بفرمایید سوپ پلاستیک!

ذرات ریز پلاستیک در همه جا یافت می‌شوند؛ از عمیق‌ترین مکان روی این سیاره، درازگودال ماریانا تا بالای قله اورست. اکنون مطالعات بیشتر و بیشتری نشان می‌دهند که میکروپلاستیک‌ها که به عنوان قطعات پلاستیکی با قطر کمتر از ۵ میلی‌متر تعریف می‌شوند، در بدن ما نیز وجود دارند.

به گزارش ایسنا و به نقل از اس ان، «ماریا وستربوس»(Maria Westerbos) بنیانگذار بنیاد سوپ پلاستیک که یک سازمان حمایت غیرانتفاعی مستقر در آمستردام است که برای کاهش آلودگی پلاستیکی در سراسر جهان کار می‌کند، می‌گوید: آنچه ما به آن نگاه می‌کنیم، بزرگ‌ترین نشت نفتی است که تا به حال وجود داشته است. تقریباً تمام پلاستیک‌ها از منابع سوخت فسیلی ساخته می‌شوند. میکروپلاستیک‌ها همه جا حتی در بدن ما هستند.

در سال‌های اخیر، میکروپلاستیک‌ها در تمام قسمت‌های ریه انسان، در بافت‌های جفت مادر و جنین، در شیر مادر و خون انسان یافت شده‌اند. «هدر لزلی»(Heather Leslie) دانشمند میکروپلاستیک از دانشگاه وریج آمستردام و همکارانش میکروپلاستیک را در نمونه‌های خون ۱۷ نفر از ۲۲ داوطلب بالغ سالم در هلند پیدا کردند.

نتایج این مطالعه که در «Environment International» منتشر شد، چیزی را تایید می‌کند که بسیاری از دانشمندان مدت‌ها به آن مشکوک بودند: این تکه‌های کوچک می‌توانند در جریان خون انسان جذب شوند.

لزلی می‌گوید: ما از انتظار جذب شدن و حضور ذرات پلاستیکی در جریان خون انسان به این موضوع رسیدیم که این ذرات قابل جذب هستند.

یافته‌ها تعجب‌آور نیستند چرا که پلاستیک‌ها در اطراف ما هستند. بادوام، همه کاره و تولیدشان ارزان است و در لباس‌ها، لوازم آرایشی، لوازم الکترونیکی، لاستیک‌ها، بسته‌بندی و بسیاری موارد دیگر برای استفاده روزانه وجود دارند و انواع مواد پلاستیکی موجود در بازار همچنان در حال افزایش است.

لزلی می‌گوید: زمانی که بیش از یک دهه پیش روی میکروپلاستیک‌ها تحقیق کردم، حدود ۳۰۰۰ مواد پلاستیکی وجود داشت. اکنون بیش از ۹۶۰۰ مورد از آنها وجود دارد. این عدد بسیار بزرگی است که هر کدام ترکیب شیمیایی و سمیت بالقوه خود را دارند.

اگرچه پلاستیک‌ها بادوام هستند، اما در اثر هوازدگی در اثر آب، باد، نور خورشید یا گرما(مانند محیط‌های اقیانوس یا محل‌های دفن زباله) یا در اثر اصطکاک(در مورد لاستیک‌های خودرو که در طول حرکت و ترمز کردن، ذرات پلاستیکی را در جاده‌ها آزاد می‌کنند) تخریب می‌شوند.

«دیک وتاک»(Vethaak Dick) سم‌شناس از موسسه علوم ارزیابی خطر در دانشگاه اوترخت هلند گفت: علاوه بر مطالعه ذرات میکروپلاستیک، محققان در تلاشند تا روی نانوپلاستیک‌ها، ذراتی که طول آنها کمتر از یک میکرومتر است نیز تحقیق کنند. اشیاء پلاستیکی بزرگ در محیط به میکرو و نانوپلاستیک‌ها تجزیه می‌شوند و به طور مداوم تعداد این ذرات را افزایش می‌دهند.

نزدیک به دو دهه پیش، زیست‌شناسان دریایی شروع به توجه به تجمع میکروپلاستیک‌ها در اقیانوس و پتانسیل آنها برای تداخل با ارگانیسم‌ها و سلامت اکوسیستم کردند اما تنها در سال‌های اخیر، دانشمندان شروع به تمرکز بر میکروپلاستیک‌ها در غذا و آب آشامیدنی مردم و همچنین در هوای داخل خانه کرده‌اند.

