تجلی فرهنگ «همسایه‌داری» در رمضان/ سفره افطار عطر «برساق» گرفت

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: رمضان آرام‌آرام قدم‌های مبارکش را به چشم‌های منتظر نزدیک کرده تا یک ماه دیگر مهمان دل‌های مشتاقان خود باشد و این مردم لرستان هستند که چشم بر جاده زمان دوخته‌اند که مسافر رمضان از راه برسد تا با دست‌های به آسمان و سینه‌های معطر از عطر وجود خدا در آغوشش گیرند.

دست پاکی‌ها و خوبی‌ها بر شانه روزه داران

رمضان ماه شستشوی دل‌ها از غبار گناهان و ماهی است که انگشت اشاره به آنچه خوبی‌هاست نشانه می‌رود، این است که شمار گناه در این ۳۰ روزه خدایی کاهش یافته و این روزه‌دار است که دست به دامان پاکی‌ها می‌شود تا سپری بسازد از دعا و مناجات رو به آنچه از خدای خویش دورش می‌سازد.

می‌توان گفت در این ماه، این پاکی و خوبی است که دست بر شانه روزه‌دار می‌گذارند تا او چشم‌هایش را جز به سمت آسمان نگشاید.

مردم لرستان از دیرباز هرسال مشتاقانه به استقبال این ماه عزیز می‌شتابند تا گرامی‌اش دارند، هرکسی می‌کوشد قدر بزرگی از دریای معرفتش بکشد تا تشنگی از وجود بزداید.

عشق مردم این استان تا به‌جایی است که حتی کودکانی که هنوز قدشان به بالای تکلیف نرسیده روزهای گرم تابستان را پابه‌پای بزرگ‌ترها تاب می‌آورند و لب‌های تشنه و شکم‌های گرسنه را به غروب افطاری می‌رسانند تا بچه مسلمانی خود را تثبیت کنند و آن‌ها نیز خدای بزرگ را مهمان دل‌های کوچک خود کنند.

درواقع همین یک ماه تمرینی است تا کودکان نماز را کنار دریای سجاده مادران خود بیاموزند و از این ساحل زیبای معنویت، اقیانوس مذهب را به نظاره بایستند.

جاری شدن سنت «کاسمسا» در لرستان

ماه رمضان در گوشه گوشه لرستان مملو از آداب‌ورسومی است که البته امروزه تنها در برخی از روستاهای استان برگزار می‌شوند و تنها یادگاری است شیرین به‌جامانده از روزهایی که گویا فاصله زمینیان باخدا تنها چند قدم بوده است.

یکی از آداب کهن لرستان که هنوز نیز در برخی نقاط استان اجرا می‌شود سنت «کاسم سا» است، مطابق این سنت هر خانواده‌ای مقداری از غذای افطار خود را برای همسایگان می‌برد و همسایه نیز مقداری از غذای افطار خود را در ظرف غذایی که با آن برایش غذا آورده‌اند می‌ریزد و پس می‌فرستد.

اجرای این رسم ضمن تقویت روابط بین همسایگان و فامیل باعث خبر گرفتن از احوال و وضعیت معیشتی خانواده‌ها از یکدیگر می‌شود و به‌خصوص باعث شناسایی خانواده‌های کم‌بضاعت خواهد شد.

خودنمایی شیرینی‌های محلی در سفره‌های افطار و سحر

در لرستان بازار شیرینی‌های محلی در ماه مبارک رمضان بسیار داغ است، در اغلب شهرها و روستاهای لرستان شیرینی‌های متعددی بر سر سفره افطاری قرار می‌گیرد.

برخی از بانوان روستاهای استان به‌رسم دیرین خود سفره افطار خانواده را با شیرینی‌های محلی و بومی آذین می‌بندند.

این شیرینی‌ها با توجه به فصلی که رمضان در آن قرار می‌گیرد و نوع مهیاکردن آن متنوع هستند، اگر ماه مبارک رمضان در فصل بهار و تابستان باشد معمولاً با شیرینی‌ها و نان‌های محلی مانند «چزنک (معادل لکی: چُرَک و رین)»، «برساق» و «ساکی پز» سفره‌های افطار آراسته می‌شوند و اگر این ماه مبارک در فصل زمستان باشد نان‌شیرینی «گرده» روی سفره افطار قرار می‌گیرد.

«چزنک» و «ساکی پز» را روی ساج (تابه) درست می‌کنند و به همین دلیل در فصل تابستان و بهار پخته می‌شود چون در این فصل زنان لر در فضای آزاد اقدام به درست کردن غذا و نان می‌کنند.

آش «کشکینه» پای ثابت سفره افطار

«گرده» را به این دلیل در زمستان درست می‌کنیم چراکه برای درست کردن این شیرینی خوشمزه در این فصل از بخاری و کرسی خانگی استفاده می‌شود. هرچند که این روزها به مدد وسایل آشپزی امروزی در خانه‌های شهری نیز این شیرینی‌ها طبخ می‌شود.

سفره افطار ماه رمضان مردم لرستان از غذاهای محلی سبک نیز خالی نیست، سوپ «کشکینه» ازجمله غذاهای مقوی است که در فصول مختلف به‌ویژه زمستان مورداستفاده قرار می‌گیرد.

«کشکینه» خشک را زنان روستا از ماه‌ها قبل در فصل‌های بهار و تابستان با گندم نیمه آرد شده و دوغ درست می‌کنند و به شکل دایره درمی‌آورند و سپس آن را جلوی آفتاب می‌گذارند تا خشک شود و برای فصل زمستان به همراه ادویه‌جات، پیاز و روغن در آب جوش حل کرده و به‌عنوان یک سوپ سبک و مقوی استفاده می‌کنند.

