مرور «۲۳ استعفا یا برکناری وزیران» از دولت‌های رجایی تا رئیسی + جدول اسامی

استعفاء و کناره‌گیری وزرا از دولت مسبوق به سابقه است. چنانچه که از دولت اول که ریاست آن برعهده محمد علی رجایی بود تاکنون که ابراهیم رئیسی بر سر کار است، ۲۳ وزیر از سمت خود استعفا داده اند.

گاهی این استعفاها خواسته خود وزیر بوده مانند استعفای مصطفی معین در دولت خاتمی. گاهی هم راهی برای جلوگیری از برکناری و عزل مانند استعفای محمود فرشیدی در دولت احمدی نژاد.

پس از استعفای مهندس مهدی بازرگان و منحل شدن دولت موقت، اولین انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال ۱۳۵۸ برگزار شد و نام ابوالحسن بنی‌صدر از دل صندوق های رأی بیرون آمد.

بر اساس قانون اساسی ابتدای انقلاب، قدرت اجرایی دولت در دستان نخست‌وزیر بود و بنی صدر که از همان ابتدا بنای ناسازگاری با حکومت را داشت، به اجبار به نخست‌وزیری محمدعلی رجایی رضایت داد.

در مدت زمانی که دولت اول بر سر کار بود، ابراهیم احدی، وزیر دادگستری، تنها وزیر در دولت محمدعلی رجایی بود که به علت محدود بودن اختیاراتش، در دی ماه ۵۹ از وزارت استعفا داد. بعد از استعفای احدی، دیری نگذشت که بنی صدر نیز از ریاست جمهوری عزل شد.

بعد از عزل بنی صدر، محمدعلی رجایی به ریاست جمهوری رسید و محمد جواد باهنر به عنوان نخست وزیر انتخاب شد. دولتی که عمرآن فقط دو ماه بود و در روز ۸ شهریور ۱۳۶۰ در پی انفجار در دفتر نخست‌وزیری توسط عوامل سازمان مجاهدین خلق، رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر و برخی دیگر از مقامات دولتی و نظامی وقت ایران شهید شدند و دولت از رسمیت افتاد.

چند روز بعد دولت موقت محمدرضا مهدوی کنی امور قوه مجریه را بر عهده گرفت و تا ۷ آبان ۱۳۶۰ که دولت سوم زمام امور را در دست گرفت، به فعالیت خود ادامه داد.

اختلاف توکلی و عسگراولادی با میرحسین موسوی
دولت سوم به ریاست آیت الله سیدعلی خامنه ای شکل گرفت. نخست وزیری در این دولت به میرحسین موسوی رسیده بود. دولت میرحسین اما با اختلافاتی در درون خود روبرو بود و استعفاهایی را تجربه کرد.

از استعفای شیخ الحاشیه تا نفوذ منافقین به بیت آقای نماینده

عبدالمجید معادی خواه، وزیر اشاد در سال ۶۱ به توصیه امام کناره گیری کرد اما، حبیب الله عسگراولادی و احمد توکلی به دلیل اختلافات خود با نخست وزیر کناره گیری کردند.

محمد هاشمی، بردار آیت الله هاشمی رفسنجانی که در آن زمان عضو دولت بود دربره علت این اختلافات می گوید؛ «آن‌موقع عده‌ای در دولت مانند آقایان توکلی، پرورش و عسکراولادی طرفدار اقتصاد بازار و مخالف دولتی‌کردن اقتصاد بودند؛ از جمله می‌گفتند بازرگانی خارجی نباید دولتی باشد، عده‌ای نیز در دولت میرحسین موسوی موافق اقتصاد دولتی بودند. اختلاف اصلی نیز بر سر نظام اقتصادی ایران بود که آقای حبیب‌الله عسکراولادی و اطرافیانشان جزء کسانی بودند که طرفدار بخش خصوصی بودند و اوایل انقلاب به علت برداشت‌هایی که از اقتصاد زمان شاه وجود داشت، عده‌ای مخالف اقتصاد دولتی بودند و می‌گفتند این همان اقتصاد شاهنشاهی است.»

کناره گیری خاتمی از دولت هاشمی

با تغییرات در قانون اساسی در سال ۱۳۶۸، مقام نخست‌وزیری حذف شد و ریاست دولت به رئیس‌جمهور رسید. بعد از این تغییرات دولت سازندگی با ریاست جمهوری علی اکبر هاشمی رفسنجانی روی کار آمد. در ۸ سالی که دولت هاشمی بر روی کار بود تنها یک استعفا اتفاق افتاد و آن هم استعفای سید محمد خاتمی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بود.

