«پتاس» اولین آبشار نمکی در جهان / شهری که قدمتش هنوز یک راز است

خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها – مهتاب خیری: خور شهری از توابع بخش مرکزی خور و بیابانک، واقع در استان اصفهان است. هنوز متأسفانه قدمت تاریخی دقیق این شهر مشخص نیست؛ اما قدمت آن را به قرن پنجم هجری قمری نسبت می‌دهند. خور یکی از شهرهای کویری ایران است، در این شهر کوچک، جاذبه‌های گردشگری متعددی جا خوش کرده‌اند، از جاهای دیدنی تاریخی گرفته تا جاهای دیدنی طبیعی در این منطقه حضور دارند. پس با ما همراه باشید تا شهرستان خور را به‌خوبی بشناسید.

آبشار نمکی و دهکده گردشگری پتاس

آبشار نمکی یکی از منحصربه‌فردترین جاهای دیدنی خور محسوب می‌شود. این آبشار ۲۵ متر ارتفاع دارد و در شمال مجتمع معدنی پتاس قرار دارد. این آبشار اولین آبشار نمکی در تمام جهان است. به همین خاطر شهرت بسیاری دارد. شاید برایتان جالب باشد که چطور در مناطق کویری یک آبشار، حتی اگر نمکی می‌تواند وجود داشته باشد؟ برای درک این مسئله، باید تفاوت بین بیابان و کویر را بدانید. بیابان به مناطقی گفته می‌شود که بارش باران در آن به کمترین میزان در دنیا می‌رسد. به همین خاطر در مناطق بیابانی، خبری از پوشش گیاهی انبوه و پویا نیست. این در حالی است که کویر به مناطقی با خاک رسی و نمکی گفته می‌شود. بسیاری از محققان بر این باور هستند که مناطق کویری در حقیقت زیر اقیانوس یا دریا قرار داشتند. به همین خاطر خاکی بسیار شور دارند. در مناطق کویری می‌توانید شاهد منابع بسیاری نمک باشیم.

بد نیست بدانید حتی در کویرها نیز بارندگی رخ می‌دهد. اتفاقاً بارش‌های کویری بسیار شدت دارند. از ترکیب آب باران با خاک شور، مناظری همانند دریاچه نمک و یا آبشار نمک به وجود می‌آید. این آبشار از دور شبیه به یک دیوار پنبه‌ای و سفید است. ظاهر عجیب این آبشار باعث شده تا گردشگران بسیاری همه‌ساله از آن دیدن کنند. بد نیست بدانید در کنار این آبشار سنگی، یک دهکده گردشگری با نام «پتاس» نیز بنا شده است. در این دهکده گردشگری، ویلاهایی اختصاصی به سبک بوم‌گردی و سازگار با اکوسیستم در نظر گرفته شده است. اقامت در این ویلا می‌تواند بسیار هیجان‌انگیز باشد. به علاوه اینکه وجود نمک فراوان در منطقه به دفع انواع عفونت در بدن کمک می‌کند.

دریاچه نمک خور

زمانی که صحبت از دریاچه نمک به میان می‌آید، همه ما فقط به یاد دریاچه ارومیه یا دریاچه نمک قم می‌افتیم. این در حالی است که دریاچه نمک خور نیز یکی از بزرگترین دریاچه‌های نمک در تمام کشور است. این دریاچه را با عنوان دریاچه نمک کویر مصر نیز می‌شناسند. بد نیست بدانید این دریاچه جز مهم‌ترین منابع تأمین ماده معدنی «پتاس» در دنیا است. پتاس گونه‌ای نمک معدنی به حساب می‌آید. این نمک حاوی اکسید پتاسیم در حالت محلول آب است. تولید و ظرفیت جهانی بهره‌برداری پتاس در جهان محدودیت فراوانی دارد. با وجود این، دریاچه نمک خور منبعی بزرگ و عالی برای برداشت این ماده معدنی مفید است.

از اهمیت اقتصادی و معدنی این دریاچه که بگذریم، باید درباره زیبایی طبیعی آن صحبت کنیم. این دریاچه تصویری خاص از طبیعت را به ما عرضه می‌کند. طبیعت ایران تنوع بسیاری دارد. هر بخش طبیعت ایران خاص و منحصربه‌فرد است. در هر بخش، به نوعی خاص شیفته طبیعت می‌شوید. زمانی که به دریاچه نمک خور نگاه می‌کنید، احساس خواهید کرد که در خواب و خیال به سر می‌برید. تصور کنید در میان مناطق کویری، ناگهان با دریاچه‌ای روبه‌رو خواهید شد که با تمام دریاچه‌هایی که تاکنون دیده‌اید، تفاوت دارد.

