شکارگاه دویست‌ساله‌ تهران؛ زیست افعی‌ شاخدار و مار پلنگی در این بوستان/ عکس

این بوستان جنگلی در سال ١٣۵٩ به‌دستور وزیر وقت آن دوران که «هوشنگ ضیایی» نام داشت به‌عنوان پارک ملی انتخاب شد. طی مصوبه شورای عالی حفاظت محیط‌زیست با عنوان پارک ملی سرخه‌حصار به مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست درآمد.

در تمام فصل‌های سال زیبا است

پارک جنگلی سرخه‌حصار منطقه‌ای کوهستانی است که از پستی و بلندی‌هایی از ارتفاع ١٢٢٠‌متر تا ٢١٤٧‌متر تشکیل شده است. بلندترین نقطه سرخه‌حصار آراکوه با ارتفاع ۲۶۴۹‌متر است. این پارک با توجه به نزدیک بودنش به دو منطقه جاجرود و ناحیه گرمسیری ورامین، دارای پوشش‌های گیاهی متفاوتی است و گونه‌های جانوری مختلفی هم در آن زندگی می‌کنند. آب این پارک از رودخانه جاجرود تهیه می‌شود. همچنین به دلیل نوع موقعیت جغرافیایی این پارک جنگلی که از جنوب به ورامین و از شمال به ارتفاعات البرز می‌رسد، تنوع اقلیمی متاثر از مناطق پست و ارتفاعات دیده می‌شود. در مجموع، این منطقه وسیع با آب‌وهوای نیمه‌خشک، میزبان‌گونه‌های متنوع گیاهی است و سرتاسر آن سبز و تماشایی است.

تفاوت در ارتفاع پارک ملی سرخه‌حصار سبب شده که موقعیت جغرافیایی و اقلیمی متفاوت در هر قسمت آن وجود داشته باشد و در نتیجه گیاهان و درختانی متفاوت در سرتاسر پارک ظاهر شوند.این منطقه آب‌وهوایی خنک دارد. اختلاف دما طی شب در این پارک محسوس است. به عبارتی اختلاف دما در شب‌وروز زیاد است. به همین دلیل خنکای هوای جنگلی را لا به لای درخت‌های این جنگل می‌توان به خوبی حس کرد. ریه قدرتمند تهران که چون سدی دربرابر آلودگی هوا کار می‌کند. اما این منطقه خشک یا نیمه‌خشک است و میزان بارندگی سالانه حدود ۲۵۰ میلیمتر است. این مسئله برخی نگرانی‌ها را به وجود آورده است. ازجمله اینکه درختان سوزنی برگ، هم به لحاظ محیط طبیعی آسیب‌زا است و هم ریشه‌های سطحی دارد که نمی‌تواند به عمق پایین برای دسترسی به آب‌برسد و از همین رو درختان پهن برگ در حال اضافه شدن است. از آنجا که سطح آب‌های زیرزمینی کاهش پیدا کرده و عمده درختان این مجموعه ریشه‌های سطحی دارند برای آبرسانی به این درختان ۱۵ استخر و سیستم آب چرخانی طراحی شده است. با همه این اوصاف جنگل سرخه‌حصار در تمام فصل‌های سال زیباست و چشمنواز.

رویشگاه‌های بسیار غنی در یک پارک

پارک ملی سرخه‌حصار تعدادی از اکوسیستم‌های طبیعی نادر و ارزشمند، استپی، بیشه‌ای، کوهستانی و دشتی کشور را در خود جای‌داده و در عینِ حال الگویی تمام‌عیار از شرایط اقلیمی بوم‌شناختی منطقه تهران است. حیات وحش پارک ملی سرخه‌حصار از جنبه‌های زیبایی شناختی، بوم‌شناختی، اجتماعی، اقتصادی، آموزشی و تفریحی از چنان ارزش والایی برخوردار است که اطلاق کلمه کم‌نظیر را در مورد آن توجیه می‌کند. با توجه به توپوگرافی زمین در این پارک، واحدهای گیاهی متعددی در آن به وجود آمده است.

