سوالات متداول در خصوص اولین ابزار ارزی بازار سرمایه

به گزارش ایرنا از سازمان بورس، گواهی سپرده نفت خام، یک دارایی جدید در نظام اقتصادی ایران برای فعالان بخش خصوصی است که در بورس انرژی عرضه و معامله می‌شود.

هر گواهی معادل یک بشکه نفت خام است و دارنده‌ی آن می‌تواند این گواهی را به شرکت ملی نفت ایران تحویل دهد و در ازای آن، نفت خام دریافت کند و یا آنکه این گواهی را به دیگران بفروشد.

همچنین در صورتی که دارنده این گواهی تمایل داشته باشد، می‌تواند نفت خام را به صورت فیزیکی دریافت کند.

چه میزان از نفت و گاز تولیدی کشور به صورت گواهی سپرده در بورس انرژی عرضه می‌شود؟

۳۶ میلیون بشکه نفت خام و ۳۶ میلیون بشکه میعانات گازی. یعنی کمتر از ۵ درصد از تولید نفت و میعانات گازی کشور در طول یکسال؛ و این مقدار بسیار اندکی از تولید و فروش نفت خام است.

چه کسانی می‌توانند گواهی نفت خام و میعانات گازی خرید و فروش کنند؟

در مرحله اول و به دلیل ریسک‌های بازار نفت، افراد حقیقی نمی‌توانند گواهی سپرده نفت خام بخرند؛ به عبارت دیگر در مرحله اول این طرح، مردم نمی‌توانند در این طرح شرکت کنند و فقط فعالان اقتصادی حقوقی (شرکت‌ها، نهادها، و ...) دارای کد بورسی می‌توانند اقدام به معامله این گواهی در بورس انرژی کنند.

چه زمانی افراد حقیقی و مردم می‌توانند گواهی سپرده نفت خام و میعانات گازی خرید و فروش کنند؟

در مرحله دوم این طرح، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سبدگردان‌ها می‌توانند اقدام به معامله گواهی سپرده نفت خام و میعانات گازی کنند؛ بنابراین مردم نیز به صورت غیرمستقیم می‌توانند در این طرح مشارکت کنند؛ اما زمان اجرای مرحله دوم طرح از هم‌اکنون مشخص نیست.

هر فرد حقوقی و حقیقی چه میزان می‌تواند نفت خام خریداری کند؟

افراد حقیقی در مرحله اول نمی‌توانند در این طرح مشارکت کنند؛ اما افراد حقوقی حداقل باید ۱۰۰۰ بشکه نفت خام (۱۰۰۰ گواهی سپرده نفت خام) خریداری کنند. دوره اجرای این طرح ۳۶ ماه است و هزینه انبارداری آن تا ۱۸ ماه صفر است؛ اما پس از آن باید هزینه انبارداری توسط صاحب گواهی پرداخت شود.

همچنین در صورتی که دارنده این گواهی تمایل داشته باشد، میتواند نفت خام را به صورت فیزیکی دریافت کند.

مهترین مزایای گواهی سپرده میعانات گازی چیست؟

قابل معامله برای صادرات بین‌الملل
تضمین سرمایه گذار خارجی و تسهیل سرمایه‌گذاری خارجی
ابزار تهاتر
کشف منصفانه قیمت
امکان تضمین و توثیق
اولویت در تحویل نسبت به خریداران خارج از بورس
قابلیت غلطاندن به دوره بعدی یا Roll Over
شفافیت
معافیت مالیاتی
خرید و فروش بر خط

آیا انتشار این اوراق فشاری به بازار سرمایه وارد نمی‌کند؟

در این مرحله چون کف تضمین‌شده قیمتی مشخص نمی‌شود، جذابیت بالایی برای عموم مردم در مرحله اول ندارد و به بازار سرمایه و بازار ارز هم فشاری وارد نمی‌کند. اما برای اینکه ریسک خریداران قابل مدیریت باشد، امکان پوشش ریسک برای این خریداران وجود خواهد داشت.

همچنین در صورت جذابیت زیاد این بازار، می‌توان سازوکارهایی همچون تخفیف قابل توجه در تبدیل این اوراق به سهام ارائه نمود تا مجدد سرمایه خارج شده از بازار سهام به این بازار برگردد.

آیا گواهی سپرده نفت خام ابزاری برای تأمین مالی است؟

هدف اصلی طراحان این اوراق، ارائه طبقه جدید دارایی جهت سرمایه‌گذاری و گسترش بازار فیزیکی نفتی است؛ اما تأمین مالی صرفا یک کارکرد فرعی برای این ابزار است.

در واقع گواهی سپرده نفت خام جزو اوراق بهادار محسوب شده و دیگر کارکردهای فرعی آن شامل پرداخت بدهی‌ها، ارائه ضمانت نامه‌ها و توثیق است.

آیا گواهی سپرده نفت خام دارای سود تضمینی و هزینه تأمین مالی است؟

خیر، چون گواهی سپرده نفت خام اوراق بدهی نیست و از نوع اوراق بهادار است پس دارای سود تضمینی و هزینه تامین مالی نیست.

گواهی سپرده نفت خام چقدر کارمزد دارد؟

مثل همه انواع گواهی‌های سپرده کالایی، گواهی سپرده نفت خام نیز دارای کارمزد قانونی و متعارفی است که به تصویب هیئت‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار رسیده و دارای سقف مشخصی است.

