قهوه چگونه کشف و تولید شد؟

واژه قهوه ترجمه عربی کلمه کفا یا کافا است که در اصل نام منطقه و شهری در جنوب غربی اتیوپی است که گیاه قهوه نخستین بار در آنجا کشف شد. با این حال در واقع هنوز هیچکس به طور یقین درباره چگونگی و زمان دقیق کشف قهوه چیزی نمی‌داند، اما داستان‌ها و افسانه‌های زیادی در رابطه با این موضوع وجود دارد.

در افسانه‌ها آمده که زادگاه اولیه دانه قهوه کشور اتیوپی است. در این افسانه آمده که برای اولین بار چوپانی به نام کالدی (Kaldi) راز انرژی نهفته در دانه‌های قهوه را کشف کرد. وی که گله بزی داشت، هنگام چرای دام‌هایش متوجه شد که بز‌ها پس از خوردن دانه‌های لوبیایی شکل درختی خاص، چنان پر انرژی شدند که از سر و کله هم بالا می‌رفتند و تمام شب را نخوابیدند!

کالدی یافته‌های خود را با راهب صومعه محلی در میان گذاشت. سپس راهب با دانه‌ها نوشیدنی درست کرد و متوجه شد که این نوشیدنی او را در ساعات طولانی عبادت شبانه هوشیار نگه می‌دارد. راهب کشف خود را به دیگر راهبان صومعه نیز اطلاع داد و به این ترتیب، دانش در مورد دانه‌های انرژی‌زای قهوه گسترش پیدا کرد.

همان‌طور که اخبار به سمت مشرق زمین می‌رسید، قهوه نیز از این نقطه یعنی اتیوپی به شبه جزیره عربستان رسید و از آن پس بود که دانه قهوه سفر دور دنیای خود را آغاز کرد و به سراسر جهان صادر شد و سرانجام به یک نوشیدنی جهانی تبدیل شد.

سفر قهوه به شبه جزیره عربستان

پس از ورود قهوه به عربستان، کشت و تجارت آن در این شبه جزیره آغاز شده بود. در قرن پانزدهم، قهوه ابتدا در منطقه یمن و سپس در کل عربستان پرورش داده شد و در قرن شانزدهم در ایران، مصر، سوریه و ترکیه نیز شناخته شد.

قهوه نه تنها در خانه‌ها، بلکه در بسیاری از مکان‌ها که به نام قهوه‌خانه راه اندازی شده بودند، در اختیار عموم قرار می‌گرفت و طولی نکشید که در تمام شهر‌های مشرق زمین این قهوه‌خانه‌ها دایر شدند تا همه مردم از نوشیدن قهوه لذت ببرند. محبوبیت قهوه‌خانه‌ها بی‌نظیر بود به طوری که مردم برای انواع فعالیت‌های اجتماعی به این مکان‌ها رفت و آمد می‌کردند. مشتریان نه تنها قهوه می‌نوشیدند و با هم گفتگو می‌کردند بلکه به موسیقی گوش می‌دادند، نمایش می‌دیدند، شطرنج بازی می‌کردند و در جریان اخبار روز قرار می‌گرفتند و اینگونه بود که قهوه‌خانه‌ها به سرعت تبدیل به مراکز مهمی برای تبادل اطلاعات شدند که اغلب از آن‌ها به عنوان «مکتب خردمندان» یاد می‌شد.

اینچنین بود که این نوع از قهوه به “قهوه عربیکا“ یا “شراب عربی“ معروف شد، چرا که با ظهور اسلام در کشور‌های مسلمان، نوشیدن شراب ممنوع شد و قهوه توانست جایگاه ویژه‌ای در بین مردمان این کشور‌ها پیدا کند.

هر ساله با بازدید هزاران زائر از شهر مقدش مکه، که از سراسر جهان می‌آمدند، این شراب عربی یا همان قهوه عربیکا بیشتر شناخته شد و راه برای جهانی شدن آن هموارتر شد.

