فرهنگ و هنر اصفهان در سالی که گذشت

ایسنا/اصفهان سال ۱۴۰۱ بدون شک یکی از مهم‌ترین سال‌ها در تاریخ فرهنگ و هنر ایران و همچنین اصفهان به‌شمار می‌رود؛ از آفرینش‌ آثار خلاقانه هنری تا برگزاری رویدادها و جشنواره‌های مختلف، تا تخریب بناهای تاریخی و مرمت‌های چالش‌برانگیز و البته از دست‌دادن‌ بسیاری از بزرگان فرهنگ و هنر نصف‌جهان.

در آخرین روز اسفندماه ۱۴۰۱ رخدادها و رویدادهای ویژه فرهنگ و هنر اصفهان در این سال را مرور می‌کنیم و امید داریم که سال ۱۴۰۲ هنر و فرهنگ دیار سپاهان و هنرمندانش با چالش‌های کمتری مواجه باشند و آنچه روی می‌دهد آفرینش باشد و رضایت‌مندیِ هنر و هنرمندان شهری که نیمه جهانش خوانده‌اند.

در ادامه، به برخی از مهم‌ترین رخدادهای فرهنگ و هنر اصفهان در سال ۱۴۰۱ می‌پردازیم.

یاران فرهنگ و هنر که از میان ما رفتند

فروردین‌ماه ۱۴۰۱ ناصر سلیمانی، از آوازخوانان قدیمی و مردمی پل خواجوی اصفهان به دلیل بیماری سرطان درگذشت. او از حدود ۱۶ سال قبل به شکل خودجوش برنامه‌ای کاملاً مردمی با نام جمعه‌های خواجو را در ضلع جنوبی رودخانه زاینده‌رود و پل خواجو بنیان گذاشت که این برنامه هر جمعه از ساعت ۱۰ صبح تا ۲ بعدازظهر با آوازخوانی او و گاهی نوازندگی جوانان، لبخند بر لب مردم جاری می‌کرد.

اوایل اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ بود که گوهر کرمی از نخستین زنان عکاس اصفهان درگذشت. او در دهه ۳۰ وقتی ۱۵ ساله بود عکاسی را زیر نظر همسرش، محمدحسن اکبری، صاحب عکاس‌خانه ماه در سبزه‌میدان اصفهان فراگرفت.

پنجم مردادماه استاد سید اصغر محمودآبادی، عضو هیئت‌علمی گروه تاریخ دانشگاه اصفهان و نخستین استاد تاریخ اسلام این دانشگاه از زمان انقلاب اسلامی درگذشت. از کتاب‌های تألیفی او می‌توان به «دفتر پارینه (تاریخ و فرهنگ ایران)»، «دیپلماسی هخامنشی»، «امپراتوری ساسانیان در گزارش‌های تاریخی اسلامی و غربی»، «تاریخ ایران در عهد ساسانیان»، «ساختار مثلث یونانیان، اشکانیان و رومیان در ایران‌زمین»، «حضور ایران در جهان باستان» و «آتشی که نمیرد» اشاره کرد.

۱۱ مرداد نیز احمد گلشیری، برادر هوشنگ گلشیری و مترجم مجموعه چند جلدی و تأثیرگذار «داستان و نقد داستان» به دلیل نارسایی قلبی درگذشت.

۲۲ مرداد عباس منتجم شیرازی، بازیگر، تهیه‌کننده و خواننده سینمای ایران که در دهه ۱۳۴۰ با خواندن ترانه‌های فکاهی و محلی معروف شد و در چند فیلم به ایفای نقش پرداخت در اصفهان درگذشت.

۲۲ مهرماه استاد علی ظریفی اصفهانی، هنرمند برجسته رشته قلم‌زنی در سن ۸۶ سالگی درگذشت و در قطعه نام‌آوران باغ رضوان اصفهان به خاک سپرده شد.

۲۵ مهرماه نیز نعمت‌الله ستوده، هنرمند پیشکسوت موسیقی و سرپرست سابق گروه رادیو اصفهان دار فانی را وداع گفت.

