ولیعهد «تنش‌زا و جنجال‌آفرین» عربستان؛ آیا محمد بن سلمان پس از سال‌ها جنگ دنبال صلح است؟

نگارش از یورونیوز فارسی  •  به روز شده در: ۰۳/۰۴/۲۰۲۳ - ۲۲:۰۱

در سال‌های پس از به قدرت رسیدن محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، به سختی می توان جنجالی را  در خاورمیانه یافت که این وارث ۳۷ ساله تاج و تخت نقشی در آن نداشته باشد. 

«جان گمبرل» سردبیر اخبار کشورهای عربی خلیج فارس و ایران در آسوشیتدپرس در یادداشتی تحلیلی به وضعیت محمد بن سلمان و برنامه‌های آینده او پرداخته است.

به گفته گمبرل، بن سلمان به سمت برنامه جسورانه بعدی‌اش حرکت می‌کند: «فرصت دادن به صلح.» آقای گمبرل معتقد است که حرکت به سوی تنش‌زدایی با ایران، برقراری مجدد روابط با سوریه و پایان دادن به سال‌ها جنگ در یمن می‌تواند شاهزاده بن سلمان را از برخی پیچیده‌ترین مسایل منطقه‌ای که با آن مواجه است، رهایی بخشد.

وی می گوید موفقیت بن سلمان تاثیرات عمیقی بر خاورمیانه و برنامه‌های او برای تغییر شکل پادشاهی خواهد داشت و شکستش می‌تواند تهدیدی بر حکمرانی قریب الوقوعش بر کشوری باشد که نفت آن برای تامین انرژی جهانی حیاتی است. اگر بن سلمان موفق نشود، منطقه‌ای بزرگ که سال‌ها با تنش متزلزل شده هم تحت تاثیر قرار می‌گیرد و این در حالی است که بخشی از تنش حال حاضر در این منطقه به دلیل تصمیمات این شاهزاده سعودی بوده است. 

ظهور شاهزاده محمد در عرصه قدرت و سیاست در سال ۲۰۱۵ میلادی پس از اینکه پدرش ملک سلمان او را به عنوان معاون ولیعهد انتخاب کرد، شتاب گرفت.

در آن سال، محمد بن سلمان که وزیر دفاع بود عربستان را وارد یک کارزار نظامی در یمن کرد؛ جنگی که ابتداء داخلی بود تبدیل به یک نبرد نیابتی منطقه‌ای شد که هنوز هم ادامه دارد. ریاض از دولت تبعیدی یمن در برابر شورشیان حوثی مورد حمایت ایران که صنعا، پایتخت این کشور را در اختیار دارند، حمایت می‌کند.

تنش‌ها با ایران که آن زمان هنوز در توافق هسته‌ای با قدرت‌های جهانی بود، با اعدام یک روحانی برجسته شیعه توسط عربستان سعودی در سال ۲۰۱۶ تشدید و تیره شد و وقتی معترضان حامی حکومت به مکان‌های دیپلماتیک عربستان در ایران یورش بردند ریاض روابط خود را با تهران قطع کرد.

• گزارش اطلاعاتی آمریکا: بن سلمان با عملیات «دستگیری یا کشتن» جمال خاشقچی موافقت کرده بود
• تلاش آنکارا برای عادی‌سازی روابط با ریاض؛ دادستانی ترکیه خواستار توقف محاکمه متهمان به قتل خاشقچی شد

عربستان سعودی در سال ۲۰۱۷ میلادی به سه کشور عربی دیگر پیوست تا قطر را که روابط خود با ایران را حفظ کرده بود، تحریم کند. در همان سال، شاهزاده بن سلمان با دعوت از نخست وزیر لبنان به عربستان و سپس مجبور کردن او به استعفا، تلاش مضاعف برای شکستن سلطه حزب‌الله تحت حمایت ایران بر دولت لبنان انجام داد، تلاشی که شکست خورد و از آن زمان، نفوذ عربستان سعودی در لبنان رو کم شد.

محمد بن سلمان چند روز بعد، کمپین ادعایی ضدفساد را راه‌اندازی کرد. در این کمپین خواص و نخبگان سعودی را در هتل «ریتز کارلتون» زندانی کرد تا اینکه آنها میلیاردها دارایی را تحویل دادند.

قتل جمال خاشقچی، ستون نویس واشنگتن پست در کنسولگری عربستان در استانبول که به اعتقاد آمریکا و دیگران به دستور شاهزاده بوده، در سال ۲۰۱۸ اتفاق افتاد.

اما حادثه بعد از آن بود که احتمالا محاسبات شاهزاده را تغییر داد. سپتامبر ۲۰۱۹، حمله و اصابت موشک‌های کروز و پهپادها به قلب صنعت نفت عربستان سعودی، به طور موقت تولید نفت در این کشور را به نصف رساند.

در حالی که ابتدا حوثی‌ها مسئولیت این حمله را برعهده گرفتند، اما غرب و عربستان سعودی، تهران را مسئول این حملات خواندند. کارشناسان مستقل هم سلاح‌های استفاده شده در این حملات را به ایران نسبت دادند. اگرچه تهران همچنان مسئولیت انجام این حمله را رد می‌کند اما بازرسان سازمان ملل متحد می‌گویند که «بعید است نیروهای حوثی مسئول این حمله باشند.»

