«ترجمه و فناوری» از نگاه پژوهشگران راتلج

دکتر عباس امام

ایسنا/خوزستان عباس امام استاد دانشگاه شهید چمران اهواز به معرفی یک کتاب مرجع معتبر در زمینه فناوری‌های نوین ترجمه پرداخته است.

به گزارش ایسنا، دکتر عباس امام استاد دانشگاه شهید چمران اهواز و مدرس ترجمه از / به زبان انگلیسی است. وی تاکنون علاوه بر مقالات بسیار چندین کتاب نیز در زمینه مسایل نظری و عملی ترجمه منتشر کرده است.

از جمله آن می توان به آثار زیر اشاره کرد:

۱. «از ترجمه»، (مجموعه ۱۶ مقاله در زمینه مباحث نظری و عملی ترجمه)، اهواز؛ انتشارات خالدین ۱۳۷۸.

۲. ترجمه «فرهنگ نوواژه‌های آکسفورد»، اهواز، انتشارات خالدین ۱۳۷۸.

۳. ترجمه کتاب «نخستین کاوشگر شوش: سفرنامه پژوهشی سرهنگ لوفتوس»، تهران: نشر شادگان، ۱۳۸۶.

۴. «مسایل کاربردی ترجمه شفاهی». انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز، ۱۳۹۲ .

۵. ترجمه کتاب «ترجمه متن‌های دشوار انگلیسی». اهواز: انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز، ۱۳۹۳.

۶. ترجمه کتاب «انگلیسی پیشرفته ویژه ترجمه». اهواز: انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز، ۱۳۹۳.

۷.  فرهنگ عامیانه‌ها (فارسی ـ انگلیسی) (با همکاری آزاده عبادی). تهران: انتشارات رهنما، ۱۳۹۴.

۸. فرهنگ واژگان رسانه‌ای (انگلیسی ـ فارسی) (با همکاری علی وجیهی). یزد: انتشارات سید علی‌زاده، ۱۳۹۴.

۹. آموزش ترجمه پیشرفته: ترجمه، تجربه، تنوع. رشت: نشر داریا، ۱۳۹۹.

۱۰. ترجمه رمان «دانه‌ای گندم؛ سرگذشت یک انقلابی‌نما»، نوشته جیمز نگوگی، تهران: نشر راه معاصر، ۱۴۰۰.

۱۱. جنبه‌هایی از ترجمه‌پژوهی: رویکردی ایران‌مدار. رشت: نشر داریا، ۱۴۰۰.

۱۲. ترجمه «ایرانگرایی اسکندر مقدونی» نوشته پروفسور مارک یان اولبریخت. اهواز: انتشارات گزارش تاریخ، ۱۴۰۱.

عباس امام با این تجربه کاری در متن زیر به معرفی یک کتاب مرجع معتبر در زمینه فناوری‌های نوین ترجمه پرداخته است. ایسنای خوزستان علاقه‌مندان مسایل ترجمه را به مطالعه این بررسی کتاب دعوت می‌کند.