همچنین استاد فضل‌الله شیرانی، شاعر اصفهانی و متخلص به سخا، ۱۵ آبان ماه در سن ۷۶ سالگی درگذشت و قطعه نام‌آوران باغ رضوان اصفهان به خاک سپرده شد.

بامداد ششم آبان سال ۱۴۰۱ سیروس شفقی، اصفهان شناس، بنیان‌گذار گروه جغرافیای دانشگاه اصفهان و انجمن دوستداران اصفهان، به علت ایست قلبی درگذشت.

۱۰ آذر نیز مرتضی هادوی فرد، متخلص به «نامی»، مدیرمسئول انتشارات نامی و از چهره‌های درخشان شعر و ادب اصفهان گذشت و در قطعه نام‌آوران باغ رضوان اصفهان به خاک سپرده شد...

و نهایتاً ۱۹ بهمن استاد عباس اعتماد فینی که سال‌ها همراه با پروفسور رومن گیرشمن، پروفسور ژان ژوزف فرانسوا پرو و صادق ملک شهمیرازدی در فعالیت‌های باستان‌شناسی شوش و سیلک کاشان حضور پرثمر داشت، دنیای فانی را وداع گفت و در زیارتگاه امامزاده هادی (ع) فین به خاک سپرده شد.

سفر عزت‌الله ضرغامی به اصفهان 

پنجشنبه ۲۶ خردادماه عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به‌عنوان نماینده رئیس‌جمهور در سفر استانی او، به اصفهان آمد و ابتدا در اتاق بازرگانی حضور یافت که در آنجا نمایندگان و مسئولان و صاحب‌نظران اصفهان بر جریان دائمی زاینده‌رود از سراب تا پایاب تأکید کردند. او در سفر یک‌روزه خود به اصفهان از پل خواجو، منارجنبان و سرای هنرمندان حسن‌آباد (رحیمه خاتون) بازدید و هتل کاربات را نیز افتتاح کرد.

میزبانی جشنواره بین‌المللی فیلم کودکان و نوجوانان

موضوع تغییر مکان برگزاری سی و چهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم کودکان و نوجوانان نیز موضوعی بود که باعث نگرانی دوستداران سینما در اصفهان شد، چراکه بنیاد سینمایی فارابی موضوع تعیین میزبان را به اعلام نظر کارگروه خود دراین‌باره موکول کرد و پاسخ قاطعی درباره میزبانی جشنواره داده نمی‌شد. درنهایت ۱۵ آذرماه مدیر روابط عمومی بنیاد سینمایی فارابی با اعلام ماندگاری جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان در اصفهان، از مشارکت این نهاد و شهرداری اصفهان در راه‌اندازی صندوق حمایت سینمای کودک و نوجوان برای تولیدات سینمایی به‌منظور حضور در این جشنواره خبر داد.

ماجرای مرمت گنبد مسجد جامع عباسی

بیست و سوم تیرماه بود که سعید ‌قاسمی‌نژاد بعد از دیدن تغییر در قوس گنبد مسجد جامع عباسی و از بین رفتن تحدب بخشی از آن درنتیجه‌ مرمت اخیر، با کنار هم قرار دادن تصاویری از قبل و بعدازاین مرمت و انتشار تصویر نهایی در اینستاگرام خود، از تغییر شکل بزرگ‌ترین گنبد معرق جهان خبر داد. در این خصوص علیرضا ایزدی، مدیرکل میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان با حضور در خبرگزاری ایسنا توضیحاتی را ارائه کرد. همچنین محمدمهدی کلانتری، دانشجوی رشته مرمت بنا و بافت‌های تاریخی، با حضور در این خبرگزاری از ایراد سازه‌ای این گنبد خبر داد و سعید قاسمی نژاد دانش‌آموخته معماری نیز با مقایسه تصاویری از گنبد در دوره‌های قاجار، پهلوی و دوره اخیر، نشان داد که علاوه بر ایراداتی که طرح‌ها و نقش‌های مرمت اخیر گنبد مسجد جامع عباسی وجود دارد کاشی‌های شکم گنبد که حداقل به ۱۶۰ سال قبل تعلق داشته‌اند به‌واسطه این مرمت تخریب‌شده‌اند. درنهایت جمعی از استادان دانشگاه و متخصصان معماری و مرمت، با امضای نامه‌ای خواستار توقف مرمت گنبد مسجد جامع عباسی تا انجام تحقیقات بیشتر، پس از اخذ نظر خبره‌ترین صاحب‌نظران ملی و بین‌المللی دراین‌باره شدند.