با وجود آنکه نام این منطقه دریاچه است؛ اما عمق بسیار کمی دارد. خشکی با اشکال چند ضلعی منظم بر روی آب خودنمایی می‌کنند. هنگام غروب آفتاب، دشتی وسیعی با اشکالی عجیب، غروب را در خود بازتاب می‌دهد. تماشای این لحظه رؤیایی برای شما خاطره‌ای فراموش‌نشدنی خواهد بود.

روستای گرمه

روستا گرمه یکی از جذاب‌ترین جاهای دیدنی خور به حساب می‌آید. خب در وهله اول اینکه باید بدانید هوای این روستا واقعاً گرمه، پس بهتر است فقط شش ماه دوم سال را برای بازدید خود انتخاب کنید.

خانه‌های روستای گرمه همگی از کاهگل و چوب ساخته شده‌اند. مردم روستایی به مشاغل سنتی خود همانند کشاورزی و دامداری مشغول هستند. روستای گرمه در حاشیه کویر قرار دارد. بد نیست بدانید هوا در این منطقه به‌حدی گرم می‌شود که فقط امکان نگهداری از احشامی مقاوم همانند شتر و نوعی بز گرمسیری وجود دارد. بیشتر مردم این روستا ساربان هستند و شتر پرورش می‌دهند. برخی دیگر در زمین‌های محدود زراعی، مشغول کشاورزی هستند.

متأسفانه بخش بسیاری از جمعیت این روستا به شهرهای اطراف کوچ کرده‌اند؛ اما هنوز هم مردم محلی و قدیمی خانه‌های خود را رها نکرده‌اند. با اقامت در خانه‌های روستایی گرمه، می‌توانید بوم‌گردی در کویر را به‌خوبی تجربه کنید. در بخشی از این روستا، منابع آب کافی وجود دارد. در کنار آن می‌توانید شاهد نخلستان‌هایی پهناور و سرسبز باشید. زمانی که از تصاویر هوایی به این منطقه نگاه کنید، انگار که نگینی سبز در مناطق گرم کویری وجود دارد. در ضمن اگر فصل مناسب را برای سفر خود انتخاب کنید، می‌توانید خرماهایی بسیار عالی و لذیذ را تهیه کنید.

روستای بیاضه

روستای بیاضه در ۵۳ کیلومتری جنوب‌شرق خور و بیابانک قرار دارد. این روستا یکی دیگر از جاهای دیدنی خور به حساب می‌آید. بد نیست بدانید روستای بیاضه را بسیاری به‌عنوان زیباترین روستای کویری ایران می‌شناسند. این روستا نیز همانند گرمه، در مناطق کویری قرار دارد. اگر قصد کویرگردی در نزدیکی بیابان‌های خور را دارید، می‌توانید سری به روستای بیاضه نیز بزنید. مردم روستای بیاضه بسیار خون‌گرم و دوست‌داشتنی هستند. روستای بیاضه هنوز هم سبک سنتی خانه‌های خود را حفظ کرده است. خانه‌های این روستا بیشتر شبیه به موزه‌های مردم شناسی مناطق کویری هستند. همه خانه‌ها از کاهگل و چوب درست شده‌اند. حتی در درب و پنجره این خانه‌ها هم خبری از آهن نیست. زمانی که وارد بافت روستایی می‌شوید، بوی کاهگل و چوب به مشام شما می‌رسد.

مردم این روستا ارتباط خاص با شهر ندارند. آن‌ها یک اجتماع کوچک برای خود تشکیل داده‌اند و مشغول زندگی هستند. بیشتر مردم به شغل دامداری و زراعت مشغول هستند. البته دامداری و زراعت در مناطق کویری با سایر مناطق ایران تفاوت دارد. احشام بسیاری کمی هستند که طاقت گرمای شدید کویر و روستای بیاضه را دارند. پس فقط پرورش شتر و همچنین بزهای گرمسیری در این منطقه امکان‌پذیر است. همچنین تنها گیاهی که در این منطقه به‌خوبی رشد می‌کند، درخت نخل است. به همین خاطر می‌توانیم شاهد نخلستان‌هایی بی‌بدیل در این روستا باشیم.

