موزه‌های استان سمنان دنیای شگرف از فرهنگ ایرانی/سفر به عمق تاریخ

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: موزه‌ها فرصتی خوب هستند تا برای لحظاتی از دنیای هیاهوی بیرون رها شویم، دل و چشممان را به تاریخ بسپاریم و گردشی در فرهنگ گذشتگان داشته باشیم تا تفکری در نوع زیست مردم آن زمان کنیم. مردمی که علی رغم تفاوت‌های سبک زندگی شأن با زندگی امروز ما، یک نقطه اشتراک با ما دارند و آن هم اینکه در همین شهرها و روستاها و در همین هوا و زمین که ما امروز زیست می‌کنیم، زندگی کردند. در واقع موزه‌ها سفر به گذشته هستند.

موزه‌ها در استان سمنان سالانه میزبان هزاران نفر هستند که از سراسر ایران اسلامی چه برای تردد به سمت مشهد الرضا (ع) و چه دیگر استان‌های کشور، به دیار قومس پای می‌گذارند. استانی که تمدنی بسیار عظیم دارد و صد دروازه آن، مهد دانشمندان و علما و فضلا و شعرا بود.

بازدید ۱۲ هزار نفر از موزه‌های استان سمنان

استان سمنان خوشبختانه به لحاظ موزه، دارای وضعیت خوبی است تقریباً می‌توان گفت در شش شهرستان از هشت شهرستان استان سمنان موزه وجود دارد و این نشان می‌دهد که مردم این استان چقدر به حفظ میراث و آثار تاریخ و قُدمایشان اهمیت می‌دهند.

استاندار سمنان در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن بیان اینکه در این استان ۲۷ موزه وجود دارد، گفت: از ۲۴ اسفندماه تا چهارم فروردین ماه طبق آمار میراث فرهنگی، بالغ بر ۱۲ هزار نفر از موزه‌های استان سمنان بازدید کردند.

سید محمد رضا هاشمی با بیان اینکه در کنار موزه‌ها همچنین ۲۱ نوروزگاه و ۲۱ نمایشگاه صنایع دستی نیز در ورودی شهرهای استان برپا شده است، بیان کرد: این موزه‌ها و همچنین نمایشگاه‌های صنایع دستی می‌کوشند تا پتانسیل‌های گردشگری و میراث فرهنگی استان را به مسافران بشناسانند.

پهنه و مجموعه تاریخی سمنان

صحبت استاندار سمنان از این بابت اهمیت دارد که در سال گذشته سمنان به عنوان نماینده ایران در کنسرسیوم بین‌المللی گردشگری جاده ابریشم با محوریت چین انتخاب شد. مقوله‌ای که می‌کوشد بین کشورهای محور ابریشم، یک نوع تبادل گردشگر داشته باشد و در این بین موزه‌ها نقش بسیار مهمی دارند در این گزارش تعدادی از موزه‌های استان سمنان را معرفی می‌کنیم اما قبل از آن باید یک نکته را توضیح داد و آن اینکه پرداختن به تمام ۲۷ موزه استان سمنان بعلاوه موزه آب دامغان که اول فروردین ماه افتتاح شد، به طور قطع در مجال یک گزارش نمی‌گنجد.

حمام پهنه در قرن نهم هجری قمری ساخته شده و حالا یک جاذبه گردشگری در اختیار میراث فرهنگی با کاربری موزه است این موزه مجاور مسجد جامع سمنان قرار گرفته و در مرکز بافت تاریخی این شهر، مانند نگین درخشانی، رخ نمایی می‌کند. مجاورت حمام با مسجد جامع نیز ریشه در فرهنگ ایرانی اسلامی دارد که به ویژه در باب اهمیت غسل و پاکیزگی بدن قبل از ورود به مسجد به خصوص در روزهای جمعه، نکات بسیاری ذکر شده است.

این مجموعه تاریخی یکی از پیشنهادات خوب به مسافران نوروزی و گردشگرانی است که در تابستان به سمنان سفر می‌کنند موزه مهر و سکه سمنان نیز در نزدیکی‌های این مجموعه قرار دارد و برای همین این موزه زیبا را در همین جا معرفی می‌کنیم. موزه سکه و مهر در تیمچه تکیه پهنه قرار گرفته و سکه معروف دارالمرحمه نیز در آن نگهداری می‌شود. در این موزه انواع پول‌ها و مهرهای قدیمی، اسناد مالی، قول نامه، برات و قراردادهای سلف خری و … در معرض دید عموم است.

