«نظام مقدس» گروگان حماقت‌های «عصر بی خبری»؛ میانجی‌گری چین میان ایران و عربستان - Gooya News

زیتون - مهدی نوربخش

میانجی‌گری چین میان عربستان سعودی و ایران از یک سال پیش با عربستان سعودی به بحث گذاشته شده بود. معلوم نیست کدام کشور این پیشنهاد را در ابتدا با دیگری به‌گفتگو گذاشته اما هردو حد اقل در دو موضع نگرانی‌های مشترکی داشته‌اند. نگرانی اول وجود تنش و بالا گرفتن آن و احتمالا تبدیل به شروع جنگ در منطقه بوده و دومی برنامه هسته‌ای ایران و نزدیک شدن احتمالی جمهوری اسلامی ایران به نقطه جهش برای تولید سلاح اتمی.

در سفر هفته‌های گذشته رئیسی به چین، رئیس‌جمهور چین، شی جین پینگ، میانجی‌گری کشور خودرا برای ایجاد تفاهم بین ایران و عربستان به رئیس جمهور ایران پیشنهاد داده که سریعا مورد قبول قرار می‌گیرد. روابط ایران و سعودی‌ها در زمان ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی بهبود پیدا کرد. رفسنجانی موفق شده بود تا روابط خوبی را با ملک عبدالله برقرار نموده و بعدا دولت خاتمی همین روابط را ادامه و بهبود بخشید. دو قرارداد در زمان خاتمی با عربستان سعودی، یکی در سال ۱۳۷۷ و دیگری در سال ۱۳۸۰ امضا شدند، اولی بیشتر به اقتصاد و توریسم مربوط می‌شد اما قرارداد دوم کلا بر مقولالات امنیتی تکیه داشت. با روی کارآمدن دولت احمدی نژاد، روابط ایران و عربستان سعودی به تیرگی گرایید. یک دولت پوپولیست با پول‌های نفتی و حمایت رهبر جمهوری اسلامی و محافظه کاران افراطی سر کار آمده بود و بدون آشنایی با روابط بین الملل و اصول سیاست خارجی، تیشه ای بدست گرفت تا ریشه همه نهال‌های کاشته شده را نابود کند. هفت سال پیش در زمان دولت روحانی، یک مشت ابله- همان‌گونه که او آنهارا می‌خواند- به سفارت عربستان سعودی در تهران حمله کردند تا اجازه ندهند که دولت او اوضاع را در منطقه آرام کرده و روابط بهتری را با یک کشور قدرتمند منطقه ایجاد نماید. شایان ذکر است که رهبری جمهوری اسلامی ایران در مقابل این حمله ابلهانه به سفارت عربستان سعودی در تهران سکوت کرد به‌خاطر اینکه دست افرادی در پایگاه اجتماعی خود او در این کار نابخردانه بود. روحانی یکی از نویسندگان تفاهم‌نامه ای بود که در طول یک‌شب در ریاض به‌دنبال سفر هاشمی نوشته شده بود و فردای آن‌روز توسط ملک عبدالله بدون دخل و تصرف کلی در متن امضاء شد. ملک عبدالله گفته بود به رفسنجانی اعتماد می‌کند و دو کشور برادر باید یاد بگیرند که چگونه در همسایگی یکدیگر زندگی کنند. به‌دنبال آتش زدن سفارت عربستان سعودی در تهران توسط عواملی که بعدها تعدادی از انها کمپین قالیباف را برای ریاست جمهوری هدایت می‌کردند، روابط ایران و عربستان سعودی کاملا بهم پاشید.

