از حمله ائتلافی به رهبری آمریکا به عراق که مسبب بی‌ثباتی خشونت‌باری شد که هم‌چنان امروز دیده می‌شود، بیست سال گذشته و اين خشونت تنها در درون مرزهای این کشور خاورمیانه باقی نمانده است.

این عملیات نظامی جنجالی، روز ۲۰ مارس سال ۲۰۰۳ آغاز شد و با سرعت رژیم صدام حسین را به زانو در آورد ولی پس از آن مبارزه‌ای طولانی علیه شورشیان و قطبی‌شدن فضای سیاسی آغاز شد که تا امروز به جا مانده است. صدام حدود ۹ ماه از اسارت جان به در برد و در دسامبر سال ۲۰۰۳ بود که دستگیر شد و سه سال بعد حکومت تازه‌ عراق او را اعدام کرد.

اما چه بر سر برخی از بازیگران اصلی ديگر جنگی آمد که هنوز امروزه به بحث و جدل‌های پرشور دامن می‌زند؟ بیایید نگاهی به این‌ها بکنیم.

صدام حسین

صدام از سال ۱۹۷۹ تا سال ۲۰۰۳ به رغم شکست مفتضحانه‌اش در برابر نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا در جنگ سال‌های ۱۹۹۱-۱۹۹۰ خلیج فارس با مشتی آهنین بر این کشور فرمانروایی کرد. این جنگ چیزی نمانده بود او را ساقط کند ولی در نهایت او وادار به عقب کشیدن نیروهایش از کشور همسایه‌اش کویت شد، که در ماه اوت سال ۱۹۹۰ به آن حمله کرده بود.

اما بعد، حمله مارس سال ۲۰۰۳ از راه رسید و نیروهای او بعد از سه هفته از هم پاشیدند. دیکتاتور خود را مخفی کرد و در ۱۳ دسامبر آن سال به دست نیروهای آمریکایی به اسارت در آمد.

او در سال ۲۰۰۶ در بغداد اعدام شد. تلویزیون دولتی عراق تصاویری را از رفتن صدام حسین به سوی چوبه‌دار، پیش از سحرگاه در ساختمانی را نشان داد، که زمانی نیروهای اطلاعاتی او از آن برای اعدام‌ها استفاده می‌کردند.

او در آخرین اقدام مبارزه‌جویانه‌اش از به سر کردن نقاب خودداری کرد.

جورج دبلیو بوش

در سال ۲۰۰۳، جورج دبیلو بوش دومین رئیس‌جمهور آمریکا شد که علیه عراق اعلام جنگ کرد و راه پدرش، جورج بوش را رفت که بین سال‌های ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۳ در کاخ سفید بود.

در هفته‌های پس از حملات یازده سپتامبر سال ۲۰۰۱، بوش پسر بالاترین میزان محبوبیت از میان رئیس‌جمهوران آمریکا را به دست آورد (۹۱ درصد بنا به نظرسنجی گالوپ)، اما نحوه برخورد او با جنگ عراق - به ویژه مرگ بیش از ۴۴۰۰ سرباز آمریکایی بنا به آمار وزارت دفاع آمریکا، باعث شد که وقتی در سال ۲۰۰۹ دولت را واگذار کرد، از زمان آغاز نظرسنجی کمترین میزان محبوبیت را در میان رئیس‌جمهوران آمریکا داشت.

بوش ۷۵ ساله از زمان ترک منصب‌اش زندگی کم سر و صدایی داشته است، ولی در موارد نادر دیده شدن‌اش در رسانه‌ها از تصمیم‌اش برای رفتن به جنگ دفاع کرده است.

توماس ا. ریکس، نویسنده کتاب «رسوایی: ماجراجویی نظامی آمریکا در عراق» که برنده جایزه پولتیزر شد به بی‌بی‌سی گفت: «در میان چهره‌های دولت بوش کوشش مستمری وجود داشته است که بگویند جنگ عراق به رغم ظاهرش هنوز هم کار درستی بوده است.»

رئیس‌جمهور سابق آمریکا خیلی اوقات ادعا می‌کرد که از میان برداشتن صدام بخشی از همین منطق بوده است. اما ریکس، که ماجراهای عراق را پوشش می‌داد، چنین باور ندارد.

