دیپلماسی امنیتی در میدان منطقه‌ای/ توافق‌های ایران با کشورهای همسایه چه پیام‌های دارد؟

گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو،  كمتر از يك هفته بعد از اعلام خبر غيرمنتظره ازسرگيري روابط ديپلماتيك ايران و عربستان در بيانيه‌اي كه در پكن با حضور مقام‌هاي ارشد امنيتي ايران و عربستان امضا شد، پنجشنبه هفته گذشته اعلام شد كه علي شمخاني، دبير شوراي عالي امنيت ملي در ادامه رايزني‌هاي منطقه‌اي خود، در راس هيات بلندپايه امنيتي، اقتصادي و بانكي به امارات متحده عربي سفر مي‌كند.

حضور هياتي از مسوولان بانكي و اقتصادي در تيم همراهان علي شمخاني در سفر به امارات نشان داد كه طيف وسيعي از موضوع‌ها در دستور كار گفت‌وگوهاي تهران و ابوظبي قرار دارد. برخلاف عربستان سعودي كه روابط خود را بعد از رويدادهاي سال ۱۳۹۴ كاملا با تهران قطع كرد، اما امارات به‌رغم كاهش سطح روابط، روابط اقتصادي و تجاري خود را با تهران حفظ كرد. با اين حال وضعيت روابط سياسي ايران و امارات متحده عربي تاكنون كاملا به وضعيت عادي بازنگشته است. تحليلگران معتقدند كه با قرار گرفتن روابط تهران و رياض در مسير عادي‌سازي، اين فرصت فراهم مي‌شود كه ايران با ديگر كشورهاي متحد عربستان در منطقه نيز روابط خود را بهبود دهد.

بغداد، مقصد سوم شمخانی

در ادامه تحرکات برای گسترش دیپلماسی همسایگی، علی شمخانی نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی، صبح امروز یکشنبه ۲۸ اسفند‌ و در ادامه پیگیری راهبرد دیپلماسی همسایگی، عازم بغداد پایتخت عراق شد.دبیر شورای عالی امنیت ملی را در این سفر، رئیس کل بانک مرکزی، معاون اقتصادی وزارت امور خارجه و دستیار وزیر خارجه درامور کشورهای حوزه خلیج فارس همراهی می‌کنند. این سفر به دعوت قاسم الاعرجی همتای عراقی شمخانی انجام می‌شود و در جریان آن دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان با مقامات عالی سیاسی و اقتصادی دولت عراق نیز دیدار ورایزنی خواهد کرد.

در جریان سفر شمخانی به عراق، سند همکاری‌های مشترک امنیتی که چندین ماه در مورد تهیه آن گفت‌وگو و تبادل نظر شده نیز به امضای مقامات عالی امنیتی دو کشور خواهد رسید.امضای این سند که تقویت‌کننده مسئولیت‌پذیری و تعهد متقابل برای حفاظت فعال از حسن همجواری و حراست از امنیت مرزهای مشترک است نقش تعیین‌کننده‌ای در پایان‌دادن به حضور غیر قانونی ضد انقلاب مسلح و عناصر وابسته به رژیم صهیونیستی در مرزهای شمالغرب ایران خواهد داشت.عراق دومین شریک تجاری ایران است و حضور پر‌رنگ مقامات بانکی و اقتصادی در این سفر، نشان می‌دهد که دولت سیزدهم ضمن تلاش فعال برای مدیریت چالش‌های سیاسی و امنیتی در روابط خارجی بر توسعه مناسبات تجاری و اقتصادی با همسایگان متمرکز است.

افزايش آشكار تعامل ايران و امارات و عراق به دنبال سفر اخير شمخاني به چين است، جايي كه او مذاكراتي با عربستان سعودي را رهبري كرد و در 10 مارس اعلام شد كه سفارتخانه‌هاي دو كشور در تهران و رياض ظرف دو ماه آينده بازگشايي خواهند شد. توافق اخير ايران و عربستان در چين به دنبال دوره‌هاي متعدد مذاكرات در عراق و عمان بين مقامات ايراني و سعودي در سال‌هاي ۲۰۲2-۲۰۲1 صورت گرفت. يك منبع آگاه عربي كه نخواست نامش فاش شود، به امواج مديا گفت: «برنامه سفر [شمخاني] به امارات از قبل وجود داشت و قرار بود دو هفته پيش انجام شود، اما به دليل توافق با چين به تعويق افتاد.» تاريخ دقيق سفر آينده نامشخص است. با اين حال، منابع در منطقه به امواج مديا گفته‌اند كه اين تعامل‌های آشكار در پي تلاش‌هاي بازيگران منطقه‌اي براي پيشبرد گفت‌وگو صورت مي‌گيرد.  با اين شرايط، انتظار مي‌رود كه تمركز سفر شمخاني علاوه بر مسائل امنيتي، سرمايه‌گذاري و تجارت باشد. امارات متحده عربي به‌ شدت از سوي ايالات متحده امريكا تحت فشار قرار دارد تا جلوي جريان ورود ارز به ايران را بگيرد، با اين حال امارات متحده عربي همچنان به عنوان يكي از دو شريك تجاري اصلي ايران در كنار چين باقي مانده است. در شرايطي كه امريكا براي تنگ‌تر كردن حلقه تحريم‌ها عليه ايران تلاش مي‌كند، امارات متحده عربي يكي از اصلي‌ترين مجاري تنفس اقتصاد و مناسبات تجارت خارجي ايران محسوب مي‌شود.