همچنین ذرات پلاستیک عمداً به لوازم آرایشی مانند رژ لب، برق لب و آرایش چشم اضافه می‌شوند تا کارایی و ظاهر آن‌ها را بهبود ببخشند و به محصولات مراقبت شخصی مانند اسکراب‌های صورت، خمیردندان‌ها و شامپوهای بدن برای خواص پاک‌کنندگی و لایه‌برداری اضافه می‌شوند. این میکروپلاستیک‌ها وقتی شسته می‌شوند وارد سیستم فاضلاب می‌شوند. آن‌ها می‌توانند در لابه لای فاضلاب تصفیه خانه‌های فاضلاب، که برای بارور کردن زمین‌های کشاورزی استفاده می‌شوند یا حتی به آبراه‌ها راه می‌یابند، ختم شوند.

اینکه میکروپلاستیک‌ها دقیقا ممکن است آسیبی به بدن ما وارد کنند، مشخص نیست، اما جامعه رو به رشدی از محققانی که این سؤالات را بررسی می‌کنند، فکر می‌کنند دلیلی برای نگرانی وجود دارد. ذرات استنشاق شده ممکن است ریه‌ها را تحریک کرده و به آنها آسیب برساند و اگرچه ترکیب ذرات پلاستیک متفاوت است، برخی از آنها حاوی مواد شیمیایی هستند که با هورمون‌های بدن تداخل دارند. در حال حاضر شکاف‌های دانشی زیادی در درک ما از نحوه پردازش این ذرات توسط بدن انسان وجود دارد.

میکروپلاستیک‌ها چگونه وارد بدن ما می‌شوند؟

تحقیقات به دو راه اصلی ورود آنها به بدن انسان اشاره می‌کند: یک: ما آن‌ها را می‌بلعیم، دو : ما آن‌ها را تنفس می‌کنیم.

شواهدی در حال افزایش است که غذا و آب ما به میکروپلاستیک‌ها آلوده شده است. مطالعه‌ای که در ایتالیا در سال ۲۰۲۰ منتشر شد از حضور میکروپلاستیک‌ها در میوه‌ها و سبزیجات روزمره خبر داد. گیاهان گندم و کاهو در آزمایشگاه ذرات میکروپلاستیک را جذب می‌کنند. جذب این مواد از خاک حاوی ذرات پلاستیکی، احتمالاً نحوه ورود آن‌ها به محصولاتی مانند میوه و سبزیجات است.

لجن فاضلاب می‌تواند حاوی میکروپلاستیک نه تنها از محصولات مراقبت شخصی، بلکه از ماشین‌های لباسشویی نیز باشد. یک مطالعه که بر روی لجن حاصل از یک تصفیه فاضلاب در جنوب غربی انگلستان انجام شد، نشان داد که اگر تمام لجن تصفیه شده تولید شده در آنجا برای بارورسازی خاک استفاده شود، حجمی از ذرات میکروپلاستیک معادل آنچه در بیش از ۲۰۰۰۰ کارت اعتباری پلاستیکی یافت می‌شود، به طور بالقوه می‌تواند هر ماه در داخل خاک آزاد شود.

«سوفی ونک»(Sophie Vonk) محقق بنیاد سوپ پلاستیک، می‌گوید: علاوه بر این، کودها با پلاستیک برای رهاسازی کنترل‌شده پوشانده می‌شوند، لایه خاک‌پوش پلاستیکی به‌عنوان یک لایه محافظ برای محصولات کشاورزی استفاده می‌شود و از آب حاوی میکروپلاستیک برای آبیاری استفاده می‌شود.

ونک می‌گوید: تخمین زده می‌شود که مزارع کشاورزی در اروپا و آمریکای شمالی نسبت به اقیانوس‌های جهانی مقادیر بسیار بیشتری میکروپلاستیک دریافت کنند.