«این جور توجیه‌ها نسبتی با هزینه‌های هنگفت جنگ هم برای عراقی‌ها و هم برای آمریکایی‌ها ندارد. و مطلقاً هم توضیح نمی‌دهد که حمله آمریکا چگونه خاورمیانه را دگرگون کرد.»

بوش در مناسبت‌های دولتی مثل مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری و تدفین‌های رسمی حضور علنی پیدا می‌کند، ولی حالا بیشتر وقت‌اش را در مزرعه‌اش در تگزاس می‌گذراند و وقت‌اش را صرف تفنن‌هایی مثل نقاشی می‌کند و حتی کتابی از پرتره‌های نقاشی‌اش در سال ۲۰۲۱ منتشر کرد.

دیک چنی

معاون جورج دبلیو بوش و از مدافعان پرشور اقدام نظامی علیه عراق بود و اظهارات علنی بی‌شماری در متهم کردن رژیم صدام حسین به داشتن سلاح‌های کشتار جمعی کرد، و واشنگتن بر این اساس جنگ را توجیه می‌کرد.

در سال ۲۰۰۶ که عراق در درگیری‌های فرقه‌ای غرقه بود، چنی خودش درگیر خشونت شد و تصادفاً یکی از همراهان شکار خود را با گلوله زخمی کرد که باعث مجروحیت صورت، گردن و سینه آن فرد شد.

این سانحه باعث سکته‌ قلبی مختصری شد ولی دوست او، هری ویتینگتون ۷۸ ساله، زنده ماند. چنی به تلویزیون فاکس گفت: «تقصیر هری نیست. در نهایت من کسی هستم که ماشه را چکانده است.»

چنی که حالا ۸۲ ساله است از زمان ترک دولت، رفتار به شدت متفاوتی در مقایسه با بوش داشته است، او درباره مسایل سیاسی اظهار نظر می‌کند و حتی در راهپیمایی‌های انتخاباتی مشارکت دارد. چنی آشکارا منتقد دونالد ترامپ در شورش‌های سال ۲۰۲۱ در کنگره آمریکا بود.

کریستین بیل در فیلم مشهور طنز «معاون» نقش او را بازی کرد، که دومین اثری است که بعد از فیلم زندگی‌نامه‌ای «دبلیو» (۲۰۰۸)، به کارگردانی اولیور استون، ساخته شد.

دونالد رامسفلد

دونالد رامسفلد بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۶ وزیر دفاع بوش بود. او نقشی کلیدی و جنجالی در حملات به افغانستان و عراق ایفا کرد.

از جمله رامسفلد متهم به ارایه «ارزیابی‌های اطلاعاتی جایگزین» شده بود که مدافع از میان برداشتن صدام حسین و نادیده گرفتن شکنجه اسرای جنگی به دست نیروهای آمریکایی بود.

رامسفلد در سال ۲۰۰۶ شغل‌اش را در میان مخالفت فزاینده افکار عمومی و سیاست‌ورزان در آمریکا در خصوص نحوه برخورد با عراق پس از جنگ ترک کرد. اما از حضور علنی پرهیز نداشت، او زندگی‌نامه‌ای منتشر کرد، در یک فیلم مستند درباره دوران کاری‌اش شرکت کرد و در کنار وزرای دفاع سابق دیگر به دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا به خاطر تلاش برای تغییر شکست‌اش در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰ هشدار داد. رامسفلد در ژوئن سال ۲۰۲۱ به خاطر سرطان از دنیا رفت.

کاندولیزا رایس

رایس نخست مشاور امنیت ملی و سپس وزیر خارجه بوش بود و در نتیجه یکی از بالاترین مناصبی را در اختیار داشت که یک زن سیاه‌پوست در طول تاریخ دولت ایالات متحده داشته است.

او علاوه بر این‌که مدافع جنگ عراق بود، فعالانه با رسانه‌های آمریکایی درباره تهدید رژیم صدام حسین لابی می‌کرد و حتی به شبکه‌ خبری آمریکایی سی‌ان‌ان گفت که رهبر عراقی می‌تواند به سرعت به سلاح‌های هسته‌ای دست پیدا کند.