محورهای مهم در سفر به بغداد

در جریان سفر شمخانی به عراق چند موضوع باید مورد توجه قرار بگیرد. نخست، پیگیری تثبیت و رسمیت یافتن دوباره قرارداد 1975 میان ایران و عراق است. همان قراردادی که صدام آن را پاره کرد و به بهانه آن به ایران حمله کرد. هر چند طی سال‌های اخیر، روابط ایران و عراق رو به جلو بوده، اما هنوز دولت عراق این قرارداد را به رسمیت نشناخته است. شمخانی و هیات همراهش باید تلاش کنند، این ضرورت را به طرف عراق یادآوری کنند.

بحث استراتژیک دوم بین ایران و عراق، بحث خط راه‌آهن شلمچه به بصره است. ایران بیش از 10سال است که منتظر است تا خط ریلی ایران از شلمچه به بصره وصل و از این طریق به خاک عراق و بعد به خاک سوریه متصل شود. این خط حدود 30کیلومتر است و ایران حتی حاضر است با هزینه‌های خودش این خط را احداث کند. اما طرف عراقی به‌‌رغم همه تاکیدات قبلی تا به امروز از اجرای این خط استنکاف کرده است. علی شمخانی باید تکلیف این خط مهم را روشن کند تا ایران از این طریق به خاک عراق و سوریه متصل شود. مسیرهای جایگزینی هم (مسیر اربیل، بخش‌های مرکزی و...) وجود دارند که ایران می‌تواند آنها را مطرح کند. 

سومین موضوع مهم در سفر شمخانی به عراق، موضوع اقلیم کردستان است؛ ایران در طول 5الی 6دهه گذشته با مردم شمال عراق روابط راهبردی عمیقی داشته است. هر زمان که به مردم کرد فشار وارد می‌شد، دولت ایران از مردم کرد و گروه‌های سیاسی مردمی حمایت می‌کرد. ایران با این دو جریان، یعنی اتحادیه میهنی و هم حزب دموکرات کردستان عراق روابط نزدیکی داشته است. به خصوص ارتباط با حزب دموکرات کردستان که جدا از سرکوب نیروهای تجزیه‌طلب از روزهای ابتدایی جنگ در کنار ایران با صدام جنگیدند. در میانه‌های جنگ هم روانشاد جلال طالبانی همراه شد و سلسله عملیات‌های فتح و نصر هم با کمک آنها صورت گرفت. نهایتا هم با فروپاشی دولت صدام، ایران توانست به آنها کمک کند تا منطقه کردستان عراق را شکل دهند. تاکیدم روی نام ادریس بارزانی است، چون امروز نچیروان ادریس بارزانی رییس اقلیم کردستان است. مسعود بارزانی رهبر حزب دموکرات و فرزند ایشان مسعود بارزانی نخست وزیر این منطقه است. 

ایران معتقد است، گروه‌های مسلح تجزیه‌طلب در اقلیم کردستان مستقر هستند، بنابراین برخورد با آنها را حق خود می‌داند. طرف اقلیم هم نسبت به بمباران منطقه گلایه‌هایی دارد، ضمن اینکه در موضوع اعلام استقلال آنها هم بین ایران و اقلیم اختلاف‌نظرهایی شکل گرفت.امروز که کشور به دنبال متعادل ساختن روابط منطقه‌ای خود است، بهبود روابط با اقلیم کردستان عراق نباید فراموش شود. ایران می‌تواند مسائل و مشکلات فیمابین را حل کرده و آینده‌ای را بر مبنای حسن همجواری و رشد تجاری تنظیم کند. امیدوارم در جریان سفر شمخانی به عراق این موضوعات هم مورد توجه قرار بگیرد.

انتهای پیام/