یک مطالعه آزمایشی اخیر به سفارش بنیاد سوپ پلاستیک، محققان میکروپلاستیک‌ها را در تمام نمونه‌های خون جمع‌آوری‌شده از خوک‌ها و گاوها در مزارع هلندی بررسی کردند. نتایج نشان داد دام‌ها قادر به جذب برخی از ذرات پلاستیکی از خوراک، آب یا هوا هستند. از نمونه‌های گوشت گاو و خوک جمع‌آوری‌شده از مزارع و سوپرمارکت‌ها به عنوان بخشی از همین مطالعه، ۷۵ درصد وجود میکروپلاستیک را نشان دادند. مطالعات متعدد نشان می‌دهد که ذرات میکروپلاستیک در ماهیچه‌های ماهی نیز وجود دارد و احتمالاً در هنگام خوردن غذاهای دریایی توسط افراد آنها به بدن وارد می‌شوند.

میکروپلاستیک‌ها در آب آشامیدنی ما هستند، چه از شیر آب باشد و چه از بطری. ذرات ممکن است از منبع، در حین تصفیه و توزیع، یا در مورد آب بطری، از بسته‌بندی آن وارد آب شوند.

نتایج حاصل از مطالعاتی که سعی در تعیین کمیت میزان مصرف انسان دارند، به طور چشمگیری متفاوت است، اما آن‌ها نشان می‌دهند که افراد ممکن است در حدود ده‌ها هزار ذره میکروپلاستیک برای هر نفر در سال مصرف کنند. این تخمین‌ها ممکن است با دریافت اطلاعات بیشتر تغییر کنند و احتمالا بسته به رژیم غذایی افراد و محل زندگی آن‌ها متفاوت خواهد بود. به علاوه، هنوز مشخص نیست که این ذرات چگونه جذب، توزیع، متابولیسم و توسط بدن انسان دفع می‌شوند و اگر بلافاصله دفع نشوند، چه مدت ممکن است در آنجا بمانند.

نوزادان ممکن است در معرض بسیار زیادی از میکروپلاستیک‌ها باشند.

یک مطالعه کوچک روی شش نوزاد و ۱۰ بزرگسال نشان داد که این نوزادان نسبت به بزرگسالان ذرات میکروپلاستیک بیشتری در مدفوع خود داشتند. تحقیقات نشان می‌دهد که میکروپلاستیک‌ها می‌توانند از طریق جفت وارد جنین شوند و نوزادان نیز می‌توانند این ذرات را از طریق شیر مادر بخورند. استفاده از بطری‌های پلاستیکی برای تغذیه نوزادان و اسباب‌بازی‌ها، به قرار گرفتن کودکان در معرض میکروپلاستیک‌ها می‌افزاید.

ذرات میکروپلاستیک نیز در هوا شناور هستند. تحقیقاتی که در پاریس برای ثبت سطوح میکروپلاستیک در هوای داخل خانه انجام شد، غلظت‌هایی را بین سه تا ۱۵ ذره در هر متر مکعب هوا نشان داد. غلظت در فضای باز بسیار کمتر بود.

ذرات معلق در هوا ممکن است بیشتر از ذرات موجود در غذا نگران کننده باشند.

یک مطالعه گزارش شده در سال ۲۰۱۸، میزان میکروپلاستیک موجود در صدف‌های برداشت شده در سواحل اسکاتلند را با میزان میکروپلاستیک موجود در هوای داخل خانه مقایسه کرد. قرار گرفتن در معرض الیاف میکروپلاستیک از هوا در طول وعده غذایی بسیار بیشتر از خطر بلع میکروپلاستیک از خود صدف‌ها بود.

«نینکه ویرسکوپ»(Nienke Vrisekoop) ، ایمونولوژیست از مرکز پزشکی دانشگاه اوترخت، با استناد از این تحقیق، می‌گوید: اگر یک تکه ماهی را برای یک ساعت روی میز نگه دارم، احتمالاً میکروپلاستیک‌های بیشتری از هوای محیط جمع‌آوری کند تا از اقیانوس.

علاوه بر این، مطالعه‌ای که در سال گذشته بر روی بافت ریه انسان انجام شد، شواهد محکمی را ارائه می‌دهد که نشان می‌دهد ما ذرات پلاستیکی را تنفس می‌کنیم. محققان در انگلیس گزارش دادند که میکروپلاستیک‌ها در ۱۱ نمونه از ۱۳ نمونه، از جمله نمونه‌هایی از لوب‌های فوقانی، میانی و تحتانی نشان داده شدند.

اما شاید یک خبر خوب این باشد که به نظر می‌رسد میکروپلاستیک‌ها قادر به نفوذ به پوست نیستند.