اما در زمان بازدید خبرگزاری ایسنا از روند مرمت گنبد مسجد جامع عباسی البته از روی ماذنه این گنبد، اداره‌کل میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان باوجود تأکید متخصصان بر توقف مرمت، از تیغ اصلاح بر قوس گنبد سخن گفتند؛ بااین‌حال ۲۱ مرداد نیز اعضای شورای عالی نظارت حفظ و مرمت میراث فرهنگی با هدف بررسی وضعیت مرمت گنبد مسجد جامع عباسی (مسجد امام) و رسیدگی به قصور احتمالی در مرمت تعیین شدند و علی دارابی، قائم‌مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در احکامی جداگانه،  اسکندر مختاری، سید مرتضی فرشته‌نژاد، مهرداد حجازی و علیرضا ایزدی را به‌عنوان اعضای شورای عالی نظارت حفظ و مرمت میراث ‌فرهنگی منصوب کرد. همچنین ۱۱ آبان ماه مهدی طغیانی، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی از بررسی و جمع‌بندی مرکز پژوهش‌های مجلس در خصوص اقدامات صورت گرفته در مرمت گنبد مسجد جامع عباسی و مسجد شیخ لطف‌الله خبر داد و با استفاده از عنوان «نوسازی به‌جای مرمت!» اعلام کرد که اقدامات صورت گرفته در مرمت این دو گنبد غیراستاندارد و خارج از عرف و علم مرمت بوده و باید سریع‌تر متوقف شود.

در خصوص مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله نیز۲۱ آذرماه سید مهدی موسوی موحد، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان علیرغم ایرادهای موجود در مرمت دونیم ترکِ نخست این گنبد که از سال ۹۶ مورد انتقاد بود و باوجودتأکید متخصصان مبنی بر توقف مرمت و استفاده از نظرات نخبگان و پیشکسوتان کشوری و حتی بین‌المللی، از پایان مرمت سه نیم‌ترک دیگرِ گنبد مسجد شیخ لطف‌الله نیز خبر داد.

توقف عملیات باستان‌شناسان در ایستگاه مترو ابن‌سینا

در تیرماه عملیات گمانه‌زنی باستان‌شناسی در ایستگاه ابن‌سینا که یکی از ایستگاه‌های خط دو قطار شهری اصفهان است، بعد از یک ماه متوقف‌شده و مسئول باستان‌شناسی این اداره با اشاره به شباهت آثار معماری به‌دست‌آمده در این ایستگاه و آثار حاصل از کاوش در میدان عتیق، ساختار معماری هر دو را فوق‌العاده ضعیف ‌خواند. این موضوع واکنش میراث دوستان را در پی داشت، ازجمله اینکه علی شجاعی اصفهانی، سرپرست کاوش باستان‌شناسی ایستگاه مترو امام حسین (ع) گفت: اگر اراده‌ای برای شناخت و حیات پایدار اصفهان وجود دارد این شهر نباید بازیچه افرادی شود که تمام ثروت نهفته شهر را به بهانه مترو، به بهانه پاساژ و پارکینگ و به بهانه خانه‌هایی که توسط مردم ساخته می‌شود از بین ‌ببرند و فقط افسوس آن برای ما باقی بماند.

