خوسف دیار شعر و نرگس‌ها / خاطره بازی در کوچه‌های بافت تاریخی خور

خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها: خوسف از نظر تاریخی از کهن‌ترین مناطق استان خراسان جنوبی محسوب می‌شود. اشعار حکیم نزاری و کتیبه‌های کال جنگال، سنگ نگاره لاخ مزار و کتیبه‌های پهلوی در دره‌ای به نام «استاد تنگل» جملگی حکایت از قدمت چند هزار ساله منطقه دارد.

کشف سنگ نگاره ثابت می‌کند که گذرگاه اصلی خراسان و قهستان به سوی کرمان و جنوب ایران از درون دره‌های جنوب شرقی بیرجند به ویژه «دره اِستاد» بوده و کوه باغران و روستاهای نوفرست، کوچ، کاهین و چنشت برکناره این دره قرار گرفته بودند.

گواب دریاچه‌ای در دل کویر

گواب خوسف یکی از جاذبه دیدنی شهرستان خوسف است. این دریاچه بی نظیر و خدادادی بعد از سال‌ها خشکسالی و با باران رحمت الهی جان دوباره گرفته و گردشگران را به منطقه کویری خوسف می‌کشاند.

کمپ عشایری گواب به همراه دریاچه طبیعی در نوروز امسال میزبان مسافران خواهد بود.

این تالاب به صورت مجموعه تفریحی و گردشگری راه اندازی شده که با استقبال بی نظیر گردشگران در سال‌های گذشته روبرو بوده است.

از شرایط منحصر به فرد گواب، واقع شدن آن در مجاورت مزارع و بافت تاریخی خوسف و نزدیکی آن به آرامگاه ابن حسام است.

آرامگاه ابن حسام خوسفی

آرامگاه شاعر برجسته ابن حسام با فرم کلی هشت ضلعی با گنبدی شبیه کلاه فرنگی که در اصل نورگیر مقبره محسوب می‌گردد احداث شده است.

مسیر دسترسی به آرامگاه در پای تپه از طریق یک رشته پلکان صورت می‌گیرد که بازدید کننده را به کناره مقبره هدایت می‌نماید.

فضای ورودی آرامگاه دارای پلکان است که در نمای جنوبی ساختمان قرار گرفته است و به لحاظ فرم مانند پیش طاقی است که سقف آن دارای فرم قوسی شکل به صورت سه بخشی کند است.

در نمای خارجی مقبره در سه طرف، نورگیر یا پنجره کار گذاشته شده است که نور فضای داخلی بنا را به وجود آورده است که فرم کلی بنا از این طاق نماها که به صورت پیش طاق‌های عریض و تقریباً عمیق ساخته شده‌اند نشأت می‌گیرد.

نیزار خور

نیزار خور در ۱۰۰ کیلومتری بیرجند و ۳۵ کیلومتری روستای خور واقع شده است. دارای رودخانه‌ای است با وسعت پنج هکتار دارای پوشش گیاهی دائمی گز بوده همراه با آب شور و عمق متوسط ۲۵ سانتیمتر و زیستگاه مناسبی جهت زمستان گذرانی پرندگان مهاجر و منبع تأمین علوفه و آب برای دامداران محلی است.

نیزار دارای نمای زیبایی است که چشم هر بیننده‌ای را در دل کویر به خود جلب می‌کند.

روستای خور

بافت تاریخی روستای خور متأثر از شرایط اقلیمی و جغرافیایی محیط خود است.

خانه‌های گلی، پوشش گنبدی، حیاط مرکزی، بادگیرها، اطاق‌های دور تا دور حیاط، هشتی ها و دهلیزها، دیوارهای قطور، حوض و باغچه وسط حیاط به صورت هماهنگ و یکنواخت از ویژگی‌های معماری خانه‌های روستای خور است، که مطابق با اقلیم منطقه به وجود آمده است.

تراکم خانه‌ها و کوچه‌های پرپیچ وخم و همچنین بادگیرها از شاخص‌های عمده روستایی خور بوده که برای مقابله با اوضاع اقلیمی منطقه به وجود آمده است در بافت خور بناهایی همچون قلعه، آب انبار، مسجد، حسینیه، حمام و خانه‌های قدیمی وجود دارد که اکثراً متعلق به دوره صفویه است.

مسجد جامع خوسف

مسجد جامع خوسف به عنوان یکی از بارزترین آثار تاریخی موجود در بافت تاریخی این شهر در حاشیه خیابان اصلی شهر و در جبهه جنوبی آن قرار دارد.

