ترکیه و کره جنوبی چگونه صنعت ایران را جا گذاشتند؟ / جای خالی «استراتژی توسعه صنعتی» در اقتصاد ایران

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو؛ به طور کلی حضور چشمگیر تولیدکنندگان و پیشران‌های اقتصادی، می‌تواند به رشد توسعه یک کشور و افزایش اشتغال و بهره وری کمک کند. این درحالی است که در ایران طی سال‌های اخیر به تولید آنطور که باید توجه نشده است و نگاه هزینه‌ای به آن باعث عقب ماندگی صنعت کشور ما نسبت به کشور‌های دیگر شد.

ریسک‌های زیاد فعالیت‌های مولد
صرفه اقتصادی بالا فعالیت‌های غیرمولد در ایران باعث شده تا کمتر فعال اقتصادی نیم نگاهی به حضور در صنعت داشته باشد، چراکه وجود ریسک‌های فراوان در اقتصاد مولد همچون نبود یک استراتژی صنعتی بلندمدت، مالیات، عدم پرداخت تسهیلات مناسب به صنعتگران و افزایش روزانه قیمت مواد اولیه و تورم، پایدار نبودن قوانین صنعت، عواملی هستند که تولید را در کشور پرهزینه کرده‌اند.

شروع همزمان جریان صنعتی شدن ایران و ترکیه
اما با تماشای تجربه رشد دنیا در صنعت، شاید این سوال پیش بیاید که کشور‌های دیگر چه کاری انجام دادند که ما از آن غافل شده‌ایم؟ جالب است بدانید ایران و ترکیه در اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی جریان صنعتی شدن را همزمان باهم شروع کردند اما در حاشیه بودن صنعت، توجه به بازار‌های غیرمولد و عدم پیگیری راهبرد‌های توسعه صنعت در ایران در مقایسه با وجود عزم نظام اجرایی در ترکیه برای پیگیری راهبرد‌های توسعه در سطح بسیار عالی، موجب شد تا رشد صنعتی در ایران در سطحی پایین‌تر از این کشور تحقق یابد و نکته قابل توجه این بود که ترکیه رویکرد خود از رژیم تجارت حمایتی به اقتصاد صادرات محور تغییر داد.

حمایت از پیشران‌های اقتصادی
اولین سند سیاست صنعتی ترکیه در سال ۲۰۰۳ تدوین شد که براساس آن تمام امکانات کشور در جهت حمایت از پیشران‌های اقتصادی و تاکید بر تولید و صادرات محصولات با فناوری و ارزش افزوده بالا بوده است که پیاده سازی این راهبرد موجب شد تا ارزش افزوده صنایع به قیمت ساخت از حدود ۸۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۳ به حدود ۲۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۷ افزایش یابد که ۲.۸ برابر ایران بوده است.

ارزش افزوده ۶۰۰ میلیارد دلاری کره جنوبی در صنعت
کره جنوبی نیز همانند ترکیه، توسعه صنعتی خود را با ایران آغاز کرد. ارزش افزوده صنعتی ایران در سال ۲۰۱۲ ایران به بالاترین رقم خود یعنی ۸۰.۶۷ میلیارد دلار از سال ۱۹۶۰ تا به امروز رسید و پس از آن مجددا روند نزولی خود را آغاز کرد اما صنعت کره جنوبی در حال حاضر به ارزش افزوده حدود ۶۰۰ میلیارد دلاری رسیده که باوجود منابع نفت و گاز و معدنی غنی و جمعیت ۸۵ میلیونی ایران نسبت به کره ۵۰ میلیون نفری، عقب ماندگی فاحشی نسبت به این کشور داریم.
کره جنوبی درحال حاضر جزو ۲۰ کشور قدرتمند اقتصادی جهان است اما چه مسئله‌ای باعث بالارفتن تراز تولید کره جنوبی نسبت به ایران شد؟ یکی از مهم‌ترین مولفه‌های افزایش قدرت صنعتی کشور، تدوین یک استراتژی صنعتی بود که دولتمردان ایران همچنان از این موضوع غافل هستند.

کره جنوبی با الگوبرداری از تجربه ژاپن به تاسیس شرکت‌های بزرگ و پیشران‌های اقتصادی روی آورد و سعی کرد به الگو‌های ساخت داخل عمق ببخشد. این کشور حرکت به سوی صنایع بزرگ و پیشران را ادامه داد و سپس به توسعه صنایع با فناوری برتر پرداخت و از مرحله ساخت و طراحی عبور کرد و به مرحله خلق برند رسید.

اطلاعات درستی از میزان تولید و تقاضا نداریم
در همین راستا و با توجه به مطالب مطرح شده، محمدرضا یزدی زاده؛ کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری دانشجو با اشاره به چالش‌های صنعت ایران و نبود قوانین پایدار در این حوزه گفت:، چون اطلاعات درستی از بازار و میزان تولید و تقاضا نداریم، نمی‌توانیم برنامه ریزی دقیقی داشته باشیم و به همین دلیل هم با شوک‌هایی که به بازار می‌دهیم، سعی می‌کنیم مشکل را برطرف کنیم.

تغییر ناگهانی قوانین؛ بلای جان تولید
وی ادامه داد یعنی یکدفعه با قطع صادرات جنس به بندر رسیده است و در گمرک درحال صادر شدن است که ناگهان جلوی ادامه کار را می‌گیریم که باعث نابودی بازار‌های صادراتی ما می‌شود. موضوع ممنوع شدن صادرات باید حذف شود.

هنوز استراتژی صنعتی نداریم
یزدی زاده با اشاره به تجربه کشور کره جنوبی در صنعت ادامه داد: مهم‌ترین مسئله‌ای که باعث عقب افتادگی ما در صنعت شده است، نبود استراتژی صنعتی کشور است. بزرگ‌ترین برنامه ما، برنامه‌های ۵ ساله است که به خاطر سیستم طراحی اشتباهی که دارند، سناریوی مختلفی را در نظر نمی‌گیرند و بنابراین اجرا ندارند و همه آن‌ها قبل از آغاز مرده اند. همین استراتژی در کشور ما سبب شد تا فعالیت‌های غیرمولد را با سود چندین برابر فعالیت‌های تولیدی برای بخش خصوصی تعریف کنید و طبیعتا کمتر کسی به دنبال تولید می‌رود.

وی در پایان اظهار کرد: باید مالیات‌های سنگینی برای فعالیت‌های غیرمولد وضع شود تا فعال اقتصادی به سمت فعالیت مولد بیاید. بزرگ‌ترین عامل حمایت از فعالیت‌های مولد، تهدید فعالیت‌های جایگزین برای سرمایه هاست.