نه عربستان سعودی و نه آمریکا در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ به عنوان ضامن امنیت طولانی مدت کشورهای عربی خلیج فارس هرگز به طور علنی این حمله را تلافی نکردند. این امر و همچنین خروج جنجال برانگیز آمریکا از افغانستان در سال ۲۰۲۱، منجر به بازنگری در منطقه در مورد میزان تکیه بر وعده‌های ایالات متحده شد.

در همین حال، عربستان سعودی روابط نزدیک با روسیه را به عنوان بخشی از گروه اوپک پلاس حفظ کرد. کاهش تولید نفت این گروه، حتی در شرایطی که جنگ مسکو با اوکراین قیمت انرژی را افزایش داده بود، خشم جو بایدن، رییس جمهوری و نمایندگان آمریکا را برانگیخت.

روسیه و چین، هردو بدون نگرانی‌های مستمر غرب درباره حقوق بشر در عربستان، به این کشور احترام می‌گذارند. شاهزاده محمد هم میزبان شی جین‌پینگ، رییس جمهوری چین و ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه بوده و هم تلفنی با آنها گفتگو کرده است.

توافق با ایران با میانجیگری چین برای برقرار مجدد روابط عربستان با ایران همچنین فرصت جدیدی را برای محمد بن سلمان فراهم کرد تا به آمریکا نشان دهد که دیگران هم می‌توانند سیاست خاورمیانه را شکل دهند.

• مذاکرات حوثی‌ها و دولت یمن بر سر مبادله اسرا در ژنو آغاز شد
• محدودیت آزادی زنان در یمن؛ حوثی‌ها فعالیت گشت «زینبیات» را افزایش دادند

این وضعیت جدید، آرامش لازم را برای شاهزاده عربستانی فراهم می‌کند تا در عوض روی پروژه شهر هوشمند بیابانی آینده‌نگر ۵۰۰ میلیارد دلاری‌اش به نام «نئوم» در شمال غربی عربستان و «مکعب» در ریاض تمرکز کند. «مکعب» یک مینی شهر مکعبی شکل با ارتفاع ۴۰۰ متر پر از هولوگرام و مکان‌های سرگرمی، با هدف ساختن مرکز شهر جدید در پایتخت عربستان است.

از طرف دیگر، ایران به ویژه در پی اعتراضات بعد از مرگ مهسا امینی که یکی از بزرگترین چالش‌های حکومت دینی این کشور از‌ بعد از انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹ است، به شدت به دنبال آرامش و تنش‌زدایی می‌گردد. تحریم‌های ایالات متحده بعد از برهم خوردن توافق هسته‌ای، اقتصاد ایران را تحت تاثیر قرار داده است.

برای محمد بن سلمان، این وضعیت زمان مناسبی برای حرکتی دیگر است. پیش از این، عربستان سعودی تلاش‌هایی را برای برقراری مجدد روابط با قطر در سال ۲۰۲۱ رهبری می‌کرد. حالا با کاهش تنش‌ها با ایران ممکن است راهی برای خروج کامل از جنگ یمن برای او فراهم شود.

با این حال، دستور شاهزاده محمد به مقامات سعودی برای همکاری با همتایان ایرانی برای بازگشایی سفارت‌ها نشان دهنده تغییری چشمگیر در رفتار اوست. بن سلمان سال ۲۰۱۸ گفته بود «به اعتقاد من رهبر ایران باعث می‌شود هیتلر خوب به نظر برسد».

در همین حال، گفتگوها درباره احیای روابط با سوریه که هنوز بشار اسد، رییس جمهوری مورد حمایت ایران در آن حکم می راند، در جریان است. نشست آتی «اتحادیه کشورهای عرب» که در ماه مه به میزبانی عربستان برگزار می‌شود، می‌تواند سوریه را به طور رسمی به عرصه بازگرداند. حتی لبنان که درگیر بحران‌های مالی است می تواند از نزدیکی عربستان سعودی و ایران منتفع شود.

**به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
**

پادشاهی عربستان سعودی در آینده با یک انتقال قدرت رو به رو خواهد شد. ملک سلمان در حال حاضر ۸۷ ساله است. پادشاه قبلی، ملک عبدالله، پیرترین پادشاه عربستان بود که در ۹۰ سالگی درگذشت. شاهزاده محمد بن سلمان به احتمال زیاد جوان‌ترین رهبری خواهد بود که بر تخت پادشاهی این کشور خواهد نشست و می‌تواند ده‌ها سال دیگر برای برنامه‌های خود وقت بگذارد. اما آیا او خواهد توانست از تنش‌هایی که در شعله‌ور شدنشان نقش داشته بکاهد یا خیر؟

هم‌رسانی این مطلب:

• هم‌رسانی کنید
• توییت
• هم‌رسانی کنید
• send
• هم‌رسانی کنید
• توییت
• هم‌رسانی کنید
• send

• هم‌رسانی کنید
• هم‌رسانی کنید
• Send
• هم‌رسانی کنید
• هم‌رسانی کنید
• Send

مطالب مرتبط

محمد بن سلمان رئیس شورای وزیران عربستان شد

ضیافت شام ماکرون برای محمد بن سلمان؛ تقدم نفت بر حقوق بشر

محمد بن سلمان برای نخستین بار از زمان قتل خاشقجی وارد اروپا شد

محمد بن سلمان سیاست عربستان سعودی عربستان سعودی اصلاح ایران و عربستان سعودی حوثی‌ها