این بنا دارای دو ورودی است که یکی در ضلع شمال شرقی و دیگری در ضلع شمال غربی واقع شده است. مهمترین عناصر معماری بنا شامل ورودی‌ها، صحن، شبستان تابستانی، شبستان‌های ملاعلی اکبر، شبستان عبدالخالق و قسمت‌های نوساز مسجد می‌باشد.

جبهه شمال شرقی بنا که ورودی اصلی بنا در آن قرار دارد به طور کامل در سال ۱۴۰۵ ه. ق بازسازی شده است و از لحاظ تاریخی ارزشی ندارد اما شبستان‌های جبهه جنوب غربی بنا یعنی شبستان تابستانی و شبستان‌های ملاعلی اکبر و عبدالخالق بخش‌های تاریخی بنا به حساب می‌آیند.

شبستان‌ها دارای ستون‌های قطور چهار ضلعی است که پوشش آنها به صورت گنبدهای چهار ترک و به کمک طاق‌های جناغی بر روی ستون‌ها استوار شده است.

سنگ نگاره کال جنگال

مجموعه سنگ نگاره‌های کال جنگال در طول دره‌ای به همین نام در رشته کوه باقران، در فاصله ۳۵ کیلومتری جنوب غرب بیرجند در نزدیکی روستای زمان‌آباد از توابع بخش مرکزی بیرجند قرار دارد.

این سنگ نگاره‌ها شامل یازده کتیبه و دو تصویر بوده که هم اکنون تنها هفت مورد از کتیبه‌ها باقی مانده است. تصاویر و کتیبه‌ها به صورت پراکنده بر روی صخره‌ها هک شده‌اند بعضی کتیبه‌ها تنها شامل یک سطر و بعضی از چند سطر تشکیل شده‌اند.

در این مجموعه، دو سنگ نگاره (نگارکند) وجود دارد که یکی نیم تنه یک مرد و دیگری صحنه جدال یک مرد با شیر را نشان می‌دهد. با توجه به نحوه آرایش صورت، موها و نوع لباس می‌توان گفت مجموعه کتیبه‌ها و نگارکندهای کال جنگال متعلق به دوره اشکانی است.

منطقه گردشگری آرک وگرنگ

منطقه آرک و گرنگ در ۵۲ کیلومتری غرب بیرجند و ١٧ کیلومتری شمال شهر خوسف واقع شده است. این منطقه با وسعت ۳۰ هزار هکتار و دارای آب و هوای گرم و خشک است و در نواحی آب و هوای معتدل‌تری برخوردار است.

کوهستانی بودن منطقه، منابع آب نسبتاً فراوان، دره‌ها و چشم اندازهای زیبا همراه با پوشش گیاهی از تنک تا متراکم از منابع با ارزش این منطقه محسوب می‌شوند.

استفاده از تمام ظرفیت‌های شهرستان خوسف برای استقبال از گردشگران نوروزی

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان خوسف با اشاره به جاذبه‌های گردشگری شهرستان خوسف بیان کرد: این شهرستان دارای ظرفیت‌های زیادی اعم از کال جنگی و آرامگاه ابن حسام خوسفی بوده هر ساله مورد توجه گردشگران قرار می‌گیرد.

علی صالحی در گفتگو با مهر با اشاره به اقدامات انجام شده در راستای پذیرایی از مسافران نوروزی اظهار کرد: چهار اقامتگاه نوروزی، یک مهمان پذیر و ۱۲۵ زائر سرا برای اسکان مسافران مهیا شده است.

وی با بیان اینکه در شهرهای ماژان و خوسف کمپ موقت اسکان مسافران برپا است، اظهار کرد: همچنین در ماژان، خور و خوسف اسکان آموزش و پرورش آماده میزبانی از مسافران است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان خوسف از اسکان اضطراری چهار مرکز توسط هلال احمر خبر داد و گفت: در مجموع از تمام ظرفیت‌های موجود در خوسف برای استقبال از گردشگران نوروزی استفاده می‌شود.

صالحی با بیان اینکه شهرستان خوسف دارای پتانسیل‌های بسیاری در حوزه‌های مختلف گردشگری و صنایع‌دستی است گفت: مجتمع گردشگری و آب‌درمانی آبگرم لوت، روستاهای زیبای عیلکی و تقاب و نیزار و کویر خور از دیگر مناطق دیدنی این شهرستان است.