دولت ناکارآمدیش را اصلاح نکرده، به فکر تصاحب مجلس آینده است / دوسوم این نمایندگان در مجلس آینده نخواهند بود/برخی نمایندگان فعلی از مردم عذرخواهی کنند

جواد مرشدی: سال ۱۴۰۱هم با همه فراز و نشیب‌های سیاسی و اجتماعی به‌پایان رسید، سالی‌که در آن مجلس انقلابی هم منتقد دولت شد و بیشتر آن ۲۰۰ نماینده‌هایی که با امضاء طوماری رئیسی را برای انتخابات ریاست جمهوری فراخواندند، با عملکرد بد دولت اظهار ندامت کردند که البته نمی‌توان از عملکرد بد نمایندگان خصوصا در استیضاح‌ها نیز چشم‌پوشی کرد. برخی اصول‌گرایان هم که دیگر طاقت‌شان سر آمده به‌تازگی لب به اعتراض گشوده‌اند و منتقد دولت سیزدهم شده‌اند. در چنین شرایطی دولت و مجلس به استقبال سال نو می‌روند، سالی‌که در آن دو انتخابات را تجربه خواهند کرد، مجلس خبرگان و مجلس شورای اسلامی. در این بین نیروهای سیاسی و احزاب هم بیکار نخواهند نشست و به‌طور قطع با لیست‌های انتخاباتی وارد کارزار خواهند شد.آن‌گونه که بنا بر شنیده‌ها برخی چهره‌های سطح اول دولت و یکی از نمایندگان مجلس مبادرت به ایجاد تشکل های سیاسی نمودند.

این‌که چشم‌انداز و آرایش احزاب و نیروهای سیاسی در سال آینده چگونه خواهد بود، موضوعی اساسی است که با رئیس کمیته مطالعات و تحقیقات خانه احزاب ایران در میان گذاشتیم. گفت‌و گوی «خبرآنلاین» با مهدی عرب صادق را بخوانید:

پاییز امسال را با ناآرامی‌ها و اعتراضات آغاز کردیم، نقش احزاب را در پایان دادن به این قائله چگونه ارزیابی می‌کنید؟

سالی که گذشت پر از حوادث سیاسی و امنیتی در کشور بود که تدبیر، سعه صدر و هوشمندی نظام، توطئه‌های طراحی شده را خنثی کرد. به‌هرحال دشمن تمام برنامه‌های خود را از طریق ناامیدسازی مردم پیش می‌برد، البته عده‌ای در داخل چون نقد به خود را نمی‌پذیرند، حتی انتقاد منصفانه را ناامیدسازی جامعه می‌خوانند که این غیر منصفانه و فرار از پاسخ‌گویی است. این‌که در جامعه گرانی وجود دارد و تورم و روحیه دلالی رواج یافته، ناامیدی و حس ناامنی اقتصادی مردم است که مجلس و دولت باید اعتماد مردم را بازیابند و گرنه هر شعار و وعده‌ و ادعایی عین طنز تلخ اجتماعی در جامعه تلقی می‌شود. این‌که دشمن می‌تواند به‌راحتی بر موج خواسته‌های مردمی و اعتراضات مدنی آن‌ها سوار شود و از خلاء‌های اجتماعی برای دشمنی خود بهره برد، نشان می‌دهد احزاب و دانشگاه‌ها رسالت اصلی خود را انجام ندادند. احزاب باید حلقه وصل حاکمیت و مردم می‌بودند نه بنگاه لابی‌گری و شعارسازی و همین‌طور دانشگاه‌ها که بحث مفصل دارد و قبلا بدان پرداخته‌ام. احزاب باید مبتنی بر محور خدامحوری، رویکرد مردمی و عقلانی اتخاذ کنند، نه این‌که عده‌ای قدرت طلب دور هم جمع شوند تا به‌قدرت و حکومت برسند و وقتی هم به‌قدرت رسیدند، نزدیکان و همراهان خودشان را در آن تشکیلات، به قدرت برسانند. اینجاست که تناقض‌ها و نارضایتی‌ها شکل می‌گیرد. جامعه اسلامی امت واحد است ولی جامعه تک‌حزبی نیست، آن‌طور که شهید بهشتی چند روز قبل از شهادت خود در حزب جمهوری فرمود: تشکل نباید "اله" شود، یعنی بت شود و بت پرستی در تشکل رایج گردد و نباید "لهو" یعنی بازیچه و ابزار سرگرمی افراد باشد و نباید "لغو"، یعنی فایده قابل توجهی نداشته باشد.