باید در اینجا به این موضوع نیز اشاره کرد که قهوه عربیکا از درختان اصلی قهوه کشف شده در اتیوپی نشأت می‌گیرد. این درختان قهوه‌ای خوب، ملایم و معطر تولید می‌کنند و تقریباً ۷۰ درصد از تولید قهوه در جهان به این نوع از قهوه اختصاص دارد. همچنین در بازار جهانی، قهوه عربیکا بالاترین قیمت را در بین انواع قهوه‌ها دارا است.

قهوه به اروپا می‌آید

در ابتدا، اعراب سعی کردند انحصار تجارت قهوه را حفظ کنند. به همین منظور دانه‌های قهوه را که قرار بود صادر شود می‌جوشاندند یا خشک می‌کردند تا از جوانه زدن بذر‌ها جلوگیری شود. با این حال، تلاش آن‌ها ناموفق بود چرا که قاچاقچیان توانستند بذر‌هایی را که سالم مانده بودند از منطقه برده و در جا‌های دیگر کشت کنند. سپس قهوه در تجارت با بازرگانان ونیزی مبادله شد و آن‌ها نیز به نوبه خود آن را به بازار اروپا معرفی کردند و اینگونه بود که قهوه در قرن هفدهم راه خود را به اروپا باز کرد و در سراسر این قاره محبوب شد.

در بدو ورود قهوه به اروپا، بعضی از مردم با شک یا ترس به این نوشیدنی جدید واکنش نشان دادند و آن را “اختراع تلخ شیطان” نامیدند! همچنین روحانی‌های محلی، زمانی که قهوه در سال ۱۶۱۵ به ونیز رسید آن را ممنوع کردند. مشکل به حدی بود که از پاپ کلمنت هشتم خواسته شد که مداخله کند. او تصمیم گرفت تا قبل از تصمیم گیری، خود این نوشیدنی را بچشد و نوشیدنی را چنان رضایت بخش یافت که آن را تایید کرد و در سال ۱۶۴۵ اولین قهوه‌خانه در ونیز افتتاح شد.

با وجود تمام این بحث‌ها و مشکلات، قهوه‌خانه‌ها به سرعت به مراکز فعالیت اجتماعی و ارتباطات در شهر‌های بزرگ کشورهایی، چون انگلستان، اتریش، فرانسه، آلمان و هلند تبدیل شدند. در انگلستان مکان‌هایی موسوم به «دانشگاه‌های پنی» به وجود آمدند، به این دلیل که مردم می‌توانستند به قیمت یک پنی، یک فنجان قهوه خریده و در گفتگوی هیجان‌انگیز شرکت کنند!

دیری نگذشت که قهوه توانست چنان محبوبیتی پیدا کند که جایگزین نوشیدنی‌های رایج صبحانه در آن زمان شود. کسانی که به جای الکل، قهوه می‌نوشیدند، روز را با هوشیاری و انرژی بیشتری شروع می‌کردند و جای تعجب نبود که کیفیت کارشان نیز تا حد زیادی بهبود می‌یافت.

ورود قهوه به ایالات متحده آمریکا

در اواسط دهه ۱۶۰۰ میلادی، قهوه به شهر نیو‌آمستردام رسید؛ شهری که بعد‌ها توسط بریتانیایی‌ها نیویورک نامیده شد. پس از آن، اگرچه تعداد قهوه‌خانه‌ها به سرعت زیاد شدند، اما تا سال ۱۷۷۳ همچنان چای نوشیدنی محبوب مردم آمریکا بود. اما چندی بعد، مستعمره نشینان برعلیه مالیات سنگین بر چای که توسط پادشاه جورج سوم تحمیل شده بود شورش کردند. پس از این شورش، آمریکایی‌ها ترجیح دادند تا به جای چای، قهوه بنوشند و این سرآغاز محبوب شدن قهوه در آمریکا بود.

گسترش مزارع قهوه در سراسر جهان

با گسترش تقاضا برای این نوشیدنی، رقابت شدیدی برای کشت قهوه در خارج از عربستان به وجود آمد.