پیچیدن آوای مؤذن در سحرگاهان

مردم روستاهای اطراف سلسله و دلفان درگذشته برای دیدن ماه مجمع محلی تشکیل می‌دادند، مجمع محلی رؤیت هلال ماه مجمعی بود متشکل از بزرگان و علمای محلی که برای رؤیت هلال ماه به اطراف روستا می‌رفتند و درجایی که آسمان صاف بود سعی دررویت هلال ماه داشتند.

روستاهای لرستان عموماً مؤذن مخصوص داشته‌اند، مؤذن هر روستا با توجه به تجربه دیرینه خود در سحرها و غروب‌های رمضان با صدای رسا بانگ اذان را از بالای پشت‌بام روستا به همه مناطق روستا می‌رسانده است.

در بعضی دیگر از روستاها مؤذن از روی خواندن خروس زمان اذان را تخمین می‌زده است که این نوع خواندن خروس به «خروس اول» مشهور بوده است.

از دیگر راه‌های بیدار کردن مردم در سحرهای ماه رمضان رفتن مؤذن یا یکی از اهالی روستا به درب خانه مردم و زدن در خانه‌ها برای بیدار کردن مردم است که خانواده‌ها نیز به نشانه تشکر از فردی آن‌ها را بیدار کرده است از غذای سحر خود مقداری به او می‌دادند.

از برساق تا زولبیا

لرستانی‌ها سحر را با غذاهای ساده به اذان صبح می‌رسانند و در طول روز غیرت دینی و فرهنگ ایلی، اجازه روزه‌خواری را از کسانی می‌گیرد که به هر دلیلی از عهده روزه گرفتن برنمی‌آیند.

مغازه‌های حلیم‌پزی در لرستان با شروع رمضان دایر می‌شوند تا هم‌غذای سحری و هم افطاری روزه‌داران را تهیه کنند. اگر ماه روزه را در خیابان‌های شهرهای لرستان قدم بزنی با حلیم‌پزهایی روبه‌رو می‌شوی که در طول شبانه‌روز چوب مخصوص حلیم‌پزی را در دیگ بزرگ خود می‌چرخانند تا افطاری و سحری روزه‌داران را آماده کنند.

معمولاً در لرستان افطاری‌ها با آب داغ و بامیه و زولبیا آغاز می‌شود اما بر برخی سفره‌ها هنوز دانه‌های درشت و خوشمزه «برساق» خودنمایی می‌کند.

برساق از شیرینی‌های ویژه تاریخ لرستان است که از آرد، شیر، شکر و برخی افزودنی‌ها از گیاهان بومی و طبیعی درست می‌شود و سهم بزرگی از سفره افطاری مردم این دیار دارد.

لرستانی‌ها معمولاً نماز پنج‌گانه خود را در مسجد و شانه‌به‌شانه جماعت می‌خوانند و کوچه‌های بامدادی این استان پراست از دسته‌های مردمی که لب از خوردن و آشامیدن بسته و قدم‌ها را شتاب داده تا پیش از صدای اذان خود را به‌صف های جماعت مساجد برسانند.

بازار شهرهای این استان هنگام غروب، جلوه‌ای دیدنی به خود می‌گیرد. به‌گونه‌ای که خیابان‌های اصلی نمایشگاهی برای عرضه مواد مصرفی افطاری است.

از خرما و شیرینی گرفته تا میوه‌های مختلف، فروشنده‌ها منتظرند تا مردم از مساجد بیرون آمده تا با دسته‌های خریدار مواجه شوند. درواقع ۳۰ غروب ماه رمضان، معیشت برخی خانواده‌ها رونق می‌گیرد.

معرفی افراد صالح محله‌های لرستان در طرح «نشر خوبی‌ها»

حجت الاسلام مهدی قدرتی مدیرکل تبلیغات اسلامی لرستان در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: استقبال از ماه مبارک رمضان با غبار روبی آغاز شد و از چند روز قبل با حضور مردم در شهرهای مختلف غبارروبی مساجد انجام شد.

وی افزود: امسال برنامه‌های مختلفی برای ایام ماه مبارک رمضان پیش بینی شده است.

مدیرکل تبلیغات اسلامی لرستان، گفت: فضا سازی در سطح شهرها و ایجاد فضاهای معنوی و برگزاری نماز جماعت در مناطق روباز و جمع خوانی و جز خوانی‌های قرآن از جمله برنامه‌های ایام ماه مبارک رمضان است.

حجت الاسلام قدرتی با بیان اینکه «شهر خوبی‌ها» عنوان برنامه‌های ماه مبارک رمضان در لرستان انتخاب شده است، عنوان کرد: عنوان «شهر خوبی‌ها» از دو جهت انتخاب شده است، هم اشاره به ماه رمضان دارد و هم «شهر خوبی‌ها» به عنوان محیط جغرافیایی مد نظر است.

وی با بیان اینکه یکی از برنامه‌های ویژه دیده شده برای این ایام، «نشر خوبی‌ها» است که توسط مردم در محله‌ها انجام می‌شود، تصریح کرد: در «نشر خوبی‌ها» اقشار مختلف مورد توجه هستند و به عنوان مثال در یک محله ممکن است یک مغازه‌دار، یک پزشک، ورزشکار و … مورد توجه قرار گیرد.

مدیرکل تبلیغات اسلامی لرستان، یادآور شد: در ایام ماه مبارک رمضان افراد صالح محله‌ها به خاطر نشر خوبی‌ها معرفی خواهند شد.