پس از خروج بوش از کاخ سفید، رایس حرفه‌ دانشگاهی‌اش را در دانشگاه استنفورد از سر گرفت و هنوز هم رئیس اندیشکده هووِر است، هر چند در گذشته شایعاتی درباره بازگشت او به سیاست وجود داشته است.

پل برمر

برمر حاکم ائتلاف موقت عراق بود که جورج دبلیو بوش او را در ماه مه سال ۲۰۰۳ منصوب کرد و بالاترین مقام غیرنظامی این کشور شد.

از تصمیم او برای منحل کردن ارتش عراق انتقادهای بسیار شد و با اتهامات سوء استفاده از منابع مالی در تلاش‌های بازسازی این کشور مواجه شد. برمر که حالا ۸۱ ساله است زندگی آرامی در ورمانت، ایالت روستایی آمریکا دارد. در سال ۲۰۱۸، وقتی معلوم شد که به عنوان مربی اسکی در یک تفرجگاه کار می‌کند، در رسانه‌های آمریکایی خبرساز شد.

توییت زیر عکسی از پل برمر را نشان می‌دهد که در یک تفرج‌گاه لباس اسکی به تن دارد.

کالین پاول

ژنرال کالین پاول وزیر خارجه آمریکا در زمان جنگ عراق، نخستین فرد سیاه‌پوستی بود که به این منصب رسید، وی همچنین ریاست ستاد مشترک نیروهای نظامی در طی جنگ سال ۱۹۹۱-۱۹۹۰ در خلیج فارس را نیز به عهده داشت.

بر خلاف سایر اعضای کابینه جورج دبلیو بوش، پاول ابتدا با برنامه‌های حمله به عراق مخالف بود ولی در فوریه سال ۲۰۰۳ او بود که در سازمان ملل در دفاع از مداخله نظامی صحبت کرد و حتی شواهدی را نشان داد که بر اساس آن‌ها ادعا می‌شد، رژیم صدام سلاح‌های کشتار جمعی را پنهان می‌کند.

این ژنرال پس از اینکه در برابر کنگره اذعان کرد که اطلاعاتی که سال قبل ارایه کرده بود «نادقیق» بوده استعفا کرد و موقعیت‌اش را در دولت بوش از دست داد.

او حرفه‌ای به عنوان سخنران عمومی را پی گرفت و در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۰۸ از جمهوری‌خواهان جدا شد و از باراک اوباما نامزد حزب دموکرات دفاع کرد.

پاول در سال ۲۰۲۱ به خاطر اختلالات ناشی از کووید در سن ۸۴ سالگی از دنیا رفت.

تونی بلر

می‌توان ادعا کرد که شهرت نخست‌وزیر سابق بریتانیا بسیار بیشتر از جورج دبلیو بوش به خاطر حمایت‌اش از جنگ عراق صدمه دیده است.

در تفحص رسمی پس از جنگ، از بلر به شدت انتقاد شد و در این تفحص در سال ۲۰۱۶ نتیجه‌گیری شد که او درباره تهدید صدام حسین اغراق کرده بود.

بلر که حالا ۶۹ ساله است در سال ۲۰۰۷ استعفا کرد و از آن زمان بیشتر وقت‌اش را صرف «مؤسسه تونی بلر برای تغییر جهانی» کرده است که یک سازمان غیردولتی است. اما عراق هنوز هم سایه‌اش بر سر میراث اوست، در ژانویه سال گذشته، بیش از ۵۰۰ هزار نفر طوماری را در اعتراض به اعطای نشان شوالیه به او از سوی دولت بریتانیا امضا کردند.

هانس بلیکس

دیپلمات و سیاست‌مدار سوئدی که رئیس کمیسیون نظارت، راستی‌آزمایی و بازرسی سازمان ملل بود که در عراق درباره سلاح‌های کشتار جمعی پیش از حمله به رهبری آمریکا تحقیق کرد و در نهایت چیزی پیدا نکرد.

بلیکس در حال حاضر در استکهلم زندگی می‌کند و هنوز هم در بحث‌های مربوط به سیاست‌گذاری امنیت بین‌المللی فعال است. او همچنین در سن ۹۴ سالگی قرار است کتابی تازه را با عنوان «وداع با جنگ‌ها» منتشر کند.