موزه آب در شاهرود و دامغان

حال که در حمام‌ها و مکان‌های پر از آب قرار داریم بد نیست بگوییم که استان سمنان دارای دو موزه آب است که یکی از آنها در شاهرود و خیابان مصلی و تکیه برنجی قرار دارد و دیگری در دامغان؛ در این دو موزه ادوات آبیاری، استحصال آب، انواع ظروف مسی، شیرهای قدیمی آب، تلمبه‌های آب کشی، اسناد تاریخی وقف آب، اجاره و تملیک آب برای باغات و مزارع و… دیده می‌شود که مکانی بسیار زیبا است. موزه آب دامغان البته هفت روز قبل با حضور مسئولان افتتاح شد.

موزه عمارت باغ امیر سمنان، در یکی از بناهای زیبا و دیدنی شهر سمنان، عمارت باغ امیر واقع شده است که قدمت آن به اواخر حکومت قاجاریه برمی‌گردد عمارت و باغ امیر بر طبق معماری صفوی ساخته شده و همه ساله میزبان خیل مسافران و گردشگران است.

این بنا در سال ۹۳ از سوی شهرداری سمنان به سرمایه‌گذار بخش خصوصی واگذار شد و پس از مرمت و بازسازی توسط سرمایه‌گذار، فاز اول مجموعه در قالب موزه تاریخ سمنان در سال ۹۴ مورد بهره برداری قرار گرفت. ر این موزه بخش‌هایی مانند چاپ، رادیو، آب و ادوات آبیاری و … دیده می‌شود که بسیار جذاب است. بیش از ۱۰۰ سند قدیمی از اواخر قاجاریه تا دوره معاصر نیز در این موزه در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دارد

موزه حیات‌وحش و گرمابه‌های سمنان

موزه حیات‌وحش و تاریخ طبیعی سمنان در مجموعه اداره کل محیط زیست استان سمنان در مسیر اصلی تهران- مشهد و در شهرستان سمنان قرار دارد. آدرس دقیق این موزه شهر سمنان، میدان استاندارد، ابتدای بلوار محراب، اداره کل حفاظت محیط زیست است این موزه از ساعت ۹ صبح الی ۱۷ میزبان علاقمندان به حیات وحش طبیعی استان خواهد بود.

پوشش گیاهی و جانوری، انواع گونه‌های نادر استان سمنان مانند گور و یوز، هوبره، عقاب سانان، انواع فسیل و سنگواره قدیمی از مهره‌داران، تنوع بافت طبیعی و جانوری استان سمنان در این موزه کوچک اما غنی و زیبا، به نمایش گذارده شده است.

گرمابه نخست در ابتدای بازار عمومی سمنان و کنار خیابان یغما یا همان شهدا از جمله آثار ملی ایران و یکی از زیباترین بناهای تاریخی استان سمنان است که کاشی کاری بی نظیرش چشم‌ها را مسحور خود می‌کند. این حمام قدیمی بر خلاف دیگر حمام‌ها که دارای شیفت صبح و عصر بوده، به صورت همزمان و در دو ورودی و مکان مجزا، میزبان زنان و مردان بوده است. جنوب‌شرق تکیه ناسار، گرمابه ناسار سمنان نیز مکانی زیبا برای بازدید از ابنیه تاریخی و موزه‌های استان سمنان محسوب می‌شود این موزه در حال حاضر به‌صورت کامل بازسازی شده و در فهرست آثار ملی نیز قرار دارد.

موزه علم و صنعت و حیات طبیعی

موزه علم و صنعت گرمسار یکی از خاص‌ترین موزه‌های ایران به حساب می‌آید. آدرس این موزه شهر گرمسار، کارخانه پنبه است و همانطور که از نامش بر می‌آید این مکان روزگاری کارخانه پنبه بوده است. جالب اینکه گرمسار علیرغم شهرتش در خشکسالی، تا همین چهار دهه قبل، قطب تولید پنبه کشور بود. در این موزه ادوات استحصال پنبه، صنایع مختلف موجود در کشور در دوران قاجار و پهلوی به نمایش گذارده شده است.

