بزرگترین مجموعه مغز در جهان/ اینجا مغز انسان را در سطل می‌گذارند / عکس

پردیس شهر ادنسه دانشگاه جنوب دانمارک، مجموعه عظیم مغز انسان با بیش از ۹ هزار نمونه را در خود جای داده است. تمامی این مغزها در طی چهار دهه فعالیت، از جمجمه بیماران سلامت روان خارج شده‌اند. البته خارج‌کردن مغز بیماران از سال ۱۹۸۰ به‌بعد متوقف شده است و نمونه‌های فعلی از سالیان قبل باقی مانده‌اند.

این مجموعه با تلاش‌های دانشمند و روان‌پزشک سرشناس دانمارکی، «اریک استرومگرن» (Erik Strömgren)، جمع‌آوری شده است که زندگی خود را وقف مطالعه بیماران و مغز آن‌ها کرد. نمونه‌های بیرون‌آورده‌شده از جمجه افراد، درون سطل‌های حاوی فرمالین با شماره اختصاصی نگهداری می‌شوند تا از گزند تغییرات زیستی و شیمیایی در امان باشند.

استرومگرن به کمک همکاران خود، خارج‌کردن مغز بیماران فوت‌شده را از سال ۱۹۴۵ به‌عنوان یک پژوهش تجربی آغاز کرد. آن‌ها امید داشتند که ناحیه‌ای تغییریافته را در نمونه‌های مغز مشاهده کنند که عامل بروز بیماری بوده است. بااین‌حال، فرایند مذکور بدون کسب اجازه یا اطلاع‌دادن به بیمار و خانواده او صورت می‌گرفته. البته باید خاطرنشان کرد که در آن زمان حقوق بیماران به میزان فعلی در اولویت قرار نداشته است و مراکز دولتی می‌توانستند به‌راحتی دست به چنین اقداماتی بزنند. حتی طبق قوانین وضع‌شده از سال ۱۹۲۹ تا ۱۹۶۷، بیماران سلامت روان باید عقیم می‌شدند و تا سال ۱۹۸۹ هم باید برای ازدواج، آزمون‌های خاصی را پشت سر می‌گذاشتند؛ مواردی که امروزه به‌شدت نکوهش می‌شود.

از دیگر دلایلی که خارج‌کردن مغز بیماران را برای استرومگن آسان‌تر کرد، اجبار دولت دانمارک برای کالبدشکافی تمام اجساد در آن زمان بود. افزایش آگاهی پیرامون حقوق بیماران موجب شد تا قوانین جدیدی در سال ۱۹۸۲ وضع شود و به همین دلیل کسب نمونه‌های مغزی از اجساد بیماران نیز متوقف شد. بااین‌حال مجموعه مغز انسان در دانشگاه ادنسه، نمونه‌هایی از افراد مبتلا به بیماری‌های مختلف مثل زوال عقل، اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی و افسردگی را هنوز حفظ کرده است.

اگرچه حتی جدیدترین نمونه‌های موجود در مجموعه موردبحث، بیش از ۴۰ سال سن دارند، اما چهار پروژه تحقیقاتی هنوز از آن‌ها در امور پژوهشی خود استفاده می‌کنند. یکی از علل مهم این پدیده، وجود عارضه‌های مرتبط با بیماری‌های فیزیکی در کنار بیماری‌های سلامت روان است؛ زیرا بیماران بستری‌شده در چنین بیمارستان‌هایی معمولاً سالیان زیادی از عمر خود را در آن‌ها سپری می‌کرده‌اند و امراض دیگری مثل سکته، صرع و تومورهای مغزی بین آنان رایج بوده است.

از دیگر جنبه‌های مهم مجموعه مغز انسان، عدم دریافت داروهای رایج امروزی توسط بیماران بوده است؛ به‌طوری که نمونه‌های اخذشده از بیماران مبتلا به پارکینسون با نمونه‌های کنونی کاملاً متفاوت است. دکتر «سوزانا آزناز» از بیمارستان تحقیقاتی کپنهاگن اشاره دارد که با مقایسه نمونه‌های جدید و قدیمی می‌توان اثرات درمان‌های مدرن روی مغز را بررسی نمود؛ زیرا مغز بیماران امروزی معمولاً به‌دلیل دریافت داروهای مختلف دچار تغییر می‌شود.

5858