علی حسن المجید - «علی شیمیایی»

فرمانده سابق نیروهای نظامی عراق که به خاطر نقش ادعایی‌اش در استفاده از گاز سمی علیه شورشیان کُرد که منجر به کشته شدن هزاران نفر شد، به علی شیمیایی معروف شده بود.

المجید در اوت سال ۲۰۰۳ به دست نیروهای آمریکایی اسیر شد، متهم به نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت شد و محکوم به اعدام و در ژانویه ۲۰۱۰ به دار آویخته شد.

محمد سعید الصحاف

در هنگام حمله سال ۲۰۰۳ الصحاف وزیر اطلاعات عراق بود و در میان تصویرهای رنگارنگ‌اش در اطلاعیه‌های خبری روزمره، خیلی زود مشهور به لقب طنزآمیز «علی خنده‌دار» از سوی رسانه‌های غربی شد، او روایت‌هایی سرتاپا تحریف‌شده از وضعیت ارایه می‌کرد از جمله وعده می‌داد که نیروهای آمریکایی شکست خواهند خورد.

مکان فعلی او نامشخص است، عده‌ای معتقدند که او به امارات متحده عربی گریخته است.

مقتدی صدر

این روحانی شیعه پس از حمله به رهبری آمریکا به شهرت رسید چون گروه شبه نظامی جیش المهدی او با سربازان خارجی جنگیدند و او متهم به برپا کردن «جوخه‌های مرگ» فرقه‌ای شد.

او از آن زمان خود را در کسوت یک پویشگر ملی‌گرا و ضدفساد نمایش داده است و به عنوان چهره‌ای تعیین‌کننده در سطح سیاست ظاهر شده است.

ائتلاف سائرون او بالاترین شمار کرسی‌ها را در انتخابات پارلمانی عراق در سال ۲۰۱۸ و ۲۰۲۱ به دست آورد.

نوری مالکی

مالکی نخستین نخست‌وزیر عراق پس از صدام بود که یک دوره کامل در مقام خود باقی بود و در مه سال ۲۰۰۶ به نخست‌وزیری رسید.

منتقدان او را متهم می‌کنند که باعث دور کردن سیاست‌مداران سنی و کُرد شده است و از اوایل سال ۲۰۰۷ زمزمه‌های تقاضا برای کناره‌گیری او شنیده می‌شد. ولی مالکی در سال ۲۰۱۴ پس از یک سلسله شکست در مبارزه با داعش استعفا کرد.

این سیاستمدار ۷۲ ساله هنوز در سیاست این کشور دخیل است.

آیت‌الله علی سیستانی

آیت الله سیستانی به عنوان عالی‌ترین مرجع روحانیت شیعه عراق نقشی کلیدی در سیاست عراق و امور دینی پس از حمله ایفا کرده است. بر خلاف صدر، او لابی‌گری سياسی را به جای شورش اختیار کرد.

در سن ۹۲ سالگی، سیستانی هنوز هم شخصیتی بسیار بانفوذ در عراق است.

منتظر الزیدی

منتظر الزیدی خبرنگار تلویزیونی در شرایطی عجیب و غریب به شهرت بین‌المللی رسید، او در دسامبر سال ۲۰۰۸ در یک کنفرانس مطبوعاتی در بغداد که به مناسبت آخرین سفر جرج دبلیو بوش به عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده به عراق انجام شده بود، لنگه‌کفشی به سوی او پرتاب کرد.

الزیدی موقع پرتاب کفش اول فریاد زد: «این بوسه خداحافظی مردم عراق است، ای سگ!»

این خبرنگار شش ماه به زندان افتاد و به ادعای خودش در طول این مدت شکنجه شد و بعد از آزادی‌اش به لبنان رفت. الزیدی بعداً به عراق بازگشت و کمپین ناکامی را در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۱۸ عراق به راه انداخت.

او اخیراً به آژانس خبری رویترز گفته است: «این صحنه شاهدی است بر این‌که روزی یک فرد ساده توانست به فردی متکبر با تمام قدرت، ستمگری،‌ سلاح‌ها، رسانه‌ها، پول و اختیاراتی که داشت، نه بگوید.»

