمی، آموزشی و درمانی به شهروندان کشورهای همسایه در شهرمنطقه‌های استان‌های مرزی، صدور خدمات فنی-مهندسی به کشورهای جهان با تأکید بر مشارکت بخش خصوصی  و همچنین تحول در کارکرد مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور به قطب پردازش صادرات و جذب سرمایه، علم و فناوری و نقش‌آفرینی در اقتصاد ملی، منطقه‌ای و بین المللی باشد. 

وی افزود: در حوزه گردشگری، استان با توجه به وجود نعمت کویر لوت، وجود بیش از ۳۵۰۰ محوطه و اثر تاریخی شناسایی شده در استان، پنج اثر ثبت شده جهانی و ۹۷۳ اثر ثبت شده در فهرست آثار ملی کشور، وجود ۱۳ روستای هدف گردشگری،  ۱۰ منطقه نمونه گردشگری،  وجود مجتمع‌های آب درمانی و موزه‌های فعال و بیش از  ۸۰ رشته صنایع دستی بسیار پر اهمیت است. تخصص خراسان جنوبی  در سند آمایش در حوزه گردشگری نیز محورهای مهمی مانند توسعه گردشگری کویری با تأکید بر نجوم، مسابقات رالی و ورزش‌های بومی و محلی، گردشگری روستایی و عشایری و همچنین گردشگری طبیعی و ژئوتورییسم است. 

رئیس گروه آمایش، برنامه ریزی و بهره وری سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان جنوبی ادامه داد: در حوزه کشاورزی نیز رتبه اول تولید زرشک، رتبه اول تولید عناب، رتبه دوم تولید زعفران، مزیت در تولید گیاهان دارویی، محصولات باغی و گلخانه ای، شتر، زیتون، و خرما را داریم. تخصص استان در سند آمایش در حوزه کشاورزی مواردی از جمله تجاری سازی و برندسازی محصولات کشاورزی ویژه (صادراتی و ارزش افزوده بالا) با تأکید بر تولید زعفران، زرشک و عناب، تولید انار، خرما و زیتون، انگور، انجیر و سنجد، گل محمدی، پسته، ارزن و گاورس، کنجد، تولید سبزیجات و خاکشیر در قلمروها و زون‌های تعیین شده در سند و همچنین ساماندهی و توسعه زنجیره ارزش و تأمین محصولات دام و طیور، ایجاد و توسعه زنجیره ارزش شتر در مناطق کویری خواهد بود. 

فلاح بیان کرد: با توجه به اینکه ما در بخش عمده‌ای از استان قابلیت تولید انرژی‌های تجدید پذیر را داریم، در سند آمایش تخصص تولید انرژی بادی، خورشیدی و زمین گرمایی را نیز مد نظر قرار داده‌ایم. 

وی افزود: محورهای مهم توسعه استان از منظر آمایش، گسترش کمی و کیفی آموزش عالی و گسترش خطوط ترانزیت (جاده‌ای، ریلی، هوایی) خواهند بود. از سوی دیگر، گسترش شناسایی و بهره برداری از منابع معدنی فلزی و غیر فلزی با صیانت از محیط زیست، افزایش نقش ICT در کارآفرینی و همچنین گسترش صنایع دستی بومی استان از جمله محورهای مورد توجه هستند. در کنار این، مقولات مهمی مانند تولید انرژی‌های نو و تجدید پذیر خورشیدی، بادی و زمین گرمایی، ایجاد صنایع فرآوری و تبدیلی مواد خام کشاورزی و معدنی و نیز ایجاد و توسعه زیرساخت‌های گردشگری را نیز می‌توان از محورهای مهم توسعه استان از منظر آمایش بیان کرد. 
 

انتهای پیام