شیخ تبریزی و نطق‌های آتشین

وقتی زبان منطق، انذار و هشدارهای چندین ساله شیخ محمد به گوش حسن وثوق‌الدوله و میرزا نصرالله خان نائینی ملقب به مشیرالدوله نرفت، دست به اسلحه برد و ادارات تبریز را تحت کنترل درآورد و تا زمان شهادت دست از مبارزه با ظلم و جور صدراعظم وقت احمد شاه قاجار بر نداشت.

به گزارش ایسنا، امروز ۱۷ فروردین صد و سومین سالروز قیام حجت‌الاسلام محمد تبریزی ملقب به شیخ محمد خیابانی علیه ظلم و جور حسن وثوق‌الدوله صدراعظم وقت احمد شاه قاجار در سال ۱۲۹۹ است.

شیخ محمد از جمله روحانیون مجاهدی بود که به مخالفت با استبداد دو تن از صدراعظم‌های ایران در دوران سطنت محمدعلی و احمد شاه قاجار یعنی میرزا نصرالله خان نائینی ملقب به مشیرالدوله در بهار و تابستان ۱۲۹۰ و حسن وثوق‌الدوله در بهار و تابستان ۱۲۹۹ پرداخت.

او ۹ سال قبل از قیام فروردین ۱۲۹۹، در بهار و تابستان ۱۲۹۰ علیه اشغال تبریز به دست تزارهای روس همراه با سایر مشروطه‌خواهان تبریزی در مبارزات ضد روسی شرکت کرد. تزارها در آن سال به دلیل استخدام مورگان شوستر و چهار کارشناس آمریکایی در حوزه‌های مالی، خزانه‌داری، دادگستری و ژاندارمری ضمن تهدید دربار و دولت وقت قاجار به حمله نظامی، به ایران ۴۸ ساعت اولتیماتوم دادند تا شوستر را اخراج کند.

مشیرالدوله برای جلب رضایت تزارها، با تداوم کار مجلس دوم که علیه اولتیماتوم روس‌ها قانون تصویب کرده بود، مخالفت کرد و آن را تعطیل کرد سپس مورگان شوستر و همکارانش را از ایران بیرون کرد. اما هیچ یک از خوش‌رقصی‌های او مانع از حمله قشون تزار به استان‌های شمالی و شمال شرقی ایران از جمله شهرهای زنجان، تبریز، رشت، بندرانزلی و قزوین و قتل‌عام صدها نفر از آزادی‌خواهان و مبارزان مشروطه‌خواه به خصوص آزادی‌خواهان تبریزی، نشد.

سیاست شیخ

سابقه مبارزاتی و پیوستن شیخ محمد خیابانی به صف آزادی‌خواهان مشروطه‌خواه به روزهای پس از به توپ بستن ساختمان اولین دوره مجلس شورای ملی و شروع استبداد صغیر بر می‌گردد. محمدعلی شاه در تاریخ دوم تیر ۱۲۸۷ دستور به توپ بستن ساختمان مجلس شورای ملی را صادر کرد و بریگارد قزاق روس به فرماندهی کلنل ولادیمیر لیاخوف فرمان را اجرا کرد و با این کار صدها نفر از مجاهدان و آزادی‌خواهان مشروطه‌چی را دستگیر کرد یا کشت و یا تبعید کرد.

مشروطه‌خواهانی که موفق به فرار از مهلکه قشون شاه شدند، قوای خود را در شهرهای گیلان، اصفهان و تبریز بازسازی کردند، فتح پایتخت را برنامه‌ریزی و تدارک دیدند و با هجوم قدرتمند و غلبه بر قشون محمدعلی شاه، تهران را از وجود او و کارگزارانش پاک کردند و دولت مشروطه را بر اریکه قدرت نشاندند و دومین دوره مجلس شورای ملی را تشکیل دادند.

در این دوره شیخ محمد خیابانیِ ۲۹ ساله به نمایندگی از مردم تبریز در تاریخ ۲۴ آبان ۱۲۸۸ راهی مجلس شد. او در این مجلس رهبر معنوی حزب دمکرات آذربایجان شد و نقش موثری در همراه کردن نمایندگان مستقل این مجلس علیه وطن‌فروشی میرزا نصرالله خان نائینی داشت.

شیخ محمد خیابانی نشسته نفر دوم از چپ