از حمله ائتلافی به رهبری آمریکا به عراق که مسبب بی‌ثباتی خشونت‌باری شد که هم‌چنان امروز دیده می‌شود، بیست سال گذشته و اين خشونت تنها در درون مرزهای این کشور خاورمیانه باقی نمانده است.

این عملیات نظامی جنجالی، روز ۲۰ مارس سال ۲۰۰۳ آغاز شد و با سرعت رژیم صدام حسین را به زانو در آورد ولی پس از آن مبارزه‌ای طولانی علیه شورشیان و قطبی‌شدن فضای سیاسی آغاز شد که تا امروز به جا مانده است. صدام حدود ۹ ماه از اسارت جان به در برد و در دسامبر سال ۲۰۰۳ بود که دستگیر شد و سه سال بعد حکومت تازه‌ عراق او را اعدام کرد.

اما چه بر سر برخی از بازیگران اصلی ديگر جنگی آمد که هنوز امروزه به بحث و جدل‌های پرشور دامن می‌زند؟ بیایید نگاهی به این‌ها بکنیم.

صدام حسین

صدام از سال ۱۹۷۹ تا سال ۲۰۰۳ به رغم شکست مفتضحانه‌اش در برابر نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا در جنگ سال‌های ۱۹۹۱-۱۹۹۰ خلیج فارس با مشتی آهنین بر این کشور فرمانروایی کرد. این جنگ چیزی نمانده بود او را ساقط کند ولی در نهایت او وادار به عقب کشیدن نیروهایش از کشور همسایه‌اش کویت شد، که در ماه اوت سال ۱۹۹۰ به آن حمله کرده بود.

اما بعد، حمله مارس سال ۲۰۰۳ از راه رسید و نیروهای او بعد از سه هفته از هم پاشیدند. دیکتاتور خود را مخفی کرد و در ۱۳ دسامبر آن سال به دست نیروهای آمریکایی به اسارت در آمد.

او در سال ۲۰۰۶ در بغداد اعدام شد. تلویزیون دولتی عراق تصاویری را از رفتن صدام حسین به سوی چوبه‌دار، پیش از سحرگاه در ساختمانی را نشان داد، که زمانی نیروهای اطلاعاتی او از آن برای اعدام‌ها استفاده می‌کردند.

او در آخرین اقدام مبارزه‌جویانه‌اش از به سر کردن نقاب خودداری کرد.

جورج دبلیو بوش

در سال ۲۰۰۳، جورج دبیلو بوش دومین رئیس‌جمهور آمریکا شد که علیه عراق اعلام جنگ کرد و راه پدرش، جورج بوش را رفت که بین سال‌های ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۳ در کاخ سفید بود.

در هفته‌های پس از حملات یازده سپتامبر سال ۲۰۰۱، بوش پسر بالاترین میزان محبوبیت از میان رئیس‌جمهوران آمریکا را به دست آورد (۹۱ درصد بنا به نظرسنجی گالوپ)، اما نحوه برخورد او با جنگ عراق - به ویژه مرگ بیش از ۴۴۰۰ سرباز آمریکایی بنا به آمار وزارت دفاع آمریکا، باعث شد که وقتی در سال ۲۰۰۹ دولت را واگذار کرد، از زمان آغاز نظرسنجی کمترین میزان محبوبیت را در میان رئیس‌جمهوران آمریکا داشت.

بوش ۷۵ ساله از زمان ترک منصب‌اش زندگی کم سر و صدایی داشته است، ولی در موارد نادر دیده شدن‌اش در رسانه‌ها از تصمیم‌اش برای رفتن به جنگ دفاع کرده است.

توماس ا. ریکس، نویسنده کتاب «رسوایی: ماجراجویی نظامی آمریکا در عراق» که برنده جایزه پولتیزر شد به بی‌بی‌سی گفت: «در میان چهره‌های دولت بوش کوشش مستمری وجود داشته است که بگویند جنگ عراق به رغم ظاهرش هنوز هم کار درستی بوده است.»

رئیس‌جمهور سابق آمریکا خیلی اوقات ادعا می‌کرد که از میان برداشتن صدام بخشی از همین منطق بوده است. اما ریکس، که ماجراهای عراق را پوشش می‌داد، چنین باور ندارد.