در تاریخ‌نگاری ترجمه برپایی دادگاه محاکمات جنایت‌کاران جنگی نازی در نورنبرگ پس از پایان جنگ جهانی دوم به صورت نمادین از اهمیت خاصی برخوردار است چراکه آن رویداد سرآغاز شروع دوران جدید در ترجمه بود؛ دوران بهره‌گیری از فناوری نوین در ترجمه. در آن دادگاه برای نخستین‌بار برای ترجمه همزمان کلیه مراحل دادرسی از گوشی‌هایی استفاده شد که در گوش همه شرکت‌کنندگان اصلی در محاکمات قرار می‌گرفت و مترجمانی از چندزبان گفت‌وگوهای میان دادستان‌ها، متهمان و وکلا را همزمان به چندزبان ترجمه می‌کردند. از آن پس بود که حوزه ترجمه و ترجمه‌پژوهی وارد مرحله فناورانگی (technologization)، تجاری‌سازی و شکل‌گیری «صنعت ترجمه» شد و در سال‌ها و دهه‌های بعد ده‌ها ابزار، ابزارک و سامانه و نرم‌افزار مرتبط با ترجمه تولید و به بازار عرضه گردید. در ادامه این روند امروزه به جایی رسیده‌ایم که هر روزه اخبار عجیب و غریبی در زمینه ترجمه (که تا دهه‌های پیش محال و دست‌نایافتنی به نظر می‌رسید) به گوش می‌شنویم و به چشم می‌بینیم. ذکر برخی موارد از اخبار تحولات شگفت‌انگیز ترجمه‌محور خالی از لطف نیست: نحوه ترجمه متن با استفاده از دوربین آیفون؛ امکان ترجمه ۲۰۰ زبان دنیا با مدل جدید هوش مصنوعی متا؛ ۲۴ زبان جدید به مترجم گوگل اضافه شد؛ رونمایی از عینک تازه گوگل با قابلیت ترجمه آنی؛ قلاده هوشمندی که صدای سگ را ترجمه می‌کند؛ ماسکی که حرف‌های کاربر را به هشت زبان ترجمه می‌کند؛ استفاده از فناوری نوین در ترجمه سریع متون مهندسی و پزشکی؛ معرفی هشت اپلیکیشن مترجم موبایل؛ نرم‌افزار ترجمه همزمان متن به گفتار. البته شاید این خبرها، مقداری گزافه‌گویانه و تبلیغاتی به نظر آیند اما بی‌تردید امروزه صنعت ترجمه با بهره‌گیری از دانش زبان‌شناسی نوین، زبان‌شناسی رایانشی (computational linguistics)، عصب‌شناسی زبان (neurolinguistics)، زبان‌شناسی پیکره بنیاد (corpus linguistics) و دیگر دانش‌ها در این راستا حرکت می‌کند تا نه تنها به کار مترجم سرعت بخشد بلکه کارآیی ترجمه و مترجم را نیز افزایش دهد. در عین حال، بدیهی است از دغدغه‌های مترجمان و کاربران ترجمه مساله ارزش کیفی این گونه ترجمه‌ها، تهدید شغلی و آینده کاری مترجمان با ورود هوش مصنوعی به این حوزه شغلی، چگونگی ایجاد فرصت‌های شغلی جدید برای مترجمان، تنوع خدمات مترجمان و دیگر مسایلی از این دست است. آنچه که می‌توان به عنوان نوعی ارزیابی کلی از این روند پرشتاب تحولات مطرح کرد این است که به‌رغم پدید آمدن تحولات و خدماتی بس شگفت‌انگیز و دل‌گرم‌کننده در این زمینه، اما به نظر می‌رسد هنوز هیچ ابزار و فناوری نوینی نتوانسته از لحاظ تضمین سطح کیفیت کار با مترجم انسانی رقابت کند. ولی در عین حال سطح و گستره و شتاب تحولات ذی‌ربط نیز آن چنان بوده و هست که نمی‌توان چشم بر این واقعیات خجسته بست. در واقع، این گونه فناوری پژوهش‌بنیاد و یافته‌های آن توانسته و می‌تواند به هر سه گرایش ترجمه کتبی، ترجمه شفاهی و ترجمه دیداری‌شنیداری کمک کند؛ کمک‌هایی گاه خارق‌العاده و در سطح گسترده و کلان.

«The Routledge Handbook of Translation and Technology» که به زبان انگلیسی نوشته شده اثری است دانشنامه‌ای در تبیین و نقد و بررسی ابعاد و زوایای گوناگون هدف مورد نظر عنوان کتاب. کتاب شامل مقدمه، پنج فصل و ۳۱ بخش است که همه با نگاهی تخصصی و گاه فوق تخصصی نگاشته شده‌اند و برای پژوهش‌گران علاقه‌مند این حوزه پژوهشی شدیدا روبه‌رشد، بس مغتنم. مقالات همه به قلم پژوهش‌گران صاحب نام این حوزه پژوهشی نوشته شده‌اند و مقالات‌شان درخور این اثر دانشنامه‌گونه. زبان مقالات البته به سبک و سیاق کتاب‌ها و مقالات نوشته شده به سبکواره دانشگاهی است و زبان آن گاه دیرباب. به این ترتیب، پیداست که این کتاب بیشتر مناسب استادان و دانشجویان (مقطع کارشناسی ارشد و دکترای) رشته ترجمه‌پژوهی است، یا دیگر رشته‌های مرتبط و یا افراد علاقه‌مند آشنا با مفاهیم تخصصی این رشته. در «The Routledge Handbook of Translation and Technology» هم با دیدگاه‌های کاربران فناوری‌های نوین ترجمه (نوشتاری/شفاهی/دیداری‌شنیداری) آشنا می‌شویم و هم با دیدگاه‌های پژوهش‌گران ذی‌ربط درباره ارتباط متقابل و فزاینده میان ترجمه و فناوری. در حقیقت، با توجه به فناورینه شدن ترجمه در اشکال و ابعاد گوناگون آن، بحث و بررسی کاربردهای گسترده و متنوع ترجمه و نیز کندوکاو جنبه‌های پیچیده نظری و کاربردی آن هم برای پژوهشگران و هم کاربران فناوری‌های مرتبط بسیار آموزنده خواهد بود. برای آشناسازی علاقه‌مندان به محتوای کتاب در زیر ترجمه تمام فهرست مطالب کتاب تقدیم می‌شود:

1. Introduction: Translation and Technology: Disruptive Entanglement of Human and Machine (M. O'Hagan)

مقدمه: ترجمه و فناوری: آمیختگی نوآورانه انسان و ابزار

Part 1:

Translation and Technology: Defining UnderlyingTechnology- Present and Future

ترجمه و فناوری: تعریف فناوری پایه ـ امروز و فردا

2.Standards for the Language, translation, and localization Industry (S.E.Wright)

معیارهای زبان،ترجمه، و صنعت بومی سازی

2 .XML for Translation Technology (J. Roturier)