سوال بنده در مورد عملکرد احزاب است، ضمن این‌که ما در سال آینده دو انتخابات داریم به‌نظر شما آرایش سیاسی احزاب در سال ۱۴۰۲ چکونه خواهد بود؟

برای توجه به خروجی احزاب، باید عملکرد مجلس یازدهم را ببینیم، آیا این عملکرد برای حل مشکلات مردم قابل قبول بوده و اهداف کلان نظام را تامین کرده یا خیر؟ متاسفانه مجلس فعلی نتوانسته رضایت مردم را تامین کند و رهبر معظم انقلاب چهار بار به این مجلس تذکر علنی دادند. وقتی ایشان می‌فرمایند مجلس انقلابی است، وظیفه و تکلیف انقلابی بودن و انقلابی ماندن را برای مجلس پررنگ می‌نمایند. به‌نظر می رسد با شرایط فعلی حداقل دوسوم نمایندگان مجلس یازدهم در مجلس بعد حضور نخواهند داشت، طبعا پیشنهاد دهندگان لیست‌های انتخاباتی نباید مجلس را رها می‌کردند و از نمایندگانی که با حمایت این گروه‌های سیاسی وارد مجلس شده بودند باید مطالبه‌گری به نفع انقلاب و مردم می‌داشتند و نه این‌که پس از قراردادن افراد مورد نظرشان در جایگاه‌ها، مجلس را رها کنند و تا امروز که موسم انتخابات است، یادی از مردم و عده‌های داده شده با آن‌ها نکنند.

برخی مردم، احزاب و شورا ها را یک دکان تبلیغاتی می‌بینند که زمان انتخابات کرکره دکان خود را بالا می‌برند. مردم ناراحتند و در این ناراحتی محق هستند و دولت هم توجهی در اقناع افکار عمومی ندارد. در حال حاضر در جریان اصول‌گرایی یک واگرایی وجود دارد که البته در ایام انتخابات برخی جریان‌های سیاسی این واگرایی را تشدید خواهند کرد، البته این جریان خاص که درون دولت هم خیلی پررنگ است عامل اصلی بخش‌های ناکارآمد دولت است. ترسیم آرایش انتخاباتی از الآن زود است اما بر آنچه امروز وجود دارد؛ جریانی از درون دولت، روسای مجلس فعلی و قبلی، شوراهای ائتلاف و وحدت و برخی چهره های سیاسی، گروهی که خود را عدالت‌خواه می‌نامند و احتمالا افرادی غیرمنسجم و غیر متحد از جبهه اصلاح طلبی تلاش می‌کنند در مجلس آینده تاثیرگذار باشند. عملکرد دولت سیزدهم در مجلس دوازدهم بسیار تاثیرگذار است و این عملکرد بر آرایش سیاسی انتخابات سال آینده اثر می‌گذارد.

راهکار ایجاد امیدو شوق در مردم چیست؟

شایسته است نمایندگان دوره فعلی مجلس که در عمل با وعده‌های خود ناموفق بوده‌اند، از مردم عذرخواهی کنند و لو این‌که در مجلس آینده نباشند. متاسفانه برخی نمایندگان مجلس در دوقطبی تعارف و یا تقابل سیاسی با دولت گرفتار هستند و این در نتیجه خود محوری نمایندگان ایجاد شده است، طبعا اگر نماینده‌ای در پی امتیازگیری شخصی باشد، درگیر تعارف و وقتی در آن توفیق نیابد به تقابل و تسویه حساب برمی‌خیزد. وزرای ضعیف کابینه دولت هم برای ماندن بر صندلی خود امتیاز می‌دهند و متاسفانه این نمونه‌ها وجود دارد و مردم آن‌را حس می‌کنند، این‌گونه روابط و عملکردها هم دولت را ضعیف و ناکارآمد و هم مجلس و مردم را از دایره تصمیم‌سازی خارج می‌کند.

طبق شنیده‌ها چندحزب جدیدالتاسیس هم داریم.

