شاهین شهر فرشی ازتاریخ و طبیعت/دره دوزخی دردل زمین خودنمایی میکند

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها- مهتاب خیری: زمانی که نام شاهین شهر را به زبان می‌آوریم، یاد شهری مدرن و نوبنیاد می‌افتیم که در آن خبری از جاذبه‌های گردشگری نیست و در گوشه‌گوشه شهر فقط فروشگاه و خیابان و خانه وجود دارد، اما این تصور کاملاً اشتباه است. شهرستان شاهین شهر دارای ۲ بافت جدید و قدیم است. در بافت جدید آن بوستان‌ها و مراکز گردشگری احداث شده و در بافت قدیم آن می‌توانید در دل تاریخ قدم بگذارید و بناهای تاریخی که ردپای گذشتگان است را نظاره‌گر باشید. در این گزارش با ما همراه باشید تا به جای‌جای شاهین شهر دوست داشتنی سرک بکشیم و با هم از این همه زیبایی و اصالت لذت ببریم.

شهرستان شاهین شهر و میمه از توابع استان اصفهان و به مرکزیت شهر نوبنیاد شاهین شهر است. این شهر در فاصله ۱۷ کیلومتری از شمال اصفهان واقع شده و آب‌وهوای خشکی دارد، به همین دلیل بهترین زمان سفر به شاهین شهر اوایل فصل‌های بهار و پاییز است. شاهین شهر با وجود تازه تأسیس بودنش، از مکان‌های تاریخی و گردشگری بسیاری نظیر انواع مساجد، حمام‌ها، خانه‌ها و قنات‌های تاریخی برخوردار است. جاذبه‌های گردشگری این شهر مربوط به بافت قدیم شهرستان شاهین شهر و میمه است.

مسجد جامع گز بُرخوار

مسجد جامع گز که با عنوان مسجد بزرگ هم شناخته می‌شود، بر باقی‌مانده‌های آتشکده بهمن ابن اسفندیار در دوره ساسانیان ساخته شده است. قدمت این بنا متعلق به دوران آل بویه و سلجوقی است و به جرأت می‌توان گفت، از قدیمی‌ترین بنای آجری شهرستان شاهین شهر و میمه محسوب می‌شود. از ویژگی‌های بارز این بنای تاریخی، محراب و مناره سلجوقی آن است، به‌طوری‌که دو راه پله جدا برای مناره‌ی مسجد در نظر گرفته شده که می‌توان هم‌زمان از آن بالا و پاین رفت، بدون این‌که افراد با یکدیگر برخورد داشته باشند.

فرهنگسرای ادیب برومند گز بُرخوار

فرهنگسرای ادیب برومند گز بُرخوار، خانه‌ای تاریخی متعلق به دوره قاجاریه است. در ابتدا این خانه در اختیار ادیب برومند از نویسندگان و شاعران و اهل قلم بود و پس از آن توسط امیر همایون برومند نوه مرحوم حاج حیدر علی خان برومند از علمای حوزه و استاد فلسفه، در اختیار شهرداری قرار گرفت تا مردم شهر گز برخوار و هنرمندان و انجمن‌های ادبی و فرهنگی از آن به‌عنوان فرهنگسرا و کتابخانه استفاده کنند.

موزه مردم شناسی گز بُرخوار

موزه مردم شناسی گز بُرخوار به‌عنوان اولین موزه خصوصی استان در سال ۱۳۸۳ فعالیت خود را آغاز کرد. با گردش در این موزه خصوصی، اشیا ارزشمندی نظیر انواع لوازم کشت و زرع، توزین، نجاری، لوازم حمام، انواع دعا و نذر و قربانی، وسایل و چرخ سفالگری، پوشاک و لباس محلی، ادوات ریسندگی، کتب خطی و قباله و عکس‌های قدیمی از دوران گذشته تاریخ مشاهده می‌کنیم. در مجموع بخشی از اشیا قدیمی موزه از مردم شهر و منطقه به امانت گرفته شده تا گردشگران و بازدیدکنندگان را با قدمت دیرینه شهر گزبرخوار آشنا کند. دو خمره سفالی هم که از تخریب قسمت‌های جنوبی و شرقی تپه تاریخی- باستانی در هنرستان شیخ بهایی به‌دست آمده، به صورت امانت و موقت در موزه نگه‌داری می‌شود.

