ملاقه‌زنی آئینی در آخرین چهارشنبه سال که دیگر از آن خبری نیست

ایسنا/خراسان رضوی  یکی از سنت‌های ایرانی که در آستانه بهار انجام می‌شود برپایی مراسم چهارشنبه‌سوری و ملاقه‌زنی یا قاشق‌زنی است که در شهرهای خراسان رضوی همانند سایر نقاط دیگر کشورمان در غروب آخرین سه‌شنبه سال برگزار می‌شود.

آیین چهارشنبه‌سوری در سال‌های اخیر با آتش افروزی‌های ترقه‌ای و فشفشه‌ای دیگر رنگ و لعاب جشنی ساده و شادمانه را ندارد و آئین ملاقه‌ زنی یا قاشق زنی هم از رونق افتاده است.

یک پژوهشگر آیین‌های بومی در خراسان رضوی به ایسنا گفت: نوروز در شهرهای مختلف این خطه از کشور پهناور ایران با رسم و رسوم و آئین‌های خاصی همراه بوده و هست از خانه‌تکانی و زدودن گرد و غبار از خانه‌ها گرفته تا شستن همه ناپاکی‌ها و پختن خوردنی‌های خوشمزه و انواع شیرینی‌ها و نان‌های خانگی که انجام آنها، نه از روی اجبار که با میل و اشتیاق است.

لیلی قرایی خاطرنشان کرد: این آئین‌ها با چنان میل و اشتیاقی برگزار می‌شود که انگار قرار است اتفاق تازه‌ای سرشار از نشاط و شادابی برای همه رقم بخورد.

وی اظهار کرد: یکی از این آیین‌ها که پیش از فرارسیدن سال نو با شور و حال خاصی برگزار می‌شود رسم چهارشنبه‌سوری و ملاقه زنی است. مردم در کنار اینکه داخل کوچه‌ها، میدان‌ها و تعدادی از خانه‌ها آتشی کوچک می‌افروزند و از روی آن می‌پرند، با هر پرش شعری را می‌خوانند.

این پژوهشگر آیین‌های بومی در خراسان رضوی اظهار کرد: آنها باور داشتند با این کار، پلیدی و نحوست و بدبختی را از خود دور می‌کنند. در بسیاری از شهرهای خراسان رضوی این اشعار هنگام پریدن از روی آتش بدین گونه خوانده می‌شود؛

سرخی تو از من، زردی من از تو

گرمی تو از من، سردی من از تو

و یا در بعضی از روستاها در حین پریدن از روی آتش می‌خوانند؛

آلا بدر، بلا بدر دزد و حیض از دها بدر

و بدین طریق آل‌ها و دزدها و بلاها را از ده خود دور می‌کنند و در پایان این مراسم، مردم آتش را خاموش کرده و به خانه‌ خود بر می‌گشتند.

                                                                              

قرایی گفت: هرچند این رسم (آتش روشن کردن) در شب چهارشنبه آخر سال کمرنگ شده است اما هنوز هم در بعضی مناطق از جمله به صورت پراکنده در کاشمر و تعدادی از روستاهای آن برگزار می‌شود.

 وی با اشاره به اینکه یکی دیگر از مراسم چهارشنبه آخر سال کوزه شکستن بود که به تعداد افراد خانواده کوزه ‌خریداری می‌کردند و شب چهارشنبه‌سوری آن را می‌شکستند تا قضا و بلا از خانه بیرون برود، گفت: ملاقه زنی از دیگر مراسم شب چهارشنبه آخر سال است که عده‌ای چادر به سر می‌کرده و بر در خانه‌ها می‌رفتند و از اهل خانه تخم‌مرغ، نخود، کشمش و... می‌گرفتند.

قرایی ابراز کرد: برای برپای مراسم ملاقه زنی در شب چهارشنبه آخر سال، عده‌ای از جوانان برای جمع‌آوری خوراکی روی خود را می‌پوشاندند و با یک ملاقه به در خانه همسایگان خود رفته و با ملاقه بر در می‌زدند، کسی که در را باز می‌کرد و ملاقه زن را می‌دید مقداری خوراکی در ملاقه او می‌گذاشت و به همین روش خوراکی‌های بسیاری جمع می‌کردند و بعد با یکدیگر تقسیم کرده و به خوردن آنها مشغول می‌شدند.

وی افزود: البته گاهی اوقات در خانواده‌ای که مریض داشتند یکی از زنان خانواده اول شب چادر رختخوابی به سر می‌کرد و به نیت شفای مریض یک ملاقه به دست می‌گرفت و به در خانه همسایه‌ها می‌رفت و بدون اینکه حرفی بزند چهار مرتبه در می‌کوبید، صاحب‌خانه ملاقه را می‌گرفت و مقداری خوراکی داخل آن ریخته برای زن می‌آورد و آن خوراکی را به منزل می‌برد و به مریض می‌خوراند زیرا این اعتقاد وجود داشت که مریض بدین وسیله شفا خواهد یافت که البته این آئین و رسم قدیمی از رونق افتاده و دیگر برگزار نمی‌شود.

این پژوهشگر آئین‌های بومی افزود: محوری‌ترین مراسم در شب چهارشنبه‌سوری از آتش پریدن بوده که همه مردم در آخرین چهارشنبه سال از روی آتش می‌پریدند و این مراسم آئینی به منزله سپردن زردی، بیماری، گناه و زشتی‌ها به آتش و گرفتن سرخی، سلامت و خوبی و زیبایی از آتش بوده است.

وی تصریح کرد: آتش‌بازی و جشن چهارشنبه‌سوری از قرن‌ها پیش بین ایرانیان باب بوده و یکی از اعیاد مهم ملی محسوب می‌شده که هنوز برجا مانده است، اما کاش به جای استفاده از فشفشه‌های مدرن وارداتی که نه گرمابخش و نه شادی‌آفرین است و بر استرس و اضطراب خانواده‌ها از حوادث و آتش‌افروزی‌های نامعقول این روزها به بهانه سرور و شادی چهارشنبه‌سوری می‌افزاید به همان خرده آتش بازی‌ها و برپایی جشن چهارشنبه‌سوری و اجرای آیین‌هایی از جمله قاشق زنی که پیش‌ترها با رونق بیشتری برگزار می‌شد اکتفا می‌کردیم و آنها را به فراموشی نمی‌سپردیم.

انتهای پیام