«این جور توجیه‌ها نسبتی با هزینه‌های هنگفت جنگ هم برای عراقی‌ها و هم برای آمریکایی‌ها ندارد. و مطلقاً هم توضیح نمی‌دهد که حمله آمریکا چگونه خاورمیانه را دگرگون کرد.»

بوش در مناسبت‌های دولتی مثل مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری و تدفین‌های رسمی حضور علنی پیدا می‌کند، ولی حالا بیشتر وقت‌اش را در مزرعه‌اش در تگزاس می‌گذراند و وقت‌اش را صرف تفنن‌هایی مثل نقاشی می‌کند و حتی کتابی از پرتره‌های نقاشی‌اش در سال ۲۰۲۱ منتشر کرد.

دیک چنی

معاون جورج دبلیو بوش و از مدافعان پرشور اقدام نظامی علیه عراق بود و اظهارات علنی بی‌شماری در متهم کردن رژیم صدام حسین به داشتن سلاح‌های کشتار جمعی کرد، و واشنگتن بر این اساس جنگ را توجیه می‌کرد.

در سال ۲۰۰۶ که عراق در درگیری‌های فرقه‌ای غرقه بود، چنی خودش درگیر خشونت شد و تصادفاً یکی از همراهان شکار خود را با گلوله زخمی کرد که باعث مجروحیت صورت، گردن و سینه آن فرد شد.

این سانحه باعث سکته‌ قلبی مختصری شد ولی دوست او، هری ویتینگتون ۷۸ ساله، زنده ماند. چنی به تلویزیون فاکس گفت: «تقصیر هری نیست. در نهایت من کسی هستم که ماشه را چکانده است.»

چنی که حالا ۸۲ ساله است از زمان ترک دولت، رفتار به شدت متفاوتی در مقایسه با بوش داشته است، او درباره مسایل سیاسی اظهار نظر می‌کند و حتی در راهپیمایی‌های انتخاباتی مشارکت دارد. چنی آشکارا منتقد دونالد ترامپ در شورش‌های سال ۲۰۲۱ در کنگره آمریکا بود.

کریستین بیل در فیلم مشهور طنز «معاون» نقش او را بازی کرد، که دومین اثری است که بعد از فیلم زندگی‌نامه‌ای «دبلیو» (۲۰۰۸)، به کارگردانی اولیور استون، ساخته شد.

دونالد رامسفلد

دونالد رامسفلد بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۶ وزیر دفاع بوش بود. او نقشی کلیدی و جنجالی در حملات به افغانستان و عراق ایفا کرد.

از جمله رامسفلد متهم به ارایه «ارزیابی‌های اطلاعاتی جایگزین» شده بود که مدافع از میان برداشتن صدام حسین و نادیده گرفتن شکنجه اسرای جنگی به دست نیروهای آمریکایی بود.

رامسفلد در سال ۲۰۰۶ شغل‌اش را در میان مخالفت فزاینده افکار عمومی و سیاست‌ورزان در آمریکا در خصوص نحوه برخورد با عراق پس از جنگ ترک کرد. اما از حضور علنی پرهیز نداشت، او زندگی‌نامه‌ای منتشر کرد، در یک فیلم مستند درباره دوران کاری‌اش شرکت کرد و در کنار وزرای دفاع سابق دیگر به دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا به خاطر تلاش برای تغییر شکست‌اش در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰ هشدار داد. رامسفلد در ژوئن سال ۲۰۲۱ به خاطر سرطان از دنیا رفت.

کاندولیزا رایس

رایس نخست مشاور امنیت ملی و سپس وزیر خارجه بوش بود و در نتیجه یکی از بالاترین مناصبی را در اختیار داشت که یک زن سیاه‌پوست در طول تاریخ دولت ایالات متحده داشته است.

او علاوه بر این‌که مدافع جنگ عراق بود، فعالانه با رسانه‌های آمریکایی درباره تهدید رژیم صدام حسین لابی می‌کرد و حتی به شبکه‌ خبری آمریکایی سی‌ان‌ان گفت که رهبر عراقی می‌تواند به سرعت به سلاح‌های هسته‌ای دست پیدا کند.