بله، احزابی در یکی دوماه گذشته تشکیل شده‌اند و مجمع عمومی برگزار کرده‌اند که اصلا هدفشان انتخابات آینده است. برخی از این‌ها از چهره‌های سطح اول دولت هستند و نمی‌دانم دولت که هنوز بخش ناکارآمد خود را اصلاح نکرده چرا به فکر انتخابات مجلس آینده و تصاحب آن افتاده است؟ تا وقتی احزاب به فکر حل مشکل مردم نباشند وضعیت همین است، حال شعار دهید! مسئولان طوری عمل کردند که وقتی کسی ادعا یا شعاری را مطرح می‌کند مردم به او لبخند می‌زنند!. گاهی شعارهایی در حوزه‌های انتخابیه داده می‌شود که نشان از بی‌اطلاعی کاندیداها از وظایف نمایندگی دارد، برخی از نمایندگان حتی با کمیسیون‌ها و آیین‌نامه‌های داخلی مجلس آشنا نیستند، این نشان از نقش پررنگ روابط در لیست‌های انتخاباتی و نه شایستگی گزینه‌های معرفی شده است! باید با اصلاح قانون انتخابات هزینه معرفی افراد غیر شایسته را بالا ببریم و پاسخ‌گویی و شفافیت ایجاد شود، تا هر گروه و جریانی هزینه ناکارآمدی را بپردازد. این‌که ما هر چهار سال یک‌بار به یاد مردم می‌افتیم تا به لیست ما رای بدهند، معنایش این است که مردم را برای رساندن خودمان به‌صندلی قدرت می‌خواهیم. جالب است گروه‌های سیاسی که لیست‌های انتخاباتی می‌دهند و داده‌اند بیش از آن‌که به‌فکر گزارش عملکرد سه سال گذشته و جبران ناکارآمدی‌های باشند، دغدغه صندوق رای در یک‌سال آینده را دارند. فی‌الواقع اکنون که بیدار شده‌اند نه برای خدمت که برای قدرت است. تصور احزاب از سرمایه اجتماعی آن است که در انتخابات گوش به حرفشان باشند، در حالی که مردم برادری خود را ثابت کردند ولی احزاب وگروه‌ها به اعتماد مردم وفادار نبودند.

اخیرا اصول‌گرایان که رئیسی را متعلق به جریان خود معرفی می‌کردند منتقد وی شده‌اند، طی ادوار گذشته بعد از دولت آقای خاتمی آیا دولت‌ها حزبی اداره شده‌اند؟

اساسا غیر تشکیلاتی عمل کردن دولت‌ها به‌نفع آن‌ها و مردم نیست، چرا که یک تشکیلات قوی، ساختار و برنامه شفاف در قالب یک تیم آموزش دیده متخصص و هماهنگ دارد و حزب پاسخ‌گوی افراد خود در مسئولیت‌های مختلف هست. دولت‌های اصول‌گرا قائل به مقوله اداره تشکیلاتی و حزبی در کشور نبوده‌اند، البته دولت‌های خاتمی و روحانی هم حزبی نبوده، چرا که اساسا احزاب جایگاه قانونی در ساختار قدرت ندارند، اما دولت در دوران خاتمی و روحانی به‌صورت غیر رسمی توسط جبهه مشارکت و حزب عدالت توسعه اداره می‌شد. متاسفانه آنچه بنده می‌بینم دولت فعلی یکی از انتقاد ناپذیرترین دولت‌هاست که علی‌رغم عدم موفقیت در خیلی از بخش‌ها اصرار دارد با گروه خاص درون خود، راه قبل را ادامه دهد.