لزلی می‌گوید: «اپیدرم خیلی چیزها را از دنیای بیرون نگه می‌دارد، از جمله[نانو] ذرات. «ذرات می‌توانند به عمق پوست شما بروند، اما تاکنون ما آن‌ها را در حال عبور از سد مشاهده نکرده‌ایم، مگر اینکه پوست آسیب دیده باشد.

در مورد خطرات بالقوه آنها بر سلامتی چه می‌دانیم؟

مطالعات روی موش‌ها نشان می‌دهد که میکروپلاستیک‌ها بی خطر نیستند. تحقیقات روی این حیوانات آزمایشی نشان می‌دهد که قرار گرفتن در معرض میکروپلاستیک‌های آزمایشگاهی می‌تواند میکروبیوم روده را مختل کند، منجر به التهاب، کاهش کیفیت اسپرم و سطح تستوسترون شود و بر یادگیری و حافظه تأثیر منفی بگذارد.

اما برخی از این مطالعات از غلظت‌هایی استفاده کردند که ممکن است به سناریوهای دنیای واقعی مرتبط نباشد. مطالعات در مورد اثرات قرار گرفتن در معرض سلامتی در انسان به تازگی در حال انجام است، بنابراین ممکن است سالها طول بکشد تا دانشمندان تأثیر واقعی آن را در افراد درک کنند.

«باربرو ملگرت»(Barbro Melgert) ایمونولوژیست از دانشگاه خرونینخن در هلند، اثرات میکروالیاف نایلونی را بر روی بافت انسانی که شبیه ریه رشد کرده است، مطالعه کرده است. این محقق دریافت که قرار گرفتن در معرض الیاف نایلون تعداد و اندازه راه‌های هوایی تشکیل شده در این بافت‌ها را به ترتیب ۶۷ و ۵۰ درصد کاهش می‌دهد. ملگرت می‌گوید: ما متوجه شدیم که علت خود میکروالیاف نیست، بلکه مواد شیمیایی آزاد شده از آن‌ها است.

او می‌گوید: میکروپلاستیک‌ها را می‌توان نوعی آلودگی هوا در نظر گرفت. ما می‌دانیم که ذرات آلودگی هوا تمایل به ایجاد استرس در ریه‌های ما دارند و احتمالاً برای میکروپلاستیک‌ها نیز همین گونه خواهد بود.

ویرسکوپ در حال مطالعه چگونگی واکنش سیستم ایمنی انسان به میکروپلاستیک‌ها است. آزمایش‌های آزمایشگاهی منتشر شده او نشان می‌دهد که سلول‌های ایمنی ذرات میکروپلاستیک را تشخیص نمی‌دهند مگر اینکه پروتئین‌های خون، ویروس‌ها، باکتری‌ها یا سایر آلاینده‌ها به آنها متصل شده باشد. اما این احتمال وجود دارد که چنین قطعاتی به ذرات میکروپلاستیک خارج از محیط و داخل بدن بچسبند.

ویرسکوپ گفت: اگر میکروپلاستیک‌ها تمیز نباشند، سلول‌های ایمنی ذره را می‌بلعند و به خاطر آن سریع‌تر می‌میرند. سپس سلول‌های ایمنی بیشتری وارد آن می‌شوند. این نشانه شروع یک پاسخ ایمنی به ذره است که به طور بالقوه می‌تواند یک واکنش التهابی قوی ایجاد کند یا احتمالاً بیماری‌های التهابی موجود در ریه‌ها یا دستگاه گوارش را تشدید کند.

برخی از مواد شیمیایی افزوده شده برای ساخت پلاستیک مناسب برای مصارف خاص نیز باعث ایجاد مشکلاتی برای انسان می‌شوند: بیسفنول ای(به انگلیسی: Bisphenol A) برای سخت کردن پلاستیک استفاده می‌شود و یک مختل کننده غدد درون ریز شناخته شده است که با اثرات رشدی در کودکان و مشکلات مربوط به آن مرتبط است. سیستم تولید مثل و متابولیسم در بزرگسالان فتالات‌ها که برای نرم و انعطاف‌پذیر ساختن پلاستیک استفاده می‌شوند، با اثرات نامطلوب بر رشد جنین و مشکلات تولید مثل در بزرگسالان همراه با مقاومت به انسولین و چاقی همراه هستند و بازدارنده‌های شعله که وسایل الکترونیکی را کمتر قابل اشتعال می‌کنند با اثرات غدد درون ریز، تولیدمثلی و رفتاری مرتبط هستند.