کاروانسرای عباسی گز

کاروانسرای عباسی گز، با قدمتی مربوط به دوره شاه عباس اول، به‌صورت چهار ایوانی با طول و عرض حدود ۹۰ متر ساخته شده است. این بنای تاریخی سردری بلند به ارتفاع ۱۰ متر دارد و با تزئینات زیبای کاشی‌کاری شده همراه با ذکر نام پیامبر (ص) و امام علی (ع) است. در این کاروانسرا، راهروهایی برای نگهداری از چهارپایان ساخته شده و وجود چهار فضای سه اتاقی در گوشه‌های این کاروانسرا، جلوه زیبایی به این مکان تاریخی بخشیده است. در گوشه شمال شرقی این بنا، مکانی مسقف با کاشی‌کاری‌های زیبا برای دیده‌بانی و نگهبانان وجود دارد.

کاروانسرای مادر شاه

کاروانسرای مادر شاه که به کاروانسرای مورچه خورت و کاروانسرای عباسی شاهین شهر نیز مشهور است، با مساحتی حدود ۶۵۰۰ متر از نمونه کاروانسراهای زیبای ایران است. ساخت این کاروانسرا در زمان شاه سلیمان صفوی شروع شد و در زمان شاه عباس دوم صفوی خاتمه یافت. ساختار این بنای تاریخی به‌صورت چهار ایوانی است و در چهار طرف اضلاع آن اتاق‌هایی برای استراحت مسافران در نظر گرفته شده است. در گوشه‌های محیط بیرونی آن هم اصطبل‌هایی برای نگهداری فیل‌ها درنظر گرفته شده است.

این بنا در سال‌های گذشته توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری مرمت شد و هم اکنون این بنا و منطقه اطراف آن، توسط شرکت‌های مهستان نقش جهان و نارنجستان تبدیل به مجموعه‌ای اقامتی پذیرایی شده و به‌عنوان منطقه گردشگری آماده پذیرایی از مهمانان عزیز است.

ارگ خشتی مورچه خورت

ارگ خشتی مورچه خورت که قدمت آن حداقل به قبل از دوران صفویه می‌رسد، از دیگر بناهای تاریخی شاهین شهر به‌شمار می‌آید. این بنا پس از ارگ بم، به عنوان بزرگ‌ترین و کامل‌ترین بنای خشنی ایران شناخته شده است. ابعاد این بنای تاریخی حدود ۱۵۰۰۰۰ مترمربع است، در هر ضلع این بنا سه برج دیده‌بانی قرار گرفته و در مجموع هشت برج در چهار ضلع بنا واقع است. در داخل این مجموعه حمام، مسجد، امامزاده، خانه‌های اربابی بزرگ، راسته بازار و… وجود دارد و همین امر آن را تبدیل به یک مجموعه گردشگری کامل کرده است.

روستای کلهرود

روستای کلهرود یا همان کله یا کُلاه رود از توابع بخش مرکزی شهرستان شاهین شهر و میمه به شمار می‌رود و با شهرستان نطنز هم‌مرز است. این روستا در فصل‌های بهار و تابستان از آب‌وهوای بسیار مطبوعی برخوردار است. بافت زیبا و تاریخی این روستا، به همراه خانه‌های باغی با درختان میوه، گردو و بادام، زیبایی این روستا را دوچندان کرده است. روستای کلهرود در کوه‌های کَرکَس و درون دره‌ایی زیبا واقع شده و از زمان صفوی تاکنون به‌عنوان تفرجگاه و محلی برای استراحت و زندگی تابستانه در شمال اصفهان به‌شمار می‌آید.

لازم به ذکر است، در اطراف روستای کلهرود باغ‌ها و قنات‌های فراوانی وجود دارند که یکی از معروف‌ترین آنها قنات و مزرعه خدایاره است.

غار کَلَهرود در ۳۳ کیلومتری شمال مورچه خورت هم غار کلهرود واقع شده است. نوع و جنس غار کلهرود غیرآهکی و درون غار مرطوب و خاک آن قرمز رنگ است. این غار، ۳ کیلومتر بالاتر از روستا قرار دارد و دهانه غار هم در بین سنگ‌ها و در دامنه کوه قرار دارد.

روستای سُه

روستای تاریخی سُه از دیگر روستاهای گردشگری در شهرستان شاهین شهر و میمه است. از آثار تاریخی روستا می‌توان به مواردی نظیر امامزاده یوسف و چشمه جاری در کنار امامزاده، کاروانسرای عباسی سُه و حمام قدیمی و خانه‌های تاریخی اشاره کرد. در فاصله ۵ کیلومتری ورودی جاده سُه هم کاروانسرای عباسی دِه لُر واقع شده که متأسفانه به‌دلیل دور بودن از جاده اصلی هرساله شاهد ویران شدن بخشی از آن هستیم.