رویشگاه‌های بسیار غنی پارک متشکل از جوامع گیاهی متعددی بوده و تاکنون حدود ۳۲ واحد گیاهی و ۵۲ خانواده مختلف در این پارک شناسایی شده است. انواع درختان، درختچه‌ها، گرامینه‌ها، علف‌ها و گلسنگ‌های مربوط به اقلیم منطقه در پارک ملی سرخه‌حصار وجود دارد. در پارک سرخه‌حصار بعضی از گونه‌ها واجد ارزش فراوانی از لحاظ اکولوژیکی، حفاظتی، دارویی و صنعتی هستند. تعدادی از این‌گونه‌ها در ردیف گیاهان نادر و در حال انقراض ثبت شده‌اند.

‌گونه‌های گون (کتیرا)، نخود وحشی، فستوک، جو دو سر، عدس وحشی، نخود، گل کتانی، یونجه و ماش از جمله‌گونه‌های نادر و در معرض انقراض سرخه‌حصار هستند. همچنین ابونه، بومادران، خاکشیر، بارهنگ، سنبل الطیب، سیرک، شیرین بیان، آویشن، کاکوتی، والک، سیر، آب‌تره، سماق، زرشک ازگونه‌های دارویی، خوراکی و صنعتی سرخه‌حصار به‌حساب می‌آیند.

از چشم عقاب ماهیگیر و افعی ایرانی

اما پرندگان موجود در سرخه‌حصار نیز شامل حواصیل خاکستری، حواصیل شب، بوتیمار، اگرت بزرگ، سرسبز، اردک ارده‌ای، خوتکا، اردک نوک پهن، فیلوش، عقاب ماهیگیر، کورکور، قرقی، طرلان، عقاب طلایی، عقاب شاهی، سارگپه، کرکس، دال سیاه، دلیجه، بالابان، بحری، شاهین، آبچلیک و آبیاست. از میان خزندگان و دوزیستان نیز مار کرمی، کور مار دوسر، مارآتشی، مارپلنگی، ماردستی، مار آبی، مارشتری، شترمار، یله مار، تیرمار، سوسن‌مار، افعی شاخدار ایرانی، افعی کوفی، قورباغه معمولی، وزغ سبز در این پارک زیست می‌کنند. همچنین‌گونه‌های حفاظت شده و در خطر انقراض این پارک شامل پلنگ، آهو، پازن، قوچ وحشی است.

این مجموعه دارای امکانات فراوانی است. سرخه‌حصار جزو نخستین پارک‌هایی بود که پیست دوچرخه‌سواری در آن ساخته شد. طول این پیست تقریبا هشت کیلومتر است و شیب مناسب و آسفالت جاده دوچرخه‌سواری را برای ورزشکاران راحت‌تر می‌کند. این پیست در سال ۱۳۷۵ تاسیس شده است و جاده‌ای پهن دارد. به همین علت مشکلی برای دوچرخه‌سواری‌های دسته‌جمعی وجود ندارد. درداخل سرخه‌حصار دهکده ورزشی تفریحی کاج هم طراحی شده است. جایی که هم می‌توان از غذا خوردن لذت برد و هم تفریح کرد. این مجموعه علاوه بر باغ‌رستورانش، امکاناتی برای تفریح هم دارد؛ تفریحاتی مانند پینت‌بال، تنیس، ایرهاکی، فوتبال‌دستی، بیلیارد و تیراندازی در سالن ورزشی این مجموعه مهیا شده است.

همچنین در سرخه‌حصار پارکی به‌نام پارک آموزش ترافیک ساخته شده است. این پارک مساحتی حدود ۲۱۰۰‌مترمربع دارد و تمام امکانات لازم برای اهدف پارک در آن وجود دارد، مانند پل عابرپیاده و انواع تابلوهای راهنمایی و رانندگی. باقی امکانات مانند زمین چمن مصنوعی، مجموعه ورزشی بدن‌سازی، مجتمع گل و گیاه، کباب‌پز و امکانات ساده‌ای که در هر پارکی وجودش الزامی است، مانند سرویس بهداشتی و بوفه و آلاچیق در این پارک جنگلی وجود دارد.‌

۲۳۳۲۳۳