هلندی‌ها نیز در نیمه دوم قرن هفدهم اقدام به کاشت نهال قهوه کردند. اما اولین تلاش آن‌ها برای کاشت قهوه در هند شکست خورد. سرانجام تلاش‌های آن‌ها در باتاویا، در جزیره جاوه در اندونزی کنونی به ثمر نشست. گیاهان رشد کردند و به زودی هلندی‌ها تجارت رو به رشد قهوه را در پیش گرفتند. آن‌ها سپس کشت درختان قهوه را به جزایر سوماترا و سلبس گسترش دادند.

ورود قهوه به قاره آمریکا

در سال ۱۷۱۴، شهردار آمستردام یک گیاه جوان قهوه را به لویی چهاردهم پادشاه فرانسه هدیه داد. پادشاه دستور داد آن را در باغ گیاه شناسی سلطنتی پاریس بکارند. در سال ۱۷۲۳، یک افسر جوان نیروی دریایی به نام گابریل دو کلیو، یک نهال از گیاه پادشاه به دست آورد. با وجود یک سفر پر خطر، با آب و هوای وحشتناک، فرد خرابکاری که سعی کرد نهال را از بین ببرد و حمله دزدان دریایی، سرانجام او موفق شد تا این نهال را به سلامت به مارتنیک (جزیره‌ای در دریای کارائیب) منتقل کند.

پس از کاشت، این نهال نه تنها رشد کرد، بلکه منشأ رویش بیش از ۱۸ میلیون درخت قهوه در جزیره مارتنیک در ۵۰ سال آینده شد. حتی باورنکردنی‌تر از آن این است که این نهال، والد تمام درختان قهوه در سراسر کارائیب جنوب و آمریکای مرکزی بوده است.

اما قهوه معروف برزیلی، مدیون فرانسیسکو است که توسط امپراتور برای تهیه نهال قهوه به گویان فرانسه فرستاده شد. فرانسوی‌ها حاضر به همکاری نشدند، اما همسر فرماندار فرانسوی قبل از رفتن فرانسیسکو یک دسته گل بزرگ به او هدیه داد و این در حالی بود که نهال قهوه‌ای را در داخل آن پنهان کرده بود و این سرآغاز صنعت میلیارد‌ها دلاری شد که امروزه در جریان است.

اما سفر پرماجرای قهوه به همین جا ختم نمی‌شود. مبلغان و مسافران، بازرگانان و مستعمره‌نشینان به حمل دانه‌های قهوه به سرزمین‌های جدید ادامه دادند و درختان قهوه در سراسر جهان کاشته شدند. مزارع باشکوه در جنگل‌های استوایی و در ارتفاعات ناهموار کوهستانی ایجاد شد. برخی از درختان شکوفا شدند و محصول دادند، در حالی که برخی دیگر عمر کوتاهی داشتند. کشور‌های جدیدی بر پایه اقتصاد قهوه تأسیس شدند و ثروت بسیاری از تجارت قهوه به دست آمد.

در پایان قرن هجدهم قهوه به یکی از سودآورترین محصولات صادراتی جهان تبدیل شد. به طوری که اکنون پس از نفت خام، قهوه بیشترین تقاضا را در جهان دارا است؛ و اینگونه بود که قهوه، این دانه تیره رنگ و به ظاهر کوچک مسیر زیادی را در سراسر جهان پیمود و توانست انقلابی را در صنعت نوشیدنی‌ها به وجود آورد.

آیا شما هم جزو آن دسته افرادی هستید که هنوز این نوشیدنی پر انرژی را امتحان نکرده‌اید؟ پس دست به کار شوید و این فرصت را از دست ندهید. چرا که این نوشیدنی فوق‌العاده با عطر و طعم بی‌نظیرش، شادابی و انرژی دوباره را برایتان به ارمغان خواهد آورد.

امید است این مقاله از دیجی رو نیز توانسته باشد مورد توجه شما کاربران عزیز قرار بگیرد. لطفا با نظرات خود ما را در ارائه هر چه بهتر مطالب یاری نمایید.

منبع: دیجیاتو

باشگاه خبرنگاران جوان وب‌گردی وبگردی