چراغ سبز برای تخریب بافت تاریخی خمینی‌شهر

موضوع تلاش برای تخریب بافت تاریخی خمینی‌شهر یکی از موارد چالش‌برانگیز در سال گذشته بود و درست در همان روزی که توضیحات عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری از سوی نمایندگانِ امضاکننده طرح استیضاحِ او شنیده شد مجوز تعریض ۲۰ متریِ خیابان بخشداری در خمینی‌شهر از سوی معاونت امور مجلس، حقوقی و استان‌ها و برخلاف قوانین و مصوبات بالادستی و نظرات بدنه کارشناسی به مدیرکل میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان ابلاغ شد. چند روز بعد خانه ترابی در محدوده بافت تاریخی خمینی‌شهر تخریب شد.

درگذشت آیت‌الله محمدعلی ناصری

۴ شهریورماه آیت‌الله شیخ محمدعلی ناصری، مجتهد، مروج فرهنگ مهدویت و از علمای اخلاق حوزه علمیه اصفهان درگذشت و پیکر او در گلستان شهدای اصفهان و با حضور گسترده مردم به خاک سپرده شد.

نمایشگاه دائمی کتیبه‌های تاریخی چهل‌ستون

مهرماه نمایشگاه کتیبه‌ها و سنگ‌های تاریخی چهل‌ستون به‌صورت دائمی در این کاخ‌موزه برپا شد و به‌این‌ترتیب آثاری که از سال‌ها قبل در نقاط مختلف چهل‌ستون به‌صورت پراکنده قرار داشتند در قالب نمایشگاه دائمی ارائه‌شده‌اند و تالار ضلع غربی چهل‌ستون نیز برای این نمایشگاه ساماندهی شد.

بارش برف و باران و تخریب بناهای تاریخی

اواخر دی‌ماه بعد از بارش بی‌سابقه برف در اصفهان، ریزش سقف ورودی بازار چیت‌سازها واقع در بازار قیصریه اصفهان را در پی داشت، همچنین ۲۵ بهمن در پی بارندگی بی‌سابقه در شهر اصفهان، سقف بخشی از بازار تاریخی دردشت، بخشی از سقف سنتوری مسافرخانه اردیبهشت در بدنه غربی چهارباغ عباسی، دیوار کاه‌گلی ضلع جنوبی کلیسای وانک، ورودی سرای هنرمندان حسن آباد، تعدادی از مغازه های بازار مقصودبیک و بازار آهنگرها و همچنین دیوار تعدادی از خانه های پشت مسجد شیخ لطف‌الله دچار ریزش شدند.

برگزاری اولین رویداد مد و لباس اصفهان 

اولین رویداد مد و لباس اصفهان به‌عنوان جشنواره‌ای برای عرضه برندهای مطرح بانوان با تأکید بر حوزه حجاب و عفاف، از ششم بهمن در هتل عباسی آغاز شد و تا نهم بهمن‌ماه پذیرای بازدیدکنندگان بود. 

افتتاح فاز دوم پردیس هنر

۱۷ بهمن‌ماه فاز دوم پردیس هنر شامل دو سالن نمایش با ظرفیت ۱۸۰ نفر، اتاق تمرین نمایش، اتاق گریم و آکساسوآر، همراه با یک گالری هنری در مساحت ۱۱۰۰ مترمربع و با هزینه‌ای بالغ‌بر ۱۵ میلیارد تومان افتتاح شد. پیش‌ازاین، فاز نخست مجموعه پردیس هنر شامل آمفی‌تئاتر روباز با ظرفیت ۳۵۰۰ صندلی در سال ۱۳۹۷ صندلی افتتاح‌شده بود.

برگزاری سیزدهمین جشنواره فیلم فجر اصفهان

۱۷ بهمن‌ماه سیزدهمین جشنواره فیلم فجر اصفهان هم‌زمان با چهل و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر در تهران، آغاز و به مدت یک هفته برگزار شد.