روستا و کاروانسرای جهاد آباد

از دیگر روستاهای توابع بخش مرکزی در غرب شاهین شهر، روستای جهاد آباد است که با نام‌های دیگر چون چاه سیاه یا همان چاله سیاه نیز شناخته می‌شود. جمعیت این روستای تاریخی ۱۵۰۰ نفر است و از معروف‌ترین آثار تاریخی آن می‌توان به کاروانسرای عباسی معروف به کاروانسرای شیخ علی زنگنه اشاره کرد. در واقع این کاروانسرا، محلی برای استراحت زائرانی بود که در مسیر شمال غرب برای زیارت عتبات عالیات به سمت عراق حرکت می‌کردند. این کاروانسرا سال‌ها میزبان شاهان صفوی و قاجار برای شکارگاه قمشلو بوده و مساحت آن بیش از ۷۰۰۰ مترمربع است و به‌وسیله آجر و سنگ مزین شده.

در چهار ضلع کاروانسرا، اتاق‌هایی تعبیه شده و در پشت آن‌ها هم برای نگهداری حیوانات راهروهایی وجود دارد. این بنا دارای دو حیاط کوچک در دو طرف هشتی ورودی است که در پشت اتاق‌های ضلع جنوبی قرار گرفته‌اند. در بالای هشتی ورودی اتاقی ساخته شده که فضای دو طرف هشتی را به پشت بام متصل می‌کند.

مسجد جامع میمه

مسجد جامع میمه از جمله آثار تاریخی ارزشمندی است که در گذشته آتشکده بوده. از ویژگی‌های بارز این مسجد، محراب سنگی خاص و منحصر به فردش است که به‌دلیل اهمیت زیاد، برای حفاظت بیشتر به موزه ملی ایران منتقل شده است. بنای اصلی مسجد جامع میمه مربوط به دوران سلجوقی است، ولی طبق نظر برخی از کارشناسان، بنای فعلی آن در زمان صفویه ساخته شده است. درخت زبان گنجشک واقع در حیاط مسجد، از کهن‌سال‌ترین درختان استان اصفهان به شمار می‌رود و عمر آن به دوران امامت امام رضا (ع) برمی‌گردد.

حمام میمه و موزه مردم شناسی

حمام تاریخی میمه، در حال حاضر با همکاری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و شهرداری میمه، مرمت و بازسازی شده تا از آن به‌عنوان موزه و کلاس‌های آموزش صنایع دستی و هنرهای سنتی استفاده کنند. این حمام تاریخی با زیربنای ۵۰۰ متر مربع دارای سه بخش سربینه (رختکن)، میاندری (فضای بین سربینه و گرمینه) و گرمینه (گرمخانه) است. جالب است بدانید حمام میمه برخلاف دیگر حمام‌های تاریخی شهرستان، حمام کوچک یا مردانه ندارد و در گذشته به‌صورت زمان‌بندی‌شده، در اختیار مراجعین قرار می‌گرفت.

موزه مردم شناسی میمه هم که در این بنای تاریخی تأسیس شده، شما را به روزگاران نه‌چندان دور می‌برد و با بازدید از آن می‌توانید ابزار و وسایل مختلفی از قبیل ابزار بنایی و کشاورزی مردم میمه در قدیم، کرسی، کلک، خمره، بلونی‌های قدیمی، صندوق یا یخدان‌های قدیمی، گاوآهن، وسایل پخت نان و کمچه و بسیاری دیگر را مشاهده کنید.

امامزاده سیده‌الصالحه خاتون

امامزاده سیده الصالحه خاتون از جمله اماکن مذهبی و تاریخی شهرستان شاهین شهر و میمه است. این امامزاده با قدمتی ۲۰۰ ساله، متعلق به بنت موسی بن جعفر (ع) است. ساختمان اصلی و گنبد مخروطی شکل و تزئینات کاشی‌کاری‌شده آن نمونه‌هایی از معماری و هنر ایرانیان در دوره‌های قبل است. پس از بازسازی و مرمت این مجموعه، در ضلع شمال شرقی آن، ۲۴ زائرسرا برای اقامت زائرین ساخته شده است.

مجموعه خانه‌های تاریخی و بافت میمه

خانه‌های قیصرخان و عیسی‌خان و برادران گرانمایه آثار به‌جامانده از خانه‌های تاریخی در بافت قدیمی میمه هستند. به این نکته توجه داشته باشید، خانه‌های مذکور به‌صورت چند خانه مجزا هستند ولی ساخت آن‌ها به‌گونه‌ای است که مرتبط باهم و در کنار یکدیگر ساخته شده است. ساخت این بناهای تاریخی مربوط به اواخر قاجار و اوایل پهلوی است که البته هنوز توسط مالکین‌شان استفاده می‌شود.

