رییسی‌نژاد: چین به خوبی می‌داند ایران در شرایط اضطراری به آنها روی آورده است

آرش رییسی نژاد استاد روابط بین الملل دانشگاه تهران در گفتگویی با سالنامه اعتماد گفت: از نظر سیاست گذاران ایران وقتی میگوییم ،شرق فقط شرق جغرافیایی مد نظر نیست بلکه شرق جغرافیایی مد نظر است که زیر لوای غرب ایدئولوژیک نباشد. در این چارچوب ژاپن و کره جنوبی با اینکه شرق جغرافیایی هستند اما غرب ایدئولوژیک محسوب میشوند. در این کشورهای عضو آسه آن هم در همین دسته قرار میگیرند شرایط دوران ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی رییس جمهور پیشین ایران متفاوت بود در آن دوران نگاهی به دستاوردهای مالزی تحت چارچوب حاکمیت ماهاتیر محمد وجود داشت، اما در دیدگاه سیاست گذاران فعلی به ویژه در دولت سید ابراهیم رییسی، شرق ،قدرتمند چین .است. حتی هند هم جزو شرق محسوب نمیشود چرا که از نظر سیاست گذاران در تهران چین همکاری امریکا در مهار چین و شریک سراییل محسوب میشود وقتی میگوییم شرق در ذهن سیاست گذار ایرانی محور یکن و مسکو تصویر میشود به این اصطلاحا می گویند غلبه ژئوپولیتیک بر ایدئولوژیک و این دیدگاه به شرق یکی از نمودهای سیطره ایدئولوژی بر ژئوپولیتیک است که ممکن است دچار تحول شود اما تا به امروز ادامه پیدا کرده است.

در تبلیغات غرب در مورد چین از اصطلاحاتی مانند تله بدهی در مورد سیاستهای چین در مورد شرکای کوچک ترش استفاده میشود و اینگونه ادعا می شود که چین برنامه های بلندمدتی برای تحت سیطره در آوردن کشورهای دیگر در پیش می گیرد. دیپلماسی دام بدهی یا Debt Trap Diplomacy مفهومی بود که هندی ها برای نخستین بار در سال ۲۰۱۷ بیان کردند. هندی ها نسبت به حضور چین در اقیانوس هند و محاصره دریایی چین از طریق مفهوم ژئواستراتژیک String of Peral یا زنجیره مروارید حساس بودند و هندی ها نقش موثری در امنیتی کردن نقش چین یا ترویج چین هراسی برای مقابله با حضور در اقیانوس هند داشتند. البته شواهدی از این نوع اقدام چین هم وجود داشت که چینی ها عامدانه کشورهایی را انتخاب میکنند که مشکلات اقتصادی عمیق دارند با علم به ناتوانی کشورها در باز پرداخت به آنها وام می دادند و سپس در ازای بخشیدن با استمهال وام ها قراردادهای ۹۹ ساله ای امضا می کردند که امتیازهای بسیار کلانی دریافت می کردند نمونه بارز اینگونه اقدامات بندر ها میان تو تا در جنوب سری لانکا بود. اما چینی ها بارها این مساله را تکذیب کرده اند و از سالهای ۲۰۱۹ به این سو سیاست دام بدهی بسیار کمتر شده و چینی ها با همکاری بانک جهانی قراردادها را با این کشورها با شفافیت بیشتری اعلام کردند و سال ۱۴۰۰ چینی ها بدهی های چند میلیارد دلاری کشورهای آفریقایی را یک جا بخشیدند. در نتیجه بحث دام بدهی آن مفهوم قبلی را ندارد.

سیاست نگاه به شرق یک سیاست اصیل نیست و یک ابتکار واکنشی است. در ذهن سیاست گذاران ایرانی یک مثلث وجود دارد که دو راس آن ایران و چین هستند و راس پنهان اما بسیار مهم سوم آمریکا است.

چینی ها کاملا متوجه هستند که ایران در شرایط اضطرار و استیصال رو به سوی آنها آورده است.

چینی ها اصلا دوست ندارند ناتوی آسیایی تشکیل شود اصلا علاقه ای ندارند با ایران همکاری نظامی داشته باشند چون خطر رویارویی با آمریکا بیشتر می شود.

چینی ها قراردادهایشان را با کشورهای مختلف در جهان به شکل خلق الساعه نمیبندند بلکه همه پروژه های چین بر اساس یک نقشه راه تهیه میشود این پروژه ها همگی در راستای ابتکار کمربند «جاده» مطرح میشود که بخش زمینی آن کمربند است از چین به آسیای مرکزی و آسیای غربی می رود و راه یا جاده، مسیر دریایی است که دریای چین جنوبی و اقیانوس هند را در بر می گیرد. در نقشه های ابتدایی این ابتکار قرار بود که مسیرهای زمینی از ایران عبور کند و ایران مانند دوران باستان که نقطه ثقل و گرانیگاه جاده ابریشم ،باستانی جایگاهی باشد که مسیرهای زمینی میکند و پروژه های این ابتکار در ایران هم اجرا از آن عبور می شود اما مشکلی که وجود دارد تحریم ها است. به ویژه یکی از مانعهای بزرگ عدم پیویستن ایران به FATF است. بالاخره چینی ها دوست ندارند که قراردادهای خودشان را در خطر قرار دهند. این را هم در نظر داشته باشید که راه ابریشم نوین یک نمود و نماد رویکرد ژئواکونومیک است هر چند که ریشه و پیامد آن ژئوپولیتیک است. امریکایی ها هم متوجه این موضوع هستند که انگیزه اصلی چین از این ابتکار و کارهایی که برای اجرای آن انجام میدهد برای دسترسی به اهداف عمده ژئوپولیتیک از مسیر ژئواکونومی است یعنی چین به دنبال این است که برای رسیدن به اهداف عمده ژئوپولیتیک به دنبال هزینه پول و سرمایه گذاری است چرا چینی ها این مسیر را در پیش گرفته اند؟ چرا که چینی ها میدانند در حوزه اقتصاد توانایی رقابت با آمریکا را دارند اما در حوزه نظامی سیاسی، یا حوزه ژئوپلیتیکی توان رقابت ندارند.

*منتشر شده در سالنامه اعتماد

311311