اعتراض ارامنه اصفهان به محاصره آرتساخ

ارامنه اصفهان ۵ اسفندماه در کلیسای وانک تجمع کردند تا به سیاست‌های توسعه‌طلبانه دولت باکو در قفقاز نه بگویند و از آن‌ها بخواهند که به محاصره آرتساخ پایان دهند.

برگزاری پنجمین جشنواره ملی تئاتر خندستان

پنجمین دوره جشنواره ملی تئاتر خندستان از ششم تا یازدهم اسفندماه با حضور گروه‌های نمایشی از سراسر کشور و علاقه‌مندان هنر نمایش کمدی در بخش‌های صحنه‌ای، آثار بخش بیرونی آزاد و آثار بخش ویژه (زاینده‌رود) در اصفهان برگزار شد.

برخی از تازه‌های کتاب در سالی که گذشت

جلد سوم کتاب «منظومه اصفهان» که ظهور تا سقوط سلسله صفویه را در قالب مثنوی حماسی روایت می‌کند، با تلاش پیمان کلانتر معتمد منتشر شد. جلد اول منظومه اصفهان به تاریخ پیش از اسلام اصفهان و جلد دوم نیز مربوط به ورود اسلام تا زمان صفویه بود که شهرداری اصفهان در سال ۹۶ از آن‌ها رونمایی کرد.

رمان «بد زخم» نوشته مالک شیخی، نویسنده و روزنامه‌گار اصفهانی، یک اثر اجتماعیِ عاشقانه غیر آپارتمانی است که از سوی انتشارات «اسپانه» راهی بازار کتاب‌ شد.

در آخرین روزهای سال ۱۴۰۱ یادنامه استاد جمشید مظاهری با نام «نامه سروشیار» با همیت علی اکبر احمدی دارانی، دانشیار گروه زبان و ادبیت فارسی دانشگاه اصفهان و گلپر نصری، عضو هیئت‌علمی دانشگاه یزد منتشر شد. این کتاب، مجموعه‌ای از ۷۲ مقاله ادبی و علمی به قلم برخی از مشهورترین استادان و محققان معاصر است که به یاد جمشید مظاهری، استاد فقید دانشگاه، تاریخدان، اصفهان‌شناس و نسخه‌پژوه نوشته‌شده و همراه با اشعار، تصاویر، اسناد و فایل‌های صوتی به‌جا مانده از استاد مظاهری در دو مجلد از سوی نشر ادبیات قم منتشر و راهی بازار کتاب شده است.

کتاب «پله‌های موفقیت و مدیریت زندگی» نوشته حمید رضا یوسفی و فهمیه نصیری، عضو هیئت‌علمی دانشگاه پیام‌نور استان اصفهان، به‌عنوان اولین کتاب تألیفیِ انگیزشی در ایران از سوی انتشارات بین‌المللی الهدی در تهران منتشر شد.

کتاب «سپند مجمر عشق» از انتشارات سلام سپاهان، سروده‌های شاعر معاصر مرحوم میرزا فضل‌الله خان اعتمادی متخلص به «برنا» است که توسط مهدی نجّار اعرابی، نویسنده اصفهانی تصحیح و تحقیق و جمع‌آوری شد و راهی بازار کتاب شد.

در سالی که گذشت،  تازه‌ترین شماره ماهنامه «وزن دنیا» به‌عنوان تنها نشریه‌ تخصصی حوزه شعر فارسی در اصفهان رونمایی شد که مروری بر کارنامه باباچاهی در شعر و نقد، پرونده‌ای درباره زندگی و شعر تندر کیا و نگاهی به جهان شعری سورئالیسم‌ها از بخش‌های مهم شماره اخیر این نشریه تخصصی بود.

رونمایی از ۷۷ کتاب دفاع مقدس

۲۳ اسفندماه آیین رونمایی از ۷۷ عنوان کتاب دفاع مقدس، هم‌زمان با سالروز بمباران مسجد جامع اصفهان با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس استان اصفهان در این مسجد برگزار شد.

انتهای پیام