۳ استعفا در دولت خاتمی

در حالی سید محمد خاتمی در دوم خرداد ۷۶ به پیروزی رسید که نه تنها هیچ کس انتظارش را نداشت بلکه بنا به روایت ها خودش نیز باور نمی کرد که بتواند از سد رقیب قدر خود یعنی ناطق نوری بگذرد. او ۸ سال سکاندار قوه مجریه بود و در این مدت ۳ استعفا رخ داد که مهم ترین آنان استعفای دری نجف آبادی بعد از قتل های زنجیره ای بود.

مصطفی معین نیز در دوران وزارتش دوبار استعفا داد که بار اول در دولت هفتم و در اعتراض به رفتار خشونت آمیز با دانشجویان و حادثه کوی دانشگاه بود که با مخالفت رئیس جمهور مواجه شد. اما، استعفای دوم او به دلیل بی حرمتی به دانشگاه و به بن‌بست رسیدن تصویب نهایی قانون جدید وزارت علوم بود که او از سمت خود کناره گیری کرد.

۲ استعفای محترمانه پیش از عزل

محمود احمدی نژاد نیز ۸ سال رئیس جمهور ایران بود. هر چند که دولت او را می توان رکوردار استیضاح وزرا دانست اما، تنها ۴ استعفا در طول ۸ سال ریاست او بر قوه مجریه رخ داد. علیرضا طهماسبی در سال ۸۶ به دلیل بی‌توجهی به نظرات وزیر و اصرار به بعضی تغییرات و تثبیت نرخ برخی کالاهای صنعتی از سمت خود استعفا داد.

محمود فرشیدی به دلیل طرح سئوالات توهین‌آمیز نسبت به پیامبر اسلام در یکی از آزمونها و سرکوب و برخورد با اعتراضات صنفی معلمان پیش از عزل توسط رئیس جمهور، محترمانه کناره گیری کرد. داوود دانش جعفری هم مانند فرشیدی پیش از عزل توسط احمدی نژاد به صورت محترمانه از سمت خود در وزارت اقتصاد کنار رفت.

حسن روحانی، رکورددار استعفای وزرا

اگر دولت احمدی نژاد را رکورددار استیضاح وزرا بدانیم، بی شک دولت تدبیر و امید حسن روحانی رکورد دار استعفای وزرا نامیده می شود. در طول ۸ سال ریاست او بر قوه مجریه ۸ وزیر استعفا دادند. چنانکه عباس اخوندی در سال ۹۷ از سمت خود استعفا داد.

محمد شریعتمداری هم که در مهر ۹۷ با انتقادات شدید نمایندگان رو به رو بود و استیضاح او تقدیم هیئت رئیسه مجلس دهم داده شده بود، به طور ناگهانی از سمت خود در وزارت صمت استعفا کرد و چند روز بعد سکاندار وزارت کار شد.

استعفای وزرای پرحاشیه ابراهیم رئیسی

در دولت ابراهیم رئیسی نیز تاکنون ۳ استعفا را شاهد بوده ایم. وزرایی که به دلیل عملکرد نامناسب خود علاوه بر اعتراض منتقدان، صدای نمایندگان مجلس را هم دراورده بودند و بهارستانی ها خواهان استیضاحشان بودند. با این حال، رستم قاسمی، یوسف نوری و حجت الله عبدالملکی پیش از ان که مهر استیضاح یا برکناری بر کارنامه شان بخورد، تصمیم به ترک وزارت خانه متبوع خود گرفتند.

حجت الله عبدالملکی به دلیل اعتراضات بازنشستگان و انتصابات فامیلی در وزارت کار از سمت خود در خرداد ۱۴۰۱ استعفا کرد.

یوسف نوری هم که دلیل تعطیلی های پی در پی مدارس، مسمومیت مدارس دخترانه که رنگ و بوی امنیتی پیدا کرده است و همچنین تاخیر در پرداخت حقوق معلمان زیر تیغ انتقاد بود، پیش از برکناری توسط رئیس جمهور از سمت خود کنار رفت.

بیشتر بخوانید:

• «عزل‌»هایی که «استعفا»، جازده می‌شوند / مسئولیت هزینه‌زایی وزرای ناکارآمد برای مردم با کیست؟