فرمت XML برای فناوری ترجمه

4.Terminology Extraction and Management (K. Kagura& E. Marshman)

استخراج  و مدیریت اصطلاحات

5 .Building and Using Parallel Text for Translation (M. Simard)

ساخت و بهره‌گیری از متن موازی برای ترجمه

6.Speech Recognition and Synthesis Technologies in the Translation Workflow (D. Ciobanu& A. Secara)

فناوری‌های تشخیص و ترکیب گفتار در جریان کار ترجمه

Part II

Translation and Technology; Users' Perspectives

ترجمه و فناوری؛ دیدگاه‌های کاربران

7.Multinational Language Service Provider as User

تشکیلات چندملیتی تامین خدمات زبانی در مقام کاربر

8.Applications of Technology in the Patent Cooperation Treaty (PCT) Translation Division of the World Intellectual Property Organization (WIPO)

کاربردهای فناوری در سازمان «پیمان همکاری حق ثبت نوآوری‌ها» در چارچوب خدمات ترجمه‌محور «سازمان جهانی مالکیت معنوی»

9.Small and Medium-sized Enterprises (SME) Translation Service Provider as Technology User: Translation in New Zealand (P. King)

تشکیلات کسب و کارهای کوچک و متوسط ترجمه‌محور در مقام کاربر فناوری: مورد نیوزیلند

10. Freelance Translators' Perspectives (J. Zetzsche)

دیدگاه‌های مترجمان آزاد در زمینه فناوری‌های نوین ترجمه

11.Language Learners and Non-professional Translators as Users (M. Yamada)

زبان آموزان و مترجمان غیرحرفه‌ای در مقام کاربر فناوری‌های ترجمه

Part III

Translation and Technology: Application in a Specific Context - Shaping Practice

ترجمه و فناوری: کاربردهای فناوری ترجمه در محیط‌های ویژه ـ نقش فناوری در شکل‌دهی به چگونگی کارکرد مترجمان

12.Technology, Technical Translation and Localization (D. Folaron)

فناوری، ترجمه فنی و بومی‌سازی فناوری‌های ترجمه

13.Technology and Game Localization: Translation behind the Screens (N. Altice)

فناوری و بومی‌سازی بازی‌های رایانه‌ای: پشت صحنه ترجمه‌ها

14.Technology and Non-Professional Translation (M.A. Jimenes-Crespo)

فناوری و ترجمه غیرحرفه‌ای

15.Technological Advances in Audio-Visual Translation ( J. Dias Cintas & S. Massida)

پیشرفت‌های اخیر فناوری در زمینه ترجمه دیداری ـ شنیداری

16.Technology and Interpreting (S. Braum)

فناوری و ترجمه شفاهی

17.Technology and Sign Language Interpreting (P. Llewellyn-Jones)

فناوری و تفسیر زبان اشاره

18.Translation Technology and Disaster Management (S. O'Brien)

فناوری ترجمه و مدیریت بلایای طبیعی

19.Post-Editing of Machine Translation (L. Nunes Vieira)

پساـ ویرایش ترجمه‌های ماشینی

Part IV

Translation and Technology: Research Foci and Methodologies

ترجمه و فناوری: پژوهش و روش‌شناسی گونه‌های متفاوت پژوهش

20.Translation Technology Evaluation Research (S. Doherty)

پژوهش در زمینه ارزشیابی فناوری‌های ترجمه

21.Translation Workplace-Based Research (M. Ehrensberger-Dow and G. Massey)

پژوهش در زمینه ترجمه در محیط‌های کاری

22.Translation Technology Research and Human Computer Interaction (HCI) (S. Laubli&S. Green)

پژوهش در زمینه فناوری ترجمه و همکنشی رایانه‌های انسانی

23. Sociological Approaches to Translation Technology (M. Olohan)

رویکردهای جامعه‌شناختی در زمینه فناوری ترجمه

24.Translation Technology Research with Eye-Tracking (A. Lykke Jacobsen)

پژوهش در زمینه فناوری ترجمه مرتبط با ردیابی چشمی

Part V

Translation and Technology: Overarching Issues

ترجمه و فناوری:مسایل محوری

25.Future of Machine Translation: Musings on Weaver's Memo (A. K. Melby)

آینده ترجمه ماشینی: ژرف‌اندیشی‌هایی در زمینه یادداشت ویور

26.Quality (A. Pym)

کیفیت‌سنجی در فناوری ترجمه

27.Fit-for-Purpose Translation (L. Bowker)

ترجمه هدفمند

28 .Copyright and the Re-use of Translation as Data (J. Moorkens& D. Lewis)

حق مولف و کاربرد دوباره ترجمه به عنوان داده

29.Media Accessibility and Accessible Design (A. Remael& N. Reviers)

دسترسی رسانه‌ای و طراحی فناوری قابل دسترسی

30.Technology and Translator Training (D. Kenny)

فناوری و آموزش مترجم

31.Translation, Technology and Climate Change (M. Cronin)

ترجمه، فناوری و تغییرات اقلیمی

انتهای پیام