ویرسکوپ گفت: برخی از این محصولات شیمیایی که من در گذشته روی آن‌ها کار می‌کردم[مانند دی فنیل اترهای پلی برومینه که به عنوان بازدارنده شعله استفاده می شدند] به تدریج حذف شده‌اند یا استفاده از آنها در محصولات جدید در حال حاضر [در اتحادیه اروپا و ایالات متحده] ممنوع شده است.

اولین گام در تعیین خطر میکروپلاستیک‌ها برای سلامتی انسان، درک بهتر و تعیین کمیت آنها در معرض انسان است.

گروه «Polyrisk»(یک گروه چند رشته‌ای متشکل از محققان و کارشناسان از ۷۵ سازمان در ۲۱ کشور اروپایی که در زمینه میکرو و نانو پلاستیک‌ها مطالعه می‌کنند) دقیقاً همین کار را انجام می‌دهد.

«ریموند پیترز»(Raymond Pieters) متخصص ایمونوتوکسیکولوژیست(مطالعه سمیت مواد خارجی و اثرات آنها بر سیستم ایمنی) از مؤسسه علوم ارزیابی ریسک در دانشگاه اوترخت و هماهنگ کننده گروه «Polyrisk» و همکارانش در حال مطالعه قرار گرفتن افراد در معرض استنشاق افراد در تعدادی از سناریوهای واقعی هستند: برای مثال، نزدیک چراغ راهنمایی، جایی که خودروها احتمالاً در حال ترمز هستند، در مقابل یک بزرگراه، جایی که وسایل نقلیه به طور مداوم در حال حرکت هستند. دیگر سناریوهای تحت مطالعه شامل یک استادیوم ورزشی سرپوشیده و همچنین سناریوهای شغلی مانند صنعت نساجی و لاستیک است.

ملگرت می‌خواهد بداند چه مقدار میکروپلاستیک در خانه‌های ما وجود دارد، اندازه ذرات چقدر است و چقدر در آنجا تنفس می‌کنیم. همه ما در خانه‌هایمان چیزهایی مانند فرش، عایق‌های ساخته شده از مواد پلاستیکی، پرده‌ها و لباس‌هایی داریم که همگی الیاف دارند.

وتاک که MOMENTUM (کنسرسیومی متشکل از ۲۷ شریک تحقیقاتی و صنعتی از هلند و هفت کشور دیگر که اثرات بالقوه میکروپلاستیک‌ها بر سلامت انسان را مطالعه می‌کنند) را هماهنگ می‌کند، به سرعت اشاره می‌کند که هرگونه اندازه‌گیری میزان قرار گرفتن افراد در معرض ذرات پلاستیکی احتمالاً کافی نیست و به همین دلیل آنها علاوه بر تحقیقات در مورد تأثیر میکروپلاستیک‌ها به نانوپلاستیک‌ها نیز توجه دارند. مطالعه و تجزیه و تحلیل این پلاستیک‌های کوچک در محیط و بدن ما بسیار چالش برانگیز است. وتاک گفت: ابزارها و تکنیک‌های تحلیلی مورد نیاز برای این امر هنوز در حال توسعه هستند.

وتاک همچنین می‌خواهد دریابد که آیا ذرات میکروپلاستیک پوشیده شده با باکتری‌ها و ویروس‌های موجود در محیط می‌توانند این پاتوژن‌ها را گسترش دهند و نرخ عفونت را در افراد افزایش دهند یا خیر. مطالعات نشان داده‌اند که میکروپلاستیک‌ها در اقیانوس‌ها می‌توانند به عنوان پناهگاه‌های امن برای میکروب‌ها عمل کنند.

در کنار دانستن سطح قرار گرفتن افراد در معرض میکروپلاستیک‌ها، دومین سوال بزرگی که دانشمندان می‌خواهند بدانند این است که اگر هر سطحی از قرار گرفتن در معرض دنیای واقعی مضر باشد، چه اتفاقی می‌افتد.

لزلی می‌گوید: این مطالعات با توجه به انبوهی از انواع مختلف ذرات پلاستیکی و اندازه، شکل و ترکیب شیمیایی آنها که می‌تواند بر جذب و سمیت تأثیر بگذارد، به تعویق افتاده است. در مورد میکروپلاستیک‌ها، تعیین دوز آستانه سمیت چند سال دیگر طول خواهد کشید.

