امام جمعه ای که با آشپزخانه اوپن برای زنان مشکل دارد - Gooya News

ترس همزمان از مدرنیته و خروج زنان از آشپزخانه

رویداد۲۴ لیلا فرهادی - ابوالفضل سلیمانی رئیس شورای فرهنگ عمومی و امام جمعه آران بیدگل در آخرین سخنرانی خود گفته «آشپزخانه اوپن مدل مناسبی برای منزل مسکونی نیست، زن نباید در معرض دید مهمان باشد. زن باید هنگامی که در خانه مهمانی وجود دارد، بتواند بدون آنکه در معرض دید مهمان باشد کار‌های خود را انجام دهد و از نگاه دیگران مصون و محفوظ بماند.»

این اولین بار نیست که مذهبیون تندرو به معماری مدرن آپارتمانی و ساخت آشپزخانه‌های به اصطلاح اپن اعتراض می‌کنند. سال ۹۸ عباسعلی سلیمانی امام جمعه کاشان هم انتقاد مشابهی کرده بود و گفته بود «به دلیل اینکه اکثر آشپز‌ها در منازل نوامیس ما هستند، باید آن محیط از دید نامحرم حفظ شود.» او آشپزخانه اوپن را «الگوبرداری از فرهنگ غربی» خوانده و گفته بود «اینکه اگر آشپرخانه اوپن باشند قیمت خانه‌ها افزایش پیدا می‌کند، فرهنگ غلطی است.»

موضوع انتقاد روحانیون به آشپزخانه‌های اپن را باید از دو منظر مورد تحلیل قرار داد؛ نخست نفس انتقاد به چنین پدیده‌هایی و دوم بی‌توجهی به چرایی انتخاب این نوع معماری در خانه‌های جدید.

پدیده‌های مدرنی که حرام اعلام شدند!

ترس از پذیرش پدیده‌های نوظهور و مدرن در بین جریان سنتی چیز جدیدی نیست. در دوران قاجاریه بسیاری استفاده از آب لوله‌کشی را حرام و غیر شرعی می‌دانستند، چون معتقد بودند آب لوله کشی به کُر وصل نیست. حتی گفته می‌شود استفاده از دوش حمام هم با چالش مواجه بوده و متدنین با این تصور که استفاده از دوش مانع غسل ارتماسی می‌شود، از استفاده از آن خودداری می‌کردند. حتی ورود لامپ‌های برقی به ایران هم با چالش روبه رو بود. مردم نور لامپ را «نور شیطان» می‌خواندند و معتقد بودند حبابی که بدون هیچ وسیله‌ای بتواند خود به خود، یعنی در اطاق و مکان در و دربندان کسی روشن شده، بدون (پُف) و دخالت کسی خاموش بشود جز این نیست که کار شیطان است. از این رو در ابتدا کمتر دکان‌دار و خانه‌داری حاضر به قبول آن و باز کردن پای شیطان در خانه و زندگی خود می‌شد! و دکان‌دار‌های متعصب هم کسب شبانگاه را جزو محرمات و کاسبی شب را مخصوص شیاطین و سبب قطع برکت می‌دانستند که در این صورت چراغ هم لازم نداشتند، چه برسد به چراغ برق شیطانی که روزیشان را قطع می‌کرد!

اما در مورد فلسفه طراحی آشپزخانه‌های مدرن یا همان اوپن، باید به دلایل بسیاری که این مدل طراحی را مورد توجه قرار داد اشاره کرد. اولین دلیل آن بزرگتر و روشن‌تر نشان دادن فضا‌های کوچک است. یک آپارتمان کوچک با یک آشپزخانه بدون پنجره به اتاق نشیمن را می‌توان با جایگزین کردن دیوار و یک جزیره یا میز به فضایی پرنور تبدیل کرد.

خانه‌های بزرگ قدیمی با فضا‌های مجزا این امکان را به معمار می‌داد تا در سبک معماری سنتی، فضایی را به عنوان مطبخ برای پخت و پز و فضایی را به عنوان آشپزخانه برای سرو غذا در نظر بگیرد. این تفکیک فضا علاوه بر اینکه جلوی انتقال بوی غذا به محیط غذاخوری یا نشیمن را می‌گرفت، باعث می‌شد فضای پذیرایی همیشه مرتب باقی بماند. با کوچک شدن فضای خانه و تبدیل شدن خانه‌های ویلایی بزرگ به آپارتمان‌های بعضا ۵۰ متری، استفاده بهینه از محیط به اصل مهمتری در معماری خانه‌ها تبدیل شد. در این آپارتمان‌ها دیگر فضایی برای تفکیک بین آشپزخانه و نشیمن وجود نداشت و در صورت قرار گرفتن دیوار بین این دو فضا، احتمالا یکی از این دو از داشتن پنجره هم محروم می‌ماند؛ بنابراین آشپزخانه اوپن به عنوان راه حلی برای خانه‌های کوچک مدرن در نظر گرفته شد.

بحران فضا، زمان ساخت و هزینه ساخت عامل خلق آشپزخانه‌های مدرن است. آشپزخانه‌های مدرن ابتدا با سبک فرانکفورتی وارد بازار شدند. این سبک در واقع بعد از آغاز بحران مسکن پس از جنگ آلمان توسط «مارگارته لیهوتسکی» معمار اتریشی اختراع شدند. شهر‌های آلمان پس از پایان جنگ جهانی اول با کمبود شدید مسکن مواجه بودند. پروژه‌های مسکن اجتماعی مختلفی در دهه ۱۹۲۰ برای افزایش تعداد آپارتمان‌های اجاره‌ای کلید خورد. این پروژه‌های بزرگ باید آپارتمان‌های مقرون به‌صرفه برای تعداد زیادی از خانواده‌های معمولی طبقه کارگر را فراهم می‌کردند بنابراین در معرض محدودیت‌های شدید بودجه قرار داشتند.

ایده آشپزخانه‌های اوپن در معماری برای چه اجرا شد؟

به گزارش رویداد۲۴ مارگارته لیهوتسکی این مشکل را با طرح این سوال حل کرد که «چگونه می‌توان آشپزخانه‌ها را بدون اشغال بیش از حد فضای آپارتمان طراحی کرد؟» طراحی او با تفکیک بخشی از فضای اتاق نشیمن معمولی آن زمان انجام شد. خانواده‌های کارگر معمولی در آن زمان در یک آپارتمان دو اتاقه زندگی می‌کردند که یکی از آن‌ها شامل آشپزخانه بود که به طور همزمان در آن علاوه بر آشپزی، محل غذا خوردن، زندگی می‌کرد، حمام کردن و حتی خوابیدن بود، در حالی که اتاق دوم که به عنوان سالن در برای مناسبت‌های خاص مانند شام یکشنبه در نظر گرفته شده بود. آشپزخانه طرح لیهوتسکی یک اتاق کوچک مجزا بود که با یک در کشویی از اتاق نشیمن جدا می‌شد.