تخته سُرخی و دره دوزخی و تخت محمد جعفر

حیات وحش موته از دیگر جاذبه‌های طبیعی میمه است. از شگفتی‌های این بخش، می‌توان به صخره‌های زیبایی اشاره کرد که از دل کوه‌ها و دشت‌های پهناور آن خودنمایی می‌کنند. این صخره‌های سربه فلک کشیده در روزگاران قدیم محلی برای بستن راه کاروانان و تجار بوده است، البته در میان آن‌ها تخت محمد جعفر، تخته سرخی و دره دوزخی از ویژگی‌های منحصربه فردی برخوردارند و همین امر آن‌ها را از دیگر صخره‌های موجود متمایز کرده است.

در سطح فوقانی تخت محمد جعفر یا ملأ جعفر، چاه و دالان و دهلیزهایی تعبیه شده که در ۲ سمت دالان و در سنگ حفر شده است. طبق روایت‌های قدیمی از این حفره‌ها به‌عنوان پناهگاه استفاده می‌کردند. از دیگر مناظر طبیعی منطقه، تخته سُرخی با طبیعتی زیبا و شگفت‌انگیز به رنگ قرمز و سبز است و دیگری دَرّه دوزخی است. درّه دوزخی هم با منظره‌ای زیبا و وحشتناک به رنگ خاکستری و سیاه چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.

قنات مزدآباد

قنات مزدآباد با طول ۱۸ کیلومتر و عمق ۱۰۰ متر، در شهرستان شاهین شهر و میمه واقع شده است. این قنات با قدمت ۲۵۰۰ ساله، یکی از قدیمی‌ترین قنات‌های دست‌کن جهان است. قنات مزدآباد دارای سه سد زیرزمینی و دو رشته آب سرد و گرم است و با دبی زیاد آب، شباهت زیادی به یک رودخانه زیرزمینی دارد. این قنات در تاریخ ۲۵/‏۰۴/‏۱۳۹۵‬ در سازمان یونسکو به ثبت جهانی رسید. در تاریخ ۲۰ اسفند ۱۳۸۵ نیز با شماره ثبت ۱۸۰۹۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

قنات وزوان

قنات وزوان با قدمتی دیرینه به دوران پیش از اسلام و زمان ساسانیان تعلق دارد. این قنات تاریخی دارای ۶۴ حلقه، طولی معادل ۱۸۰۰ متر و عمق مادر چاه آن ۱۸ متر است.

از دیگر شگفتی‌های قنات وزوان، داشتن سد زیرزمینی است تا بدین وسیله آب را در فصولی که کشاورزان به آن نیاز ندارند، در خود ذخیره کند. با توجه به ارزش تاریخی و معماری این قنات ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو، آثار ملی ایران و جاهای دیدنی میمه به ثبت رسیده است.

روستای مراوند

در دل کوه‌های کرکس، روستایی زیبا و تاریخی با نام روستای مراوند نهفته است. مراوند دارای چشم‌اندازهای طبیعی زیاد است و طبق گفته مردمان روستا که اکثر ابیانه‌ای هستند، قدمت آن به بیش از ۳۲۰ سال پیش می‌رسد. به دلیل طبیعت بکر و آب‌وهوای مطبوع روستای مراوند، اهالی آن بیشتر به شغل دامپروری و کشاورزی مشغولند و آب کشاورزی مورد نیاز خود را هم از چشمه و یک سد بزرگ که توسط آبخیز داری احداث شده، تأمین خواهند کرد.

کمپ توریستی و گردشگری شرق

از دیگر مکان‌های تفریحی شهرستان شاهین شهر و میمه در استان اصفهان، مکانی زیبا و گردشگری باعنوان مجموعه تفریحی و گردشگری شاهین شهر یا کمپ توریستی و گردشگری شرق است. در این مکان گردشگری امکانات زیادی برای رفاه حال مسافران در نظر گرفته شده است تا مراجعان یک روز شاد و به‌ماندنی را داشته باشند. از امکانات رفاهی این مجموعه می‌توان به مواردی چون برپایی سیاه چادر عشایر و احداث محل سوارکاری شامل سوارکاری اسب، درشکه و شتر و ایستگاه دوچرخه‌سواری به صورت رایگان اشاره کرد. هم‌چنین مواردی نظیر آش و دوغ محلی، پخت نان محلی، لبنیات محلی، سبزیجات کوهی و لباس‌های سنتی را می‌توان از این مکان گردشگری تهیه کرد.