پس از خروج بوش از کاخ سفید، رایس حرفه‌ دانشگاهی‌اش را در دانشگاه استنفورد از سر گرفت و هنوز هم رئیس اندیشکده هووِر است، هر چند در گذشته شایعاتی درباره بازگشت او به سیاست وجود داشته است.

پل برمر

برمر حاکم ائتلاف موقت عراق بود که جورج دبلیو بوش او را در ماه مه سال ۲۰۰۳ منصوب کرد و بالاترین مقام غیرنظامی این کشور شد.

از تصمیم او برای منحل کردن ارتش عراق انتقادهای بسیار شد و با اتهامات سوء استفاده از منابع مالی در تلاش‌های بازسازی این کشور مواجه شد. برمر که حالا ۸۱ ساله است زندگی آرامی در ورمانت، ایالت روستایی آمریکا دارد. در سال ۲۰۱۸، وقتی معلوم شد که به عنوان مربی اسکی در یک تفرجگاه کار می‌کند، در رسانه‌های آمریکایی خبرساز شد.

توییت زیر عکسی از پل برمر را نشان می‌دهد که در یک تفرج‌گاه لباس اسکی به تن دارد.

کالین پاول

ژنرال کالین پاول وزیر خارجه آمریکا در زمان جنگ عراق، نخستین فرد سیاه‌پوستی بود که به این منصب رسید، وی همچنین ریاست ستاد مشترک نیروهای نظامی در طی جنگ سال ۱۹۹۱-۱۹۹۰ در خلیج فارس را نیز به عهده داشت.

بر خلاف سایر اعضای کابینه جورج دبلیو بوش، پاول ابتدا با برنامه‌های حمله به عراق مخالف بود ولی در فوریه سال ۲۰۰۳ او بود که در سازمان ملل در دفاع از مداخله نظامی صحبت کرد و حتی شواهدی را نشان داد که بر اساس آن‌ها ادعا می‌شد، رژیم صدام سلاح‌های کشتار جمعی را پنهان می‌کند.

این ژنرال پس از اینکه در برابر کنگره اذعان کرد که اطلاعاتی که سال قبل ارایه کرده بود «نادقیق» بوده استعفا کرد و موقعیت‌اش را در دولت بوش از دست داد.

او حرفه‌ای به عنوان سخنران عمومی را پی گرفت و در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۰۸ از جمهوری‌خواهان جدا شد و از باراک اوباما نامزد حزب دموکرات دفاع کرد.

پاول در سال ۲۰۲۱ به خاطر اختلالات ناشی از کووید در سن ۸۴ سالگی از دنیا رفت.

تونی بلر

می‌توان ادعا کرد که شهرت نخست‌وزیر سابق بریتانیا بسیار بیشتر از جورج دبلیو بوش به خاطر حمایت‌اش از جنگ عراق صدمه دیده است.

در تفحص رسمی پس از جنگ، از بلر به شدت انتقاد شد و در این تفحص در سال ۲۰۱۶ نتیجه‌گیری شد که او درباره تهدید صدام حسین اغراق کرده بود.

بلر که حالا ۶۹ ساله است در سال ۲۰۰۷ استعفا کرد و از آن زمان بیشتر وقت‌اش را صرف «مؤسسه تونی بلر برای تغییر جهانی» کرده است که یک سازمان غیردولتی است. اما عراق هنوز هم سایه‌اش بر سر میراث اوست، در ژانویه سال گذشته، بیش از ۵۰۰ هزار نفر طوماری را در اعتراض به اعطای نشان شوالیه به او از سوی دولت بریتانیا امضا کردند.

هانس بلیکس

دیپلمات و سیاست‌مدار سوئدی که رئیس کمیسیون نظارت، راستی‌آزمایی و بازرسی سازمان ملل بود که در عراق درباره سلاح‌های کشتار جمعی پیش از حمله به رهبری آمریکا تحقیق کرد و در نهایت چیزی پیدا نکرد.

بلیکس در حال حاضر در استکهلم زندگی می‌کند و هنوز هم در بحث‌های مربوط به سیاست‌گذاری امنیت بین‌المللی فعال است. او همچنین در سن ۹۴ سالگی قرار است کتابی تازه را با عنوان «وداع با جنگ‌ها» منتشر کند.