به جز مرکز استان سمنان دو موزه حیات طبیعی دیگر نیز در استان سمنان وجود دارد که یکی در دامغان و دیگری در شاهرود است. موزه تاریخ طبیعی و تنوع زیستی دامغان در بلوار دانشگاه قرار دارد و پوشش گیاهی و جانوری منطقه دامغان را به نمایش گذاشته است.

موزه مشابهی نیز در شاهرود در ابتدای جاده بسطام وجود دارد که در اختیار اداره محیط زیست است. در این موزه هم جانورانی مانند یوزپلنگ، گرگ، خرس، آهو و جبیر و انواع پرندگان و … به نمایش گذاشته شده تا مسافران و گردشگران با اقلیم و محیط زیست استان آشنا شوند.

موزه عرفان شرق

موزه عرفان شرق در بسطام و در مجموعه تاریخی بسطام قرار دارد این موزه علی رغم کوچکی، دارای چندین شیء قدیمی و دیدنی از جمله کتاب‌های خطی نفیس است همچنین در این مجموعه نوشت افزار قدیمی زیبایی هم به نمایش گذارده شده است. در شاهرود همچنین موزه شهر شاهرود یکی از مهمترین و زیباترین موزه‌های کل استان سمنان به شمار می‌آید این موزه در دو طبقه در ساختمان سابق بلدیه در خیابان فردوسی قرار گرفته و از دو هزار سال قبل از میلاد مسیح تا دوران پهلوی در آن قطعات و آثاری وجود دارد.

موزه عشایری سنگسر یکی از موزه‌های زیبای استان سمنان با رویکرد مردم و فرهنگ بومی است. این موزه در شهر مهدی‌شهر، خیابان امام خمینی، بالاتر از میدان امام، ساختمان شورای شهر قرار دارد و سالانه میزبان صدها گردشگر است. فرهنگ عشایر سنگسر و سبک زندگی شأن به خصوص مقوله دامداری از محورهای این موزه است. موزه عشایری ایل سنگسر یکی از موزه‌های مردم‌شناسی استان سمنان محسوب می‌شود.

جالب اینجا است که مشابه این موزه در روستای مزج شاهرود نیز وجود دارد اولین موزه روستایی کشور و استان سمنان در ۵۴ کیلومتری شمال شاهرود واقع شده و از مسیر شاهرود – آزاد شهر برای بازدید از این موزه باید به شهر کلاته خیج و سپس مزج سفر کنید در این موزه کوچک که به همت یکی از اهالی دایر شده، انواع ظروف، لوازم استحمام، دست نوشته و اسناد تاریخی و … نگهداری می‌شود.

پارک موزه دفاع مقدس

حال که صحبت از مردم و مردم شناسی شد باید به پارک موزه دفاع مقدس استان سمنان نیز اشاره کرد که در بخش شرقی شهر و نزدیکی کمربندی تهران – مشهد قرار دارد و مجموعه‌ای بزرگ را شامل می‌شود که دارای چندین فاز است. این مجموعه علاوه بر موزه دفاع مقدس، نمایشگاه، سالن همایش‌ها و … نیز دارد.

بنای موزه در سه سطح زیر زمین، همکف و طبقه اول طراحی شده و هر یک از این طبقات به تناسب اهمیت و عملکرد خود در کلیت بنا، نقش خاصی را ایفا می‌کند این مجموعه در مناسبت‌های مختلف نیز میزبان جمعیت قابل توجهی از مردم استان سمنان است.

در نهایت باید گفت اینها تنها بخش یاز داشته‌های تاریخی و قدیمی استان سمنان هستند استانی با بیش از ۸۶۰ اثر ثبت شده ملی که جایگاه ویژه‌ای در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری دارد. موزه‌های استان اما دارای یک ویژگی به خصوص نیز هستند و آن اینکه عمدتاً در ساختمان‌هایی واقع شده‌اند که خود آنها نیز ثبت ملی هستند و این به جذابیت موزه‌ها افزوده است.