مردم منطقه مایحتاج زندگی‌شان را خودشان تأمین می‌کنند. در هر خانه این روستا، یک تنور نانوایی به چشم می‌خورد. هنگام صبح، عطر بی‌نظیر نان تازه در فضای روستا می‌پیچد. با اقامت در خانه‌های روستایی این منطقه، می‌توانید حسی بی‌نظیر را تجربه کنید.

مسجد جامع بیاضه

مسجد جامع بیاضه حدود قدمتی ۱۰۰۰ ساله است. بد نیست بدانید این مسجد تماشایی، در فهرست آثار ملی ایران نیز قرار دارد. نکته جالب اینجاست که مسجد جامع بیاضه از نظر ظاهری کاملاً با بافت روستایی بیاضه هماهنگ است. در ساخت این مسجد هم فقط از کاهگل و چوب استفاده کرده‌اند. فضای داخلی این مسجد بسیار تماشایی و باصفا است. در حقیقت با ورود به این مسجد، احساس خوبی به شما دست می‌دهد. بد نیست بدانید با وجود آنکه قدمت این مسجد به حدود ۱۰۰۰ سال پیش باز می‌گردد؛ اما بخش‌هایی از آن در ادوار مختلف ساخته شده است. بر اساس نظر کارشناسان، بخش بسیاری از این مسجد در دوران صفویه ساخته شد و یا آنکه آن را بازسازی کرده‌اند.

در شهرهای مختلف ایران، مساجد تاریخی متعددی وجود دارند. شاید از نظر ظاهری، تمامی این مساجد شباهت بسیاری با هم داشته باشند؛ اما مسجد جامع بیاضه اصلاً اینطور نیست. همین مسئله باعث شده تا گردشگران بسیاری که به آثار تاریخی علاقه‌مند هستند، از این مسجد دیدن کنند. حتی از نظر هنر معماری و بومی‌سازی نیز این مسجد اهمیت بسیاری دارد. خوشبختانه این مسجد در طول تاریخ آسیب بسیار کمی دیده است.

ارگ بیاضه

روستای بیاضه را می‌توان یکی از قدیمی‌ترین روستاهای خور دانست. پس در میان جاهای دیدنی خور، باید حتماً سری به این روستا بزنید. در دل این روستای تاریخی و تماشایی، علاوه بر مسجد تاریخی، ارگی باستانی نیز وجود دارد. ارگ بیاضه یا همان قلعه بیاضه، یکی از قدیمی‌ترین ابنیه تاریخی این روستا به حساب می‌آید. متأسفانه اطلاعاتی از تاریخ دقیق ساخت این ارگ یا بانی آن وجود ندارد. به‌صورت کلی می‌توان قدمت این ارگ تماشایی را بین ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ سال تخمین زد. ارگ بیاضه به‌صورت کامل از چوب، سنگ و کاهگل ساخته شده است. این ارگ چند طبقه دارد و دورتادور آن را خندق کشیده‌اند. برخی مورخان بر این باور هستند که این اگر در دوران ساسانیان بنا شده است. البته نکه جالب اینجاست که ارگ بیاضه حتی در دوران پس از اسلام نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت.

این ارگ تاریخی به مدت قرن‌های متوالی، مکانی امن برای زندگی مردم منطقه به حساب می‌آمد. حتی در دوران اسماعیلیه نیز از این ارگ به‌عنوان پایگاه دفاعی طرفداران حسن صباح استفاده می‌کردند. در این ارگ چندین و چند بخش مختلف تعبیه شده است. در حقیقت این ارگ را می‌توان در کنار ارگ بم و مورچه خورت، یکی دیگر از بزرگ‌ترین ارگ‌های خشتی ایران دانست. بد نیست بدانید تا همین چند سال پیش، از این ارگ برای نگهداری انبار، آذوقه و اموال مهم مردم روستای بیاضه استفاده می‌شد. متأسفانه بخش‌های مختلف این ارگ آسیب فراوانی دیده است. با وجود این هنوز هم می‌توانید از بخش‌هایی سالم آن دیدن کنید و از هنر معماری ایرانیان باستان لذت ببرید.