چندین کشور استفاده از میکرومهره‌ها(microbeads) را در دسته‌های خاصی از محصولات، از جمله لوازم آرایشی و خمیر دندان ممنوع کرده‌اند. اما هیچ قانون یا سیاستی در هیچ کجای دنیا وجود ندارد که به انتشار یا غلظت سایر میکروپلاستیک‌ها بپردازد و تلاش‌های نظارتی مداوم بسیار کمی وجود دارد. کالیفرنیا اخیرا با تصویب اولین الزامات جهان برای آزمایش میکروپلاستیک‌ها در منابع آب آشامیدنی، گامی به سمت نظارت برداشته است. این آزمایش طی چند سال آینده انجام خواهد شد.

میکرومهره‌ها ذرات پلاستیکی جامدی هستند که ابعاد آنها در بزرگترین حالت از یک میلی‌متر بیشتر نیست. آنها اغلب از پلی اتیلن ساخته می‌شوند اما می‌توانند از دیگر پلاستیک‌های پتروشیمی مانند پلی پروپیلن و پلی استایرن نیز ساخته شده باشند. ابعاد سایزهای تجاری موجود آن از ۱۰ میکرون تا یک میلیمتر می‌باشد. دمای ذوب پایین و تغییر فاز سریع باعث شده میکرومهره‌ها برای ساخت ساختارهای متخلخل در برخی سرامیک‌ها و دیگر مواد کاربرد فراوانی داشته باشند. آنها در مواد مراقبت شخصی لایه برداری پوست، خمیر دندان و تحقیقات زیست‌پزشکی و علوم پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

میکرومهره‌ها می‌توانند آلودگی آب توسط ذرات پلاستیکی را ایجاد نمایند و خطر زیست‌محیطی را برای حیوانات آبزی در آب‌های آب شیرین و اقیانوس‌ها ایجاد کنند. چندین کشور از جمله ایالات متحده، کانادا، فرانسه، نیوزیلند، سوئد، تایوان و انگلیس، استفاده از میکرومهره‌ها را در لوازم آرایشی شستشو شونده ممنوع کرده‌اند.

ملگرت می‌گوید: تهویه، تهویه، تهویه. او نه تنها تهویه مناسب از جمله باز کردن پنجره‌های خانه، بلکه تمیز کردن منظم خانه با جاروبرقی و تصفیه هوا را نیز توصیه می‌کند. این کار می‌تواند گرد و غبار را که اغلب حاوی میکروپلاستیک است از سطوح و هوا پاک کند.

مصرف کنندگان همچنین می‌توانند از محصولات آرایشی و بهداشتی و محصولات مراقبت شخصی حاوی میکرومهره‌ها خودداری کنند. خرید لباس‌های ساخته شده از پارچه‌های طبیعی مانند پنبه، کتان و کنف به جای استفاده از مواد مصنوعی مانند اکریلیک و پلی استر، به کاهش ریزش میکروپلاستیک‌ها در طول پوشیدن و در طول فرآیند شستشو کمک می‌کند.

دستگاه‌های تخصصی حذف میکروپلاستیک‌ها از جمله توپ رخت‌شویی، کیسه‌های لباس‌شویی و فیلترهایی که به ماشین‌های لباسشویی متصل می‌شوند، برای کاهش تعداد میکروالیافی که آن را به آبراهه‌ها می‌سازند، طراحی شده‌اند. توپ رخت‌شویی یا توپ ماشین لباسشویی یا گوی لباس‌شویی ابزاری است که اخیراً به جای انواع پودرها و صابون‌های رختشویی مورد استفاده قرار گرفته‌ است.

وتاک توصیه می‌کند ظروف پلاستیکی را در مایکروویو گرم نکنید و بطری‌های پلاستیکی آب را زیر نور خورشید نگذارید.

شاید بزرگترین کاری که افراد می‌توانند انجام دهند این باشد که کمتر به پلاستیک تکیه کنند. کاهش مصرف کلی آلودگی پلاستیک را کاهش می‌دهد و در نتیجه ریزش میکروپلاستیک‌ها به هوا و آب را کاهش دهند.

لزلی توصیه کرد: قبل از خرید چیزی، فکر کنید که آیا واقعاً به آن نیاز دارید یا خیر و آیا لازم است آن وسیله حتما از جنس پلاستیکی باشد یا خیر.

انتهای پیام