علی حسن المجید - «علی شیمیایی»

فرمانده سابق نیروهای نظامی عراق که به خاطر نقش ادعایی‌اش در استفاده از گاز سمی علیه شورشیان کُرد که منجر به کشته شدن هزاران نفر شد، به علی شیمیایی معروف شده بود.

المجید در اوت سال ۲۰۰۳ به دست نیروهای آمریکایی اسیر شد، متهم به نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت شد و محکوم به اعدام و در ژانویه ۲۰۱۰ به دار آویخته شد.

محمد سعید الصحاف

در هنگام حمله سال ۲۰۰۳ الصحاف وزیر اطلاعات عراق بود و در میان تصویرهای رنگارنگ‌اش در اطلاعیه‌های خبری روزمره، خیلی زود مشهور به لقب طنزآمیز «علی خنده‌دار» از سوی رسانه‌های غربی شد، او روایت‌هایی سرتاپا تحریف‌شده از وضعیت ارایه می‌کرد از جمله وعده می‌داد که نیروهای آمریکایی شکست خواهند خورد.

مکان فعلی او نامشخص است، عده‌ای معتقدند که او به امارات متحده عربی گریخته است.

مقتدی صدر

این روحانی شیعه پس از حمله به رهبری آمریکا به شهرت رسید چون گروه شبه نظامی جیش المهدی او با سربازان خارجی جنگیدند و او متهم به برپا کردن «جوخه‌های مرگ» فرقه‌ای شد.

او از آن زمان خود را در کسوت یک پویشگر ملی‌گرا و ضدفساد نمایش داده است و به عنوان چهره‌ای تعیین‌کننده در سطح سیاست ظاهر شده است.

ائتلاف سائرون او بالاترین شمار کرسی‌ها را در انتخابات پارلمانی عراق در سال ۲۰۱۸ و ۲۰۲۱ به دست آورد.

نوری مالکی

مالکی نخستین نخست‌وزیر عراق پس از صدام بود که یک دوره کامل در مقام خود باقی بود و در مه سال ۲۰۰۶ به نخست‌وزیری رسید.

منتقدان او را متهم می‌کنند که باعث دور کردن سیاست‌مداران سنی و کُرد شده است و از اوایل سال ۲۰۰۷ زمزمه‌های تقاضا برای کناره‌گیری او شنیده می‌شد. ولی مالکی در سال ۲۰۱۴ پس از یک سلسله شکست در مبارزه با داعش استعفا کرد.

این سیاستمدار ۷۲ ساله هنوز در سیاست این کشور دخیل است.

آیت‌الله علی سیستانی

آیت الله سیستانی به عنوان عالی‌ترین مرجع روحانیت شیعه عراق نقشی کلیدی در سیاست عراق و امور دینی پس از حمله ایفا کرده است. بر خلاف صدر، او لابی‌گری سياسی را به جای شورش اختیار کرد.

در سن ۹۲ سالگی، سیستانی هنوز هم شخصیتی بسیار بانفوذ در عراق است.

منتظر الزیدی

منتظر الزیدی خبرنگار تلویزیونی در شرایطی عجیب و غریب به شهرت بین‌المللی رسید، او در دسامبر سال ۲۰۰۸ در یک کنفرانس مطبوعاتی در بغداد که به مناسبت آخرین سفر جرج دبلیو بوش به عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده به عراق انجام شده بود، لنگه‌کفشی به سوی او پرتاب کرد.

الزیدی موقع پرتاب کفش اول فریاد زد: «این بوسه خداحافظی مردم عراق است، ای سگ!»

این خبرنگار شش ماه به زندان افتاد و به ادعای خودش در طول این مدت شکنجه شد و بعد از آزادی‌اش به لبنان رفت. الزیدی بعداً به عراق بازگشت و کمپین ناکامی را در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۱۸ عراق به راه انداخت.

او اخیراً به آژانس خبری رویترز گفته است: «این صحنه شاهدی است بر این‌که روزی یک فرد ساده توانست به فردی متکبر با تمام قدرت، ستمگری،‌ سلاح‌ها، رسانه‌ها، پول و اختیاراتی که داشت، نه بگوید.»