کویر نمک سیاه

کویر نمک سیاه یا همان کویر طبقه یکی دیگر از جاهای دیدنی خور به حساب می‌آید. این کویر در نزدیکی دریاچه نمک خور قرار دارد. بسیاری این کویر را بخشی از دریاچه نمک خور می‌دانند؛ در حالی که از نظر بافت، این دو بخش کاملاً با هم تفاوت دارند. در این کویر نمک‌هایی سیاه‌رنگ به چشم می‌خورد. شاید برای شما جالب باشد که چرا نمک باید از رنگ سفید به سیاه تغییر کند؟ در حقیقت این نمک‌ها، نمک‌های انفجاری هستند. بسیاری بر این باورند که این نمک‌ها در اثر فوران آتشفشان به وجود آمده‌اند؛ اما خبری از آتشفشان در این منطقه نیست. برخی دیگر آن را تشکیل‌شده از مواد معدنی خاص می‌دانند.به هر صورت علاوه بر رنگ سیاه، این کویر از نظر ظاهری نیز بسیار عجیب است.

در این کویر نمک‌ها به شکلی بسیار خاص و عجیب ایجاد شده‌اند. اگر به ظاهر کویر طبقه یا همان کویر نمک سیاه دقت کنید، متوجه اشکالی تیز و برنده خواهید شد. این در حالی است که معمولاً مناطق نمکی یا اشکال چندضلعی منظم پیدا می‌کنند یا همانند آبشار نمک، به شکل پنبه‌ای ایجاد می‌شوند؛ اما این کویر ظاهری بسیار عجب دارد. بازدید از این کویر می‌تواند برای گردشگران بسیار هیجان‌انگیز باشد. در این کویر می‌توانید عکس‌هایی بی‌نظیر خلق کنید. اگر به دنبال تجربه هیجان بیشتر هستید، می‌توانید از میان این کویر با نمک‌های سیاه‌رنگ عبور کنید، البته مراقب باشید. واقعاً برخی از این سنگ‌ها برنده هستند و می‌توانند به شما آسیب برسانند.

مقبره امامزاده ابراهیم

مقبره امامزاده ابراهیم در بخش مرکزی روستای بیاضه قرار دارد. ارتفاع گنبد این امامزاده به حدود ۱۵ متر می‌رسد. بد نیست بدانید مقبره و زیارتگاهی که امروز بر روی آرامگاه امامزاده ابراهیم مشاهده می‌کنید، به دوران پس از انقلاب تعلق دارد. البته در گذشته نیز در مکان فعلی مقبره امامزاده ابراهیم، مقبره و آرامگاهی کوچک و محقر قرار داشت. در طول تاریخ، بارها و بارها این مقبره بازسازی شد. در حقیقت قدمت اولین آرامگاه بر روی مزار این امامزاده به حدود ۸۰۰ سال پیش باز می‌گردد.

در حال حاضر مقبره امامزاده ابراهیم یکی از اماکن مهم مذهبی، اجتماعی و فرهنگی در روستای بیاضه به حساب می‌آید. در ایام محرم و مخصوص تاسوعا و عاشورا، جمعیت بسیاری را در این امامزاده می‌توانید مشاهده کنید. بسیاری از مردم برای دستیابی به حاجات خود، نذر این امامزاده می‌کنند. برخی مردم مشغول نذری دادن هستند و برخی دیگر به راز و نیاز می‌پردازند. بازدید از این امامزاده در سفر به خور می‌تواند بسیار آرامش‌بخش باشد.

مرزعه تشتاپ

مزرعه تشتاپ که از بخش‌های مختلفی مثل انبار، حوض و پایاب، باغ میوه و نخلستان تشکیل می‌شود، به‌منظور آشنایی گردشگران با صنایع‌دستی و آثار هنری ایجاد شده است و در آن کلاس‌های موقتی در زمینه هنرهای تجسمی، صنایع‌دستی، عکاسی و نجوم برگزار می‌شود.

مزرعه کمال‌آباد

مزرعه کمال‌آباد که با هدف آشنایی با طبیعت کویر ساخته شده، از بافت سنتی یک روستای کویری برخوردار است و شامل خانه‌های سنتی خشتی، مزارع کشاورزی، نیزار، نخلستان و قنات می‌شود.

کویر مصر و روستای مصر

روستای مصر که در نزدیکی کویر مصر واقع شده است، معماری سنتی و جالبی دارد و بد نیست قبل از حرکت به‌سمت کویر مصر، کمی در این روستا توقف کنید. کویر مصر که در صدر بهترین کویرهای ایران قرار دارد، از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که شامل دریاچه نمک سلکون مصر، نیزار مصر، تخت عباسی، تخت عروس و تنگه رودخانه نمک می‌شود. در کویر مصر می‌توانید از تفریح‌هایی نظیر آفرودسواری و شترسواری لذت ببرید.