فرق گواهی سپرده نفت خام با اوراق سلف نفتی چیست؟

برخلاف اوراق سلف نفتی، گواهی سپرده نفت خام اوراق تامین مالی نیست. گواهی سپرده نفت خام روشی برای فروش نفت است. یعنی در این روش فرایند تحویل کالا اتفاق می‌افتد.

این در حالی است که آن دسته از ابزارهای مالی همچون سلف که از نوع اوراق بدهی هستند، لزوما به تحویل کالا نمی‌انجامند.

به عنوان مثال هیچ‌کدام از قراردادهای سلف موازی استاندارد تا امروز منجر به تحویل نشده‌اند و تماما با پرداخت حداکثر سود، منجر به تسویه نقدی شده‌اند.

اوراق سلف هم‌زمان دارای اختیار معامله هستند و دارندگان اوراق در صورت متضرر شدن بابت افت قیمت نفت می‌توانند با سود فروش از معامله خارج شوند. قابلیت راه‌اندازی بازار قراردادهای آتی نفت خام به پشتوانه گواهی سپرده نفت وجود دارد.

خریداران گواهی سپرده نفت خام همه اشخاص حقوقی می‌توانند باشند. گواهی سپرده نفت خام فاقد سود ثابت تضمینی است.

درآمد حاصل از فروش این گواهی‌ها چگونه و کجا هزینه خواهد شد؟

تمامی وجوه حاصل از فروش گواهی سپرده نفت خام به حساب شرکت ملی نفت واریز می‌شود و مطابق عملیات رایج واحد مالی شرکت ملی نفت ایران تسهیم خواهد شد.

سفارش‌گیری و قیمت‌گذاری این گواهی به‌صورت ارزی بوده و تسویه وجه آن به‌صورت ریالی خواهد بود.

تسویه حساب به چه صورت است؟

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، عملیات پایاپای گواهی سپرده حامل‌های انرژی و تسویه وجوه ناشی از معاملات و انتقال مالکیت گواهی سپرده حامل‌های انرژی را بر عهده دارد. روز تسویه برای معاملات گواهی سپرده حامل‌های انرژی دو روز کاری پس از انجام معامله (۲+T) خواهد بود.

هزینه‌های انبارداری نفتی که پشتوانه گواهی سپرده نفت خام قرار می‌گیرد برعهده کیست و چقدر است؟

هزینه انبارداری برای طول دوره معاملاتی ۳۶ ماهه برابر با ۲% ارزش روز گواهی می‌باشد. خرید و فروش گواهی طی بازه زمانی ۱۸ ماهه نخست، معاف از پرداخت هزینه انبارداری است.

در صورت خرید گواهی در بازه زمانی ۱۸ ماهه نخست (و یا در بازه زمانی ۱۸ ماهه دوم) و فروش در بازه زمانی ۱۸ ماهه دوم، مشمول هزینه انبارداری به میزان مدت زمان مالکیت بر گواهی تقسیم بر طول دوره ۳۶
ماهه(معادل ۱۰۹۵ روز)، ضرب در ۲% ارزش روز اوراق خواهد شد.

X= خرید در بازه زمانی ۱۸ ماهه نخست ( یا بازه زمانی ۱۸ ماهه دوم) و فروش در بازه زمانی ۱۸ ماهه دوم
Z= طول دوره معاملاتی برابر با ۳۶ ماه(معادل ۱۰۹۵ روز).
N= ۲% ارزش اوراق
هزینه انبارداری= [X / Z]*N

آیا برای کاهش ریسکی که از نوسانات قیمت جهانی نفت متوجه معامله‌گران می‌شود، تدبیری صورت گرفته است؟

بله، برای قیمت‌ها از بازارگردان استفاده خواهد شد.
همچنین قرار است در مراحل بعدی صندوق‌های کالایی حامل‌های انرژی برای گواهی سپرده نفت خام راه‌اندازی شود. این صندوق‌ها واسطه‌ای هستند برای کاهش ریسک معاملات خواهند شد.

در موعد سررسید تحویل، تکلیف گواهی‌های سپرده نفت خام باقی‌مانده در دست اشخاص چه می‌شود؟
آن میزان از گواهی‌های سپرده نفت خام باقی‌مانده در دست اشخاص که تعدادشان به حد نصاب تحویل نرسیده است، پس از پایان اعتبارشان با کسر هزینه‌های مربوط‌به غلطاندن (Roll Over) آن‌ها به یک نماد جدید تمدید خواهند شد.

دوره معاملاتی گواهی سپرده نفت خام چقدر است؟

دوره معاملاتی این اوراق ۳۶ ماه پس از اولین روز عرضه در بورس انرژی خواهد بود.

معاملات گواهی سپرده نفت خام ریالی است یا دلاری؟

محاسبه قیمت گواهی سپرده نفت خام سبک به‌صورت ارزی و تسویه آن به‌صورت ریالی انجام می‌شود.

آیا گواهی سپرده نفت خام تعهدی برای دولت‌های بعدی ایجاد می‌کند؟

خیر، با توجه به‌اینکه گواهی سپرده نفت خام منجر به تحویل ۱۰۰ درصدی نفت خام می‌شود، هزینه جدیدی برای دولت ایجاد نمی‌کند و تعهدی برای دولت بعدی نیز به وجود نمی‌آورد.

سرمایه‌گذار خارجی چگونه می‌تواند از گواهی سپرده نفت خام استفاده کند؟

خرید گواهی برای اشخاص داخلی و خارجی دارای کد معاملاتی مجاز است.