به‌عنوان رئیس کمیته مطالعات و تحقیقات خانه احزاب ایران، نقش احزاب را در فضای سیاسی کشور چگونه ارزیابی می‌کنید؟

به‌طور کلی به‌جز چند حزب دیرپا، احزاب در کشور برآمده از طبقات اجتماعی نبوده‌اند و عموما طبقات اجتماعی اعتمادی به‌احزاب ندارند و قطع پیوند حزب با جامعه باعث شده تحزب در جامعه بسیار کمرنگ باشد. به همین دلیل زمینه خیلی از ناکارآمدی‌ها از این موضوع پدید آمده است. عموما احزاب قدرت ساخته و دولت ساخته نمی‌توانند مطالبات مردم را چاره کنند، آن‌ها را از پاسخ‌گویی به مردم و ارکان دیگر حاکمیت بی‌نیاز نشان می‌دهد. احزاب قدرت ساخته، پدیده مهم سیاسی در کشور را کمرنگ کرده‌اند چرا که همواره در پی یافتن خلاء‌هایی در مناسبات قدرت برای نفوذ بوده‌اند و نمی‌توانند نقش مطالبه‌گر بیابند. شهید بهشتی می‌فرمودند؛ علت این‌که ما دچار مهندس بازرگان شدیم، این بود که بعد از انقلاب فرصت نکردیم یک حزب قوی برای بعد انقلاب مطرح کنیم. احزاب اسلامی و خدا محور از ویژگی قدرت محوری که ساخته و پرداخته و وارداتی فرهنگ سیاسی غربی است، دور هستند و ساختار در آن‌ها از بالا به پایین و نه ااز پایین به بالا شکل می‌گیرد. در این شکل ایجاد احزاب، عضویت در حزب جایگاه اجتماعی فرد را هم بهبود نمی‌دهد چرا که این حزب کاری نمی‌تواند برای جامعه بکند. کافی است یکی دو حزبی که اخیرا تشکیل شده را ببینید؛ یک گروهی در مجلس یا گروهی در دولت برای بقای قدرت خود به تاسیس حزب با شعارهای همیشگی اقدام می‌کنند در صورتی که افراد شاخص این تشکل‌ها در هیچ حزب وساختاری سابقه، کارنامه و رزومه خاصی ندارند. در این باره نکات مهمی از امامین انقلاب داریم که به آن بی‌توجهی شده است؛ حضرت امام خمینی(ره) نه تنها مخالف حزب و تحزب نبوده‌اند بلکه در این باره فرموده‌اند: «این‌طور نیست که حزب بد باشد یا هر حزبی خوب باشد. میزان ایده حزب است و اگر ایده حزب چیز دیگری باشد این حزب شیطان است، هر اسمی هم داشته باشد». مقام معظم رهبری نیز در زمینه تشکیل احزاب فرموده‌اند: «ما با تحزب مطلقا مخالفتی نداریم و معتقدیم تحزب با وحدت جامعه منافاتی ندارد به‌شرط آن‌که با نگاه درست ایجاد شود». اگر احزاب در عمل خدا محور و نه خود محور باشند، در اوج مشکلات می‌توانند برای حل آن‌ها چاره بیابند و جامعه با آن‌ها همراه خواهد شد و همین جامعه به آن‌ها برای مناسب قدرت و مسئولیت وکالت می‌دهند، چنین احزابی می‌توانند به جامعه نشاط و امید که نیاز اول کشور است تزریق کنند.

در انتخابات گذشته مردم مشارکت چشمگیری نداشتند، چگونه میزان مشارکت در انتخابات آتی را بالا ببریم؟

مشارکت در انتخابات آینده مجلس امری است بسیار ضروری که همه احزاب اصلاح طلب و اصول‌گرا باید برای آن بکوشند، دولت معیشت مردم را چاره کند و مجلس هم به بررسی طرح های معیشتی مهم بپردازد تا در یک‌سال پیش‌رو در وعده معیشت قدمی برداشته باشد. احزاب اصلاح طلب راه خود از از بخش تندروی خود جدا کنند و نیروهای معتقد به نظام و قانون اساسی در انتخابات معرفی کنند و ان‌شاالله تضارب آراء سیاسی مختلف در چارچوب در مجلس آینده کمبودهای این مجلس را جبران کند و تعارف با دولت را کنار بگذارد.

بیشتر بخوانید:

• بروجردی: نخبگان سیاسی از آبروی خود بگذرند/ دولت‌ها در عمل به سیاست‌ها خوب عمل نکرده‌اند

• اگر انتخابات بعدی، همانند انتخابات قبلی باشد باید به ساختار سیاسی کشور «تسلیت» گفت

• حکومت همانند رفتار با عربستان با ملت خود نیز رفتار کند/ نظام فقل‌های انتخاباتی را باز کند

۲۱۲