در طول چند سال گذشته کشورهای عمان و عراق تلاش کردند که ایران و عربستان سعودی روابط تازه ای را از سر گیرند اما میسر نشد، اگرچه زمینه هایی را آماده کردند. یکی از دلایل عمده این بود که ایران در یک جنگ نیابتی در یمن هنوز بدنبال تسخیر کامل یمن بدست حوثی‌ها بود و عربستان سعودی با کشتار زیادی که در این کشور کرده بود، اجازه نمی‌داد که یمن در کنترل حوثی‌ها قرار گیرد. عبداللهیان زمانی در یک کنفرانس عربی به مسئولین عربستان سعودی گفته بود که شما باید مواضع ایران را در یمن مورد توجه قرار دهید. بخش جنوبی یمن و تنگه باب المندب برای کشورهای عربی منطقه از پایین تا کانال سوئز در بالای دریای سرخ بسیار مهم بود. اماراتی‌ ها در طی سال‌های جنگ نهایتا با تجزیه‌طلبان جنوبی یمن طرح دوستی ریخته و سیاست‌های خودرا از عربستان سعودی در این کشور جدا کردند. ایران و عربستان سعودی هردو در یمن شکست خورده و هیچکدام در این جنگ نیابتی نتوانستند به اهداف خود برسند. امروز یمنی ها با طرح صلحی که سازمان ملل متحد پیشنهاد کرده و آمریکا سخت از آن حمایت می‌کند به‌دنبال صلح و نه ادامه جنگ بوده و در حال مذاکره برای ایجاد یک دولت همه گیر در این کشور هستند.

در عراق ایران آرام آرام نفوذ گذشته خودرا از دست داده و آخرین باری که قاسم سلیمانی خواست این نفوذ را به ازمایش گذاشت در تلاش او برای ابقای دولت عادل عبد المهدی بود. او می‌خواست بعد از اعتراضات توسط شیعیان در جنوب، دولت گذشته برپا بماند اما عراقی‌ها و آیت الله سیستانی آن را قبول نکردند. دولت مصطفی الکاظمی در پست نخست وزیری در عراق از اردیبهشت ۱۳۹۹ تا مهر ۱۴۰۱ عنان قدرت را بدست گرفت. در زمان اوست که اعتراضات که عمدتا توسط شیعیان در حرکت تشرین شکل گرفته بود، ادامه پیدا کرد. اولین چالش ایران بعد از شکست برای ابقای عادل عبدالمهدی در عراق این بود که به عراقی‌ها ثابت کند که اعتراضات در آن کشور اغتشاش است و توسط آمریکا و اسرائیل طراحی شده اما آیت الله سیستانی و دولت الکاظمی آنرا ملی و خودجوش می‌دانستند. لذا وقتی نیروهای حشدالشعبی با حمایت ایران به سرکوب بخشی از این اعتراضات پرداختند، الکاظمی قول داد که مسببین آنرا به دادگاه خواهد کشید که برای او میسر نشد. الکاظمی با بی‌مهری تمامی گروه‌های سیاسی طرفدار ایران در طول دو سال دولت خود مواجه بود و حتی به او سوء قصد شد که از آن جان سالم بدر برد. اما نهایتا بعد از تجربه الکاظمی برای توقف نفوذ ایران در سیاست عراق، دولت دیگری، محمد السودانی، بر سر کار آمد که اگرچه با حمایت ائتلاف شیعیان بر سر کار آمده بود، اما در سیاست خارجی به‌دنبال استقلال سیاسی کشور خود و رابطه نزدیک بین عراق، کشورهای همسایه و غرب بود. مقتدی صدر شاید یکی از با نفوذترین سیاستمداران عراقی باشد که جلوگیری از نفوذ ایران در عراق را به‌صحنه مطالبات سیاسی این کشور آورده و هنوز بر این رسم مانده است علی رغم اینکه نظام در ایران کوشش فراوانی کرده است تا او را قانع کند که کنش‌های ضد نفوذ ایرانی خودرا تقلیل دهد. ایران در عراق هم سیاست‌های گذشته‌اش با چالش‌های بزرگی روبرو شده و عراق در سیاست خارجی خود راه مستقلی را از ایران دنبال می‌کند. رئیس جمهور وقت عراق، برهم احمد صالح، بعد از ترور قاسم سلیمانی در عراق و حمله ایران به پایگاه آمریکایی عین الاسد، هردو را محکوم کرد و گفت عراق اجازه نمی‌دهد دو دولت خارجی